سوال
فهرست موضوعات
جستجو 
سؤال 122 ـ لطفاً به سؤالات زیر پیرامون آزمایش و پژوهش روى افراد پاسخ دهید:

الف) آیا مى توان از انسانها براى آزمایش داروها استفاده کرد؟ براى مثال معمول است که در آزمایش داروها از گروه شاهد (گروه سالم) استفاده مى کنند، و برخى مى گویند: اگر اثر داروى مورد مطالعه مشخّص نباشد مى توان گروه شاهد را انتخاب کرد، ولى در مواردى که اثر درمانى داروى مورد مطالعه حتمى است، یا عدم تجویز آن سبب خطراتى مى شود تعیین گروه شاهد صحیح نیست. نظر شما چیست؟

ب) آیا از نظر اخلاقى تجویز دارونما اشکالى ندارد؟

برخى مى گویند استفاده از داروى کاملاً بى اثر (Placebo) اشکال دارد، و در مقایسه یک دارو باید آن را با داروى قدیمى مقایسه کرد; ولى اگر داروى قدیمى موجود نباشد، مى توان از دارونما استفاده کرد. البتّه دارونماىِ کاملاً بى اثر «مثل تزریق مایع نمکى داخل رگ به جاى دارو» باید به اطّلاع و موافقت بیمار باشد. آیا بیماران چنین مسأله اى را مى پذیرند؟ بیمارى که به بیمارستان مراجعه مى کند براى درمان است نه براى آزمایش، و پیدا شدن افراد داوطلب که بیمار هم باشند مشکل است.پس راه حل چیست؟آیا مى توان بدون اطّلاع بیمار به او دارونما داد؟

ج) آیا استفاده از کفّار، اسرا و محکومین به مرگ، براى آزمایش و پژوهش مجاز است؟ این روش را هیتلر روى یهودیها، و آمریکائیها روى سیاه پوستان انجام مى دادند.

جواب: استفاده از داروهایى که خطر مرگ یا بیماریهاى مختلف دارد جایز نیست، مخصوصاً با عدم اطّلاع بیمار. و استفاده از داروهاى بى اثر اگر جنبه درمانى، هرچند از طریق تلقین داشته باشد، در فرض نبودن داروهاى واقعى مانعى ندارد.

سؤال 123 ـ آیا براى انجام تحقیقات پزشکى، ضرر رساندن به حیوانات یا گیاهان جایز است؟

جواب: در مورد گیاهان اشکالى ندارد. و در مورد حیوانات، هرگاه تحقیقات براى منظور مهمّى باشد جایز است.

سؤال 124 ـ در عالم پزشکى متداول شده که روى ژنهاى(1) درون سلولهاى بدن انسان و غیر انسان اقداماتى انجام مى دهند که گفته مى شود موجب پیدایش تغییراتى در ساختمان روانى انسان ها و یا تغییرات جسمى انسانها و غیر انسان ها مى گردد، بفرمایید:

1. آیا نفس این عمل (دست کارى کردن ژنها) جایز است؟

2. در صورتى که این اقدام به منظور درمان صورت نگیرد، ولى در جهت دستیابى به برتریهاى جسمى یا روانى، و پیشرفت علم پزشکى بوده باشد، آیا مى توان چنین اقدامى انجام داد؟

3. اگر اقدام فوق روى نطفه یا جنین انجام شود، حکم چگونه خواهد بود؟

جواب: 1. هرگاه این تغییرات مثبت باشد اشکالى ندارد.

2. اگر مثبت باشد اشکالى ندارد.

3. مانند مسأله سابق است.

سؤال 125 ـ معمولاً براى کسب اطّلاعات بیشتر پزشکى در جهت تشخیص امراض و درمان آن روى انسانها، آزمایشهاى طبّى گوناگونى که گاه خطرناک هم هست انجام مى دهند، در این مورد به سؤالات زیر پاسخ فرمایید:

1. اگر بیمار یقین داشته که چنانچه خود را در معرض چنین آزمایشاتى قرار دهد به استقبال خطرات جانى براى خود رفته است، ولى از طرفى هم به پیشرفت علم پزشکى و به معالجه و مداواى جامعه مسلمانان در آینده کمک نموده است. آیا قرار گرفتن در معرض چنین آزمایشاتى جایز است؟

2. اگر ضرر جانى محتمل، ولى کمک به علم پزشکى فوق الذّکر قطعى باشد، آیا در این صورت بیمار مى تواند خود را در معرض آزمایش قرار دهد؟

3. اگر هیچ گونه علمى به ضرر جانى براى خود نداشته باشد، و فایده آزمایش هم براى کمک فوق الذکر محتمل باشد، چه حکمى دارد؟

4. اگر فایده آزمایشات فوق الذکر به سود تمامى افراد بشر باشد، در معرض قرار دادن در صورت علم به ضرر، یا احتمال ضرر، یا عدم علم به ضرر چه حکمى خواهد داشت؟

5. در صورتى که آزمایشات مورد بحث براى اهداف فوق الذکر هیچ گونه ضررى براى انسان بیمار نداشته باشد، آیا طبیب بدون اطّلاع و کسب اجازه از بیمار مى تواند چنین اقدامى نماید؟

6. چنانچه در صورت ضرورت انجام چنین آزمایشاتى جایز باشد، منظور از ضرورت چیست؟

جواب: 1. جایز نیست.

2. اگر احتمال آن قوى باشد مشکل است.

3. اشکالى ندارد.

 

4. تنها در صورتى که ضرر ضعیف باشد مى تواند اقدام کند.

5. اگر آزمایشها، جزئى از معالجه بیمار یا مقدّمه درمان او باشد مانعى ندارد; در غیر این صورت نیاز به اجازه دارد.

6. در صورتى که نجات جان مسلمانان بستگى به آزمایش روى این شخص داشته باشد، و این شخص راضى باشد اشکالى ندارد.

سؤال 126 ـ اگر آزمایشات فوق روى حیوانات انجام شود که در پایان آنها از بین خواهند رفت، بفرمایید صرف نظر از ضمان، آیا چنین کارى براى پیشرفت کارهاى پزشکى جایز است؟

جواب: مانعى ندارد.

سؤال 127 ـ با توجّه به اینکه گروههاى بسیار زیادى در جهان مشغول تحقیق هستند، و نتایج کار خود را دائماً اعلام مى نمایند. و از طرفى ممکن است اعضاى این گروهها برخى از لحاظ علمى، برخى از لحاظ اخلاقى و صداقت، و برخى از هر دو جهت، کاملاً مورد تأیید نباشند. به عبارت دیگر، هیچ تضمینى نیست که نتیجه اعلام شده تحقیق با واقعیّات کاملاً منطبق باشد، و از طرف دیگر هیچ مرجع واحدى در مورد تأیید یا ردّ تحقیقات وجود ندارد، و اگر هم موجود باشد مدّت زیادى طول مى کشد که نتیجه صحیح کار ارائه شود، در چنین شرایطى اگر نتیجه تحقیقاتى که در رسانه ها و مجلاّت حتّى معتبر اعلام شود با روشهاى قبلى ما که به فایده کامل و قطعى آنها اطمینان نداریم مغایر باشد و یا مکمّل آنها باشد، در این صورت وظیفه ما چیست؟

جواب: باید طبیب بررسى لازم را به عمل آورد، و با اطبّاى دیگر در صورت امکان مشورت کند و آن روشى که بهتر به نظر مى رسد برگزیند.

سؤال 128 ـ با توجه به اینکه اگر بخواهیم طبابت پزشک را، با توجّه به مشکلات فوق و در صورت مواجهه با این مشکلات، تنها در صورتى مجاز بدانیم که وى در این زمینه ها داراى تخصّص و تجربه کافى باشد، عملاً مسائل درمان با اختلال کامل روبه رو خواهد شد، زیرا:

اوّلاً: هر پزشکى تا رسیدن به این تخصّص و تجربه کافى باید همان مراحل اولیّه را طى کند; که همان دوران بدون تجربه و تخصّص است.

ثانیاً: به علّت جمعیّت زیاد، امکانات کم، فرصت هاى ناکافى، و دهها علل دیگر ـ حدّاقل در کشور ایران ـ نمى توان انتظار داشت پزشکانى که از ابتدا کاملاً مسلّط باشند به طبابت بپردازند.

با توجّه به مقدمه فوق و موضوعات مطرح شده در کلیّه سؤالهاى فوق، مسائل مهمّى مطرح مى شود که:

الف) در مواردى که پزشک داروى مؤثّر بیمارى، یا عوارض خطرناک آن را فراموش نموده، و فرصت و امکانات کافى جهت دسترسى به اطّلاعات کافى یا پزشک متخصّص دیگرى نیز ندارد.

ب) مطمئن است که داروى خاصّى براى بیمارى مفید است، و از سوى دیگر نیز مطمئن است، یا احتمال مى دهد که در صورت تجویز آن دارو عوارضى خفیف، یا شدیدتر از خود بیمارى، و حتّى مرگ، گریبانگیر این بیمار خواهد شد ـ البتّه موارد الف و ب شامل مسائل تشخیصى نیز مى باشد ـ آیا پزشک در این حالات مى تواند مریض را به حال خود بگذارد، و چنین فرض کند که گویا پزشکى موجود نبوده، و قضا و قدر الهى هرچه باشد بر او جارى خواهد شد، و بدین ترتیب خود را در معرض خطر مؤاخذه مادّى و معنوى حاصل از عوارض احتمالى و هزینه هاى نابجاى آن قرار ندهد، و کار وى را به خداوند واگذارد، که یا خود بهبودى نسبى یابد، و فرصت تحقیقات بعدى فراهم گردد، و یا به تدریج دچار عوارض شدید و مرگ گردد؟

اصولاً در چنین مواردى که پزشک واقعاً نمى داند که براى نجات جان یا تسکین آلام یک بیمار چه کارى انجام دهد وظیفه او چیست؟ درمانهاى بدون اطمینان و غیر قابل اطمینان که ممکن است باعث مرگ یا عوارض شدیدتر شود؟ یا عدم هرگونه اقدام درمانى؟ اگر پزشک با اقدام به درمان نامطمئن موجب خسارت و مرگ مریض گردد آیا مسئول است؟ اگر اقدام به هیچ درمانى نکند با توجّه به علل و توضیحات فوق، مسئولیّتى متوجّه او نخواهد بود؟

این موضوع با توجّه به این نکته باید در نظر گرفته شود که گاه فرصت هیچ مشورت و ارجاع بیمار به پزشکان متخصّص و آگاه دیگرى وجود ندارد.

در خاتمه جهت روشن شدن موضوع، مثالى ذکر مى شود: گاهى پزشکى که داراى تجربه کافى نیست با بیمارى در حالت بیهوشى مواجه مى شود که نمى داند (به طور مثال) این بیمار در اثر کمبود قند، دچار بیهوشى شده یا بر اثر بالا بودن قند؟ و در این حالت طبیعى است که درمان کاملاً متناقض است، و باعث اشتباه پزشک مى شود. وظیفه چیست؟

جواب: این مسأله چند حالت دارد:

1. چنانچه خطرِ قطعى یا ظنّى بیمار را تهدید نمى کند و معالجه نیز نامطمئن است در این صورت اقدام به معالجه نشود.

2. در صورتى که معالجه از نظر عرف پزشکى قابل قبول است، هرچند احتمال عوارض وجود دارد، در این مورد پزشک مى تواند اقدام کند، مخصوصاً اگر خطرى بیمار را تهدید کند.

3. در صورتى که خطر حتمى، و معالجه نامطمئن است، ولى درصد نجات وجود دارد، و امکان مراجعه به متخصّص نیز وجود ندارد، در اینجا مى تواند، با رعایت آنچه در جواب سؤال 422. گفته خواهد شد، اقدام کند.
1. محتویات درون سلول که حاوى اطّلاعات وراثتى است، ژن نامیده مى شود.
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma
آبی
سبز تیره
سبز روشن
قهوه ای