جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

عامل مى تواند عمل را ناتمام بگذارد، ولى اگر ناتمام گذاردن عمل سبب ضرر و زيان جاعل شود بايد آن را تمام کند و در صورتى که تمام نکند ضامن است، مثلاً اگر به طبيب بگويد اگر چشم مراعمل کنى فلان مقدار به تو مى دهم و او جراحى را شروع کند، چنانچه ناتمام گذاردن آن باعث معیوب شدن چشم گردد حقّى بر جاعل ندارد و ضامن ضرر و زيان او نيز هست.

«جاعل» و «عامل» مى توانند قبل از شروع به کار و یا بعد از شروع آن، جعاله را فسخ کنند، ولى اگر جاعل به هم بزند بايد مزد مقدار عملى را که عامل انجام داده را به او بدهد.

چند صورت دارد:1. در صورتی که فایده کار در تمام شدن آن باشد و عامل کار را نیمه کاره رها نماید ( مثلًامقدارى دنبال گمشده بگردد و بعد رها كند) هیچ حقی بر جاعل ندارد.2. اگر انجام دادن قسمتى از كار مفيد باشد (مثل اين‏كه قسمتى از لباس را بدوزد) در صورتى كه مزد را براى اتمام كار قرار داده باز هيچ‏گونه حقّى ندارد.3. اگر مقصود جاعل اين باشد كه هر مقدار عمل كند به همان مقدار مزد دريافت نمايد بايد مزد مقدارى را كه انجام داده به عامل بدهد.

جعاله ممکن است با شخص غير معيّن صورت گيرد که به آن جعاله عام گویند مثلاً، بگويد:اگر طبيبى بيمارى فرزندم را علاج کند، فلان مقدار خواهم داد.يا با شخص معيّن که به آن جعاله خاص گویند مثل اینکه به غوّاصى بگويد: اگر فلان جنس غرق شده مرا از دريا بيرون آورى، هزار تومان به تو مى دهم.که در هر دو صورت جعاله صحيح است.

در جعاله، عامل باید بالغ باشد و اینکه بتواند كار مورد نظر جاعل را انجام دهد.

آری؛ كسى كه با سرمايه شركت معامله مى‏ كند اگر قرارداد خاصّى با او نگذاشته باشند و برخلاف معمول عمل كند ضامن مى‏ باشد.

آری؛ كسى كه با سرمايه شركت معامله مى‏كند اگر برخلاف قراردادى كه با او كرده‏اند خريد و فروش كند و خسارتى پيش آيد ضامن است.

در صورتی که پول را قبلا به عنوان سود مضاربه داده در حکم اقرار است و بازگشت از این اقرار قابل قبول نیست مگر این که یقین پبدا کند ربا بوده که در اینصورت نسبت به آنچه مصرف کرده است تکلیفی ندارد و باقیمانده را باید به مالک اصلی برگرداند.

در صورتى كه مالك اصلى چنين اجازه اى داده باشد مضاربه دوم صحيح است؛ ولى عامل اوّل نمى تواند سودى از اين معامله دريافت دارد، مگر اين كه كارى انجام داده باشد و مبلغ اضافى را در مقابل آن قرار دهد.

در صورتی که قرارداد به قوت خود باقی است و کار همچنان دارای سود است باید سود شما را بپردازد.

این گونه شرایط در عقد خارج لازم اشکالى ندارد.

هرگاه امورى كه نماز آيات براى آنها واجب است مكرّر اتّفاق بيفتد واجب است براى هريك از آنها يك نماز آيات بخواند، مثل اين‏كه چند بار زلزله شود، يا گرفتن خورشيد با زلزله همراه گردد، امّا اگر در بين نماز آيات اين امور واقع شود همان يك نماز آيات كافى است.