تفسير عبارت «مولي» در حديث «غدير»

علما و دانشمندان شیعه و اهل تسنن چه معنایی برای عبارت «مولی» در این حدیث ارائه داده اند؟

اگرچه بسيارى از نويسندگان اهل سنّت اصرار دارند كه عبارت «مولى» را در جمله معروف پيامبر(ص) در حدیث غدیر که فرمودند: «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىُّ مَوْلاهُ»، به معنى دوست و يار و ياور تفسير كنند؛ زيرا يكى از معانى معروف «مولى» همين است و ما هم قبول داريم كه يكى از معانى «مولى» دوست و يار و ياور است؛ ولى قرائن متعدّدى در كار است كه نشان مى دهد «مولى» در حديث بالا به معنى ولى و سرپرست و رهبر مى باشد.

معنى مولا در حدیث غدیر

آیا «مولى» در حدیث غدیر به معناى «محب» و «ناصر» نیست؟

لفظ مولی در آیه 15 سوره حدید به معنى اولى بکار رفته است؛ و قرائن تاریخی و حدیثی وجود دارد که مقصود از مولى در حدیث غدیر، اولى به تصرف و یا صاحب ولایت می باشد؛ از جمله: 1- در روز غدیر حسّان بن ثابت شاعر پیامبر(ص) به جاى لفظ مولى، کلمه امام و هادى را به کار برد. 2- امام علی(ع) در نامه به معاویه فرمود: پیامبر خدا ولایت مرا بر شما در روز غدیر واجب ساخت.  3- پیامبر(ص)  ابتدا از اولویت خود نسبت به جان آنان اقرار گرفت... بعد فرمود: مَنْ کُنْتُ مَولاهُ فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ.

نگرشي در معانى لغوى مولى

کلمه مولى چند معنى دارد و در حدیث غدیر کدام یک از آنها مى تواند مراد باشد؟

مولی نزد اهل لغت معانی بسیاری دارد مانند سید و سلطان. از طرفی آنان اجماع دارند بر اینکه ولی و مولی به یک معنا هستند و بر «اولویت به امر» دلالت دارند. و بدیهی است وقتی واژه مولی درباره رسولی الهی یا جانشین وی استفاده شود، اشاره به وسیع ترین دایره محل اعمال آن سیادت و سلطنت دارد؛ لذا اراده سایر معانی درباره حدیث غدیر یا موجب کذب بستن به پیامبر(ص) یا کفر می گردد و یا با توجه به وضعیت مردم و دستور پیامبر به تجمع مردم، امری بی فایده می گردد.

اراده معناى «محب و ناصر» از واژه مولا در حديث غدير!

آیا پیامبر(صلي الله عليه و آله) در حديث غدير از واژه مولا معناى محب و ناصر را اراده فرموده است؟

اولا: محبت و یاری علی، چیز تازه و مهمی نبود که پیامبر(ص) بخواهد در قالب جمله خبری برای مردم بیان کند و اگر بیان نکند، رسالت را ابلاغ نکرده باشد. ثانیا: معنا ندارد مردم به خاطر چنین مساله معمولی به علی تبریک بگویند؛ زیرا طبق آیات سوره حجرات، مومنان یاور و برادر همدیگرند و ابلاغ دوباره برای الزام مردم به مهرورزی لغو و بی معنا است. ثالثا: از حیث جمله انشائی، در باب محبّتی که مخصوص علی هم نبوده، فرمانِ صادر نشده باقى نبود که نیاز به ابلاغ داشته باشد.

قرینه هاى تعیین کننده معناى صحیح مولى در حدیث غدیر

آیا قرینه هایى در حدیث غدیر وجود دارد که دلالت بر معناى صحیح واژه مولى کند؟

درحدیث غدیر، قرینه هاى وجود داردکه معناى «مولی» به جز «اولی» نیست. مانند: 1- آغاز حدیث: «الست أَولى بکم من أنفسکم». 2- پایان حدیث: «أللّهمّ وال من والاه وعاد من عاداه». 3- پیامبر(ص) بعد از اقرار گرفتن در مورد توحید و نبوت دست على(ع) را بلند کرد و فرمود: «هر کس که خدا و پیامبرش مولاى اوست، همانا این على مولاى اوست». 4-پس از پایان حدیث فرمود: «الله اکبر بر کامل شدن دین و تکمیل نعمت و خشنودى خدا از پیام رسانى و رسالت من و ولایت على بن ابى طالب». و ... .

مقصود از واژه «مولا»

منظور از «مولا» در حدیث غدیر چیست؟

مقصود از آن رهبر و سرپرست است؛ زیرا: 1- در حادثه غدیر که پیامبر(ص) حجّاج را در یک زمین خشک آن هم در گرماى ظهر و زیر تابش خورشید جمع کرد، مى خواست نکته اى مهم در مورد رهبری امت بیان کند. 2- پیامبر(ص) ابتدا از اصول سه گانه دین (توحید، نبوت و معاد) از مردم اعتراف گرفت سپس مسأله مهم ولایت امام على(ع) را طرح کرد. 3- پیامبر(ص) پیش از ابلاغ رسالت الهى در شأن على(ع)، از ولایت خویش سخن گفت؛ لذا ولایت علی(ع) هم به همان معنی می باشد.

فهم «صاحب بن عبّاد» از واژه مولى

صاحب بن عبّاد از واژه مولى چه معنائى را فهمیده است؟

صاحب بن عباد از واژه مولى معناى امامت و خلافت را اراده کرده، براى روشن شدن این مطلب به شعر او اشاره مى کنیم: قالت فمن سادَ فی یومِ الغدیرِ أَبنْ فقلتُ من کان للإسلامِ خیرَ ولی...؛ گفت: چه کسى در روز غدیر امیر شد؟ بیان کن! گفتم: آن کسى که براى اسلام بهترین ولىّ است... ولکن من مِثل گفته پیامبر(ص) مى گویم، در حالى که همه خلایق را جمع کرده بود. ألا إنّ من کنتُ مولىً له یُوالی علیاً وإلاّ فلا؛ آگاه باشید! هر کس من مولاى او هستم على را ولىّ خود بدارد، و اگر چنین نکند پس من هم مولاى او نیستم.

دیدگاه مفسران و محدثان درباره معناى واژه مولا

دیدگاه مفسران و محدثان درباره معناى واژه مولا چیست؟

واژه مولی در لغت به معنای شایسته تر و سزاوارتر است. درباره آیه 15 سوره حدید که اين واژه در آن به کار رفته، گروهی از مفسرین مثل ابن عباس، فراء، شیبانی، طبری، تفتازانی و... آن را فقط به معنای شایسته تر و گروهی مثل ثعلبی،  زمخشری، بیضاوی و... معنای شایسته تر بودن را یکی از معانی آن دانسته اند. البته آیات دیگری نیز در سوره های بقره و آل عمران و توبه نیز وجود دارند که در آنها این کلمه به معنای سزاوارتر به امر، مورد نظر بوده است.

شبهات فخر رازى بر معناى واژه مولا

مناقشات فخر رازى پیرامون معناى واژه مولا در حدیث غدیر چیست؟

پاسخ شبهات فخر رازی این است که:  کلمه مولی به معنای اولی هست زیرا ترادف میان واژه ها، در ذات و جوهر معانى واقع مى شود نه در عوارض آنها که از انواع ترکیب و تصریف واژه ها و صیغه هاى آنها، پدید مى آید.
ودر میان شخصیّت هاى علمى اى که صریحاً گفته اند واژه «مولى» گاه به معنى «أولى» مى آید افرادى وجود دارد که مصادر لغت، امامان ادب، ماهران رشته ادبیّات عرب، و مراجع تفسیر مى باشند.

شبهه شاه ولى اللّه بر معناى واژه مولى

آیا طبق گفته شاه ولى الله با وجود تصریح اهل لغت دلالت واژه «مولى» به معنى «ولىّ» تمام نیست؟

شاه ولى الله در ردّ دلالت حدیث بر امامت مى گوید: این دلالت تمام نیست، مگر اینکه واژه «مولى» به معنى «ولىّ» آمده باشد، در حالى که صیغه «مَفعل» به معنى «فعیل» نیامده است. ظاهرا دهلوی مطلع نیست که ائمه لغت و بزرگان تفسیر مولی و ولی را به یک معنا دانسته اند و یا حداقل ولی را یکی از معانی مولی می دانند.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

رسول الله (ص)

صوم شهر الصبر و ثلاثة ايام من کل شهر يذهبن وحر الصدر

روزه ماه رمضان و سه روز از هر ماه وسوسه هاي سينه را از بين مي برد

ميزان الحکمة 6 / 400