دستور امام علی(ع) درباره رسيدگی به «یتیم»

امام علی(عليه السلام) درباره رسيدگی به يتيمان چه سفارشی فرمودند؟

امام علی(ع) درباره رسيدگی به يتيمان فرمودند: «خدا را خدا را، كه يتيمان را رعايت كنيد، نكند آنها گاهى سير و گاهى گرسنه بمانند و در حضور شما ضايع شوند». در كتاب كافى آمده روزى مقدارى عسل و انجير خدمت امام على(ع) آوردند. ایشان دستور داد جمعى از يتيمان را حاضر كرده و مشك هاى عسل را بياورند و از آن تناول كنند (و خود امام(ع) با دست مباركش عسل در دهان يتيمان مى گذاشت). به حضرت عرض کردند: چرا اجازه نمى دهيد خودشان عسل را بخورند؟ فرمودند: «امام پدر يتيمان است. من عسل در دهان آنها گذاردم تا همچون پدران با آنها رفتار شود».

فرق بين «صدقه» و «معروف»

با توجه به آيه 114 سوره «نساء» چه فرقی ميان «صدقه» و «معروف» وجود دارد؟

در فرق بين «صدقه» و «معروف» نوشته اند: صدقه به معنی کمک های مستحبی بلاعوض و معروف به معني قرض الحسنه مي باشد. و بعضى براى معروف مفهوم عامى قائل شده اند كه شامل تمام كارهاى نيك مى شود، بنابراین معروف تمام صدقات را در بر می گیرد. پيامبر(ص) ما فرمايند: «يکي از بهترين صدقاتی که خدا و پيامبرش آن را دوست دارند، اصلاح در بين مردم است هنگامى كه نسبت به يك ديگر بدبين شوند، و نزديك ساختن آنها به يك ديگر، هنگامى كه دور شوند».

راهكار «تسخیر دل ها» از نگاه علي(ع)

امام علی(علیه السلام) در تبیین راهکار «تسخیر دل ها» چه می فرمایند؟

امام علی(ع) در كلام حكيمانه اي به تبیین شیوه «تسخیر دل ها» پردخته و می فرماید: «هر كس حق كسى را ادا كند كه او حق را رعایت نمى كند وى را بنده خود ساخته است»، در تفسیر این سخن امام(ع)، همانطور که از آیات قرآن و روایات دیگر نیز برداشت می شود، انسان عبد و بنده «احسان» است. البته در این بین افراد رذل و پستي نیز وجود دارند که این گونه نیستند؛ ولی توده مردم اگر در مقابل بدى، خوبى ببينند یا در برابر بى وفايى، وفا ببينند، منقلب خواهند شد.

سفارش به «نیکوکاری» با وجود ناسپاسی مردم

با وجود ناسپاسی مردم، چرا امام علي(علیه السلام) مردم را به نیکی و نیکوکاري دعوت می کند؟

امام علی(ع) در رابطه با نیکی به نیازمندان می فرماید: «به علت ناسپاسى افراد، از كار نيك مضايقه نكنيد». در حقیقت انسان ها دو گروه هستند: برخی پر توقع و ناسپاس اند و همواره انتظار نيكى دارند، و گروهى كه در برابر نيكى ها سپاسگزارند. اما از آنجا كه كار نيك، جاذبه فوق العاده اى دارد اگر كسانى كه در حقشان نيكى شده ناسپاسى كنند، افراد ديگرى هستند كه سپاسگزار باشند. از سویی خداوند سرچشمه همه نيكى هاست، لکن انسان با اختیار نیکی کرده و خداوند از نيكوكاران سپاسگزارى مى كند و اين از هر سپاسگزارى برتر است.

تفاوت «عدالت» و «احسان» از منظر امام علی(ع)

از منظر امام علی(علیه السلام) «عدالت» و «احسان» چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

امام علی(ع) در بيان تفاوت «عدالت» و «احسان» می فرماید: «عدالت همان رعايت انصاف، و احسان به معناى نيكى بيشتر است». امام(ع)، عدل را به معنى انصاف تفسير کرده؛ زيرا رعايت انصاف آن است كه حق كسى را به خودش بپردازند. گویا از ماده «نصف» گرفته شده؛ زيرا هرگاه انسان در حقوق مشترك، آن را تنصيف كند، عدالت را رعايت كرده است. از سویی احسان به معنی نيكى به ديگران و همان تفضل است. بی شك برقراری نظم بدون عدل و احسان ممکن نیست؛ زيرا ترك عدالت و انصاف سبب خشم كسانى مى شود كه حقوقشان پايمال شده است.

«جود» و «بخشش» در کلام امام علی(ع)

امام علی(علیه السلام) در حکمت 211 نهج البلاغه، درباره «جود» و «بخشش» چه می فرماید؟

امام علی(ع) درباره «جود» و «بخشش» می فرماید: «بخشش، حافظ آبروهاست». در واقع برخی به علت حسد یا تنگ نظری، به بهانه های مختلف آبروی افراد را بر باد می دهند، اما عیب جویان و حسودان درباره افرادي که اهل جود و بخشش هستند ساکت و خاموش می شوند.

جايگاه رأفت و رحمت اسلامى در روايات اسلامي

در روايات اسلامي چه جايگاهي براي «رحمت و رأفت» اسلامى تعريف شده است؟

تبیین جایگاه رأفت و رحمت اسلامى در روايات فراوانى به چشم می خورد؛ اصولا محبت اساس دين اسلام است و به فرموده امام صادق(ع) دين چیزی جز محبّت و رحمت نیست تا جایی که این رحمت و رأفت در ميدان جنگ نيز بروز و ظهور دارد و در كانون خشونت و تندى، مسلمانان را نسبت به آن سفارش مى‌كند. رأفت و رحمت اسلامى علاوه بر تمام انسانها با قطع نظر از كيش و آيين شامل ساير جانداران نيز مى شود.

ويژگي‌هاي «مؤمن» از منظر امام صادق(ع)

از منظر امام صادق(ع)، انسان «مؤمن» چه ويژگی هايی دارد؟

امام صادق(ع)، پنج صفت براى مؤمن بيان مى‌كند: پاكيزگى در كسب و كار، خوش خُلقى، پاكى درون، انفاق در راه خدا و كم حرفى از ويژگي‌هاي يك مؤمن است.

علل و انگيزه هاى «سخاوت»

امام علی(علیه السلام) در تبیین علل و انگیزه های «سخاوت» چه می فرمایند؟

امام علی(ع) در بیان انگیزه های «بخشش» می فرمایند: «كسى كه يقين به پاداش و عوض داشته باشد در بخشش، سخاوت به خرج مى دهد». انسان همواره به دنبال جلب منفعت و دفع ضرر است، و در همين راستا از مواهبى كه در اختيار دارد براى رسيدن به امور مهمترى هزينه می كند. قرآن نیز در تجارت معنوى از همين لفظ استفاده كرده و مى فرمايد: «هر چيزى در راه خدا انفاق كنيد، عوضِ آن را مى دهد و او بهترين روزى دهندگان است»، از سویی پیامبر(ص) نيز تاكيد دارند كه دادن صدقه، مال انسان را افزون مى كند.

سیره امام علی(ع) در پاسخ به بدی دیگران

سیره امام علی(علیه السلام) در پاسخ به بدی ها و مزاحمت برخی دوستان چه بود؟

امام علی(ع) در راستای رفع مزاحمت برخی دوستان می فرماید: «برادرت را با نيكى كردن به او سرزنش كن و شر وى را از راه بخشش دور ساز». از این رو امام(ع) پس از جنگ جمل نه انتقامى از آتش افروزان جنگ جمل گرفت و نه اموال آنها را به غنيمت برداشت؛ بلكه فرمان عفو صادر فرمود و همسر پيامبر(ص) را كه آتش افروز اصلى جنگ بود با احترام كامل به مدينه باز گرداند. از سویی رفتار پیامبر(ص) پس از فتح مکه نيز الگوی روشنی بر این مطلب است. در سیره آن حضرت نقل شده: «بدى را به بدى جزا نمى داد؛ بلكه مى بخشيد و صرف نظر مى كرد».

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمامُ عليٌّ(عليه السلام)

الأجلُ مَساقُ النَّفْسِ، و الهَرَبُ مِنه مُوافاتُهُ

مدّت زندگانى (اجل) ميدان راندن جان است و گريز از مرگ رسيدن بدان

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 44