1 ـ اخلاق و نسبیّت
فهرست موضوعات
جستجو 

آیا اخلاق خوب و بد و رذائل و فضائل جنبه مطلق دارد; یعنى، مثلا شجاعت و فداکارى و تسلّط بر نفس در هر زمان و هر مکان بدون استثنا خوب است، یا خوبى و بدى این صفات نسبى است، در پاره اى از جوامع و بعضى از زمانها و مکانها خوب در حالى که در جامعه یا زمان و مکان دیگر، بد است؟

آنها که اخلاق را نسبى مى دانند دو گروهند:

گروه اوّل کسانى هستند که نسبیّت را در تمام هستى قائل هستند; هنگامى که وجود و عدم نسبى باشد، اخلاق مشمول نسبیّت خواهد بود.

گروه دوم کسانى هستند که کارى به رابطه مسائل مربوط به وجود و اخلاق ندارند، بلکه معتقدند معیار شناخت اخلاق خوب و بد، پذیرش و عدم پذیرش جامعه است. بنابراین، ممکن است صفتى مانند شجاعت در جامعه اى مقبول و در جامعه و زمان و مکان دیگرى غیر مقبول باشد، در آن جامعه اى که مقبول است جزو فضائل اخلاقى محسوب مى شود و در جامعه اى که غیر مقبول است جز و رذائل اخلاقى است.

این گروه، حسن و قبح افعال اخلاقى را نیز تابعى از شاخص قبول و ردّ جامعه مى شمرند و اعتقادى به حسن و قبح ذاتى افعال ندارند.

همان گونه که در بحث گذشته گفتیم، مسائل اخلاقى بستگى به معیارهاى سنجش زائیده از جهان بینى ها دارد; آنها که اصل و اساس را، جامعه ـ آن هم در شکل مادّى اش ـ مى بینند، چاره اى جز قبول نسبیّت در اخلاق ندارند; زیرا جامعه بشرى دائماً در تغییر و تحوّل است و شکل مادّى آن پیوسته دگرگون مى شود; بنابراین، چه جاى تعجّب که این گروه مرجع تشخیص اخلاق خوب و بد را افکار عمومى جامعه و قبول و ردّ آن بدانند.

نتیجه چنین تفکّرى ناگفته پیداست; زیرا سبب مى شود که اصول اخلاقى به جاى این که پیشرو جوامع بشرى و اصلاح کننده مفاسد آنها باشد، دنباله رو و هماهنگ با هر وضع و شرائطى گردد.

از نظر این گروه کشتن دختران و زنده به گور کردن آنها در جامعه جاهلیّت عرب، یک امر اخلاقى بوده چرا که جامعه آن روز آن را پذیرفته بود، همچنین غارتگرى که از افتخارات عرب جاهلى بود و پسران را به خاطر این گرامى مى داشتند که وقتى بزرگ شدند سلاح به دست مى گیرند و در صفوف غارتگران فعّالیّت مى کنند نیز یک امر اخلاقى محسوب مى شود و البتّه همجنس گرائى در جوامعى که غرق این بدبختیها هستند از نظر آنها اعمال اخلاقى محسوب مى شود!

عواقب مرگبار و خطراتى که این گونه مکتبها براى جوامع بشرى به وجود مى آورد بر هیچ عاقلى پوشیده نیست.

ولى در اسلام که معیار اخلاقى و ارزش فضائل و رذائل از سوى خدا تعیین مى شود و ذات پاک او ثابت ولایتغیّر است، ارزشهاى اخلاقى ثابت ولایتغیّر خواهد بود و افراد و جوامع انسانى باید از آن الگو بگیرند و تابع آن باشند نه این که اخلاق تابع خواست آنها باشد!

خداپرستان حتّى فطرت انسانى و وجدان اخلاقى را اگر آلوده نگردد ثابت مى دانند; و آن را پرتوى از فروغ ذات پروردگار مى شمرند و به همین دلیل اخلاقیّات متّکى بر وجدان، یا به تعبیر دیگر، حسن و قبح عقلى (منظور عقل عملى است نه عقل نظرى) را نیز ثابت مى شمرند.

12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma
آبی
سبز تیره
سبز روشن
قهوه ای