تكبّر 49 مطلب

«تکبّر» موجب جهنّمی شدن انسان

از ديدگاه قرآن عاقبت «استکبار و تکبّر ورزی» چیست؟

«تكبّر» چه در برابر خالق، چه در برابر خلق و چه در مقابل حقايق، همه از اسباب سقوط در دوزخ است. «استكبار»؛ (خود برتر بينى) نيز سرچشمه اصلى بسيارى از جنايات، ظلم ها، ستم ها و حق كشى هاست و باعث مي شود تا آدمى سرانجام وارد اين كانون قهر و غضب الهي يعني دوزخ بشود.

معناي «اعراف» و منظور از «اصحاب اعراف»

معناي «اعراف» چیست و منظور از «اصحاب اعراف» چه کسانی هستند؟

«اعراف» به سرزمین بلند و مرتفعی گفته مي شود که به اطراف خود اشراف دارد و یا به تپه های بین بهشت و جهنّم اطلاق می شود كه مشرف بر هر دوي آنها است و دو گروه در آن وجود دارند كه به آنها «اصحاب اعراف» گفته مي شود: 1. افراد متحیر و ضعیف الایمانی که به خاطر اعمال و رفتار خود نه مستحقّ بهشت هستند و نه مستحقّ جهنّم. 2. گروهى كه نقش نظارتى دارند و سعى در نجات افراد متحيّر و سرگردان دارند، اين گروه تلاش مى كنند كه از طريق شفاعت، گروه اوّل را نجات داده و راهى بهشت كنند؛ و منظور از این گروه دوم در روایات، «ائمه اطهار(ع)» است.

توصيه های امام علي(ع) به فرماندار خویش

امام علي(علیه السلام) درباره لزوم تواضع و پرهیز از تکبّر چه توصيه هایي به فرماندار خود كرده است؟

امام علي(ع) در نامه خود به «زیاد بن ابیه» با توصیه به پرهیز از تکبر و لزوم تواضع می فرماید: «آيا اميد دارى كه خداوند پاداش متواضعان را به تو دهد در حالى كه نزد او از متكبران باشى؟ و [بدان] انسان تنها به آنچه از پيش فرستاده جزا داده مى شود و بر آنچه قبلا براى خود ذخيره كرده وارد مى گردد».

ریشه بدبختی مردم در «جاهلیّت»

امام علي(عليه السلام) در نهج البلاغه، ریشه اصلی بدبختی مردم در عصر «جاهلیّت» را چه می داند؟

امام علی(ع) در خطبه 95، درباره وضعيّتِ عصرِ جاهلیّت می فرماید: «خداوند پیامبر(ص) را زمانی مبعوث کرد که مردم در حیرت و سرگردانی بودند و جاهلیّتِ شدید، آنها را سبک مغز ساخته بود، هوی و هوس های سرکش آنها را به خود جلب كرده و تكبّر و خودبرتربينى آنها را به پرتگاه افكنده بود». با دقت در بیانات امام(ع) متوجه می شویم که ریشه اصلی بدبختی مردم عصر جاهلیّت، جهل و گمراهى و هوی پرستى و فتنه گرى و تكّبر بود؛ صفات زشت و ناپسندى كه هر يك از آنها برای سقوط جامعه اى كافى است.

هشدار علي(ع) براي بيداري از «خواب غفلت»

امام علي(علیه السلام) در خطبه 153 نهج البلاغه براي بیدار شدن انسان ها از «خواب غفلت» و یاد مرگ چه هشدارهايي داده است؟

امام علي(ع) براي بیدار شدن انسان ها از خواب غفلت مي فرمايد: «اى شنونده! از مستى خود به هوش آى و از غفلت بيدار شو و از عجله و شتاب خود بكاه، در آنچه از زبان پيامبر(ص) به تو رسيده و راه فرارى از آن نيست، بينديش و با كسى كه نسبت به اين دستورات مخالفت كند همراه مشو و فخرفروشى را كنار بگذار، و از مركب تكبّر به زير آى و به ياد قبرت باش كه گذرگاهت به سوى آخرت است، همان گونه كه جزا دهى جزا داده خواهى شد و همان چيز كه زراعت كنى درو خواهى كرد و آنچه امروز از پيش فرستى فردا بر آن وارد خواهى شد؛ پس براى قدوم خود در سراى ديگر جايى فراهم ساز و براى آن روزت چيزى از پيش بفرست و ...».

چرایی قرار گرفتن «کعبه» در شهر «مکّه»

از منظر امام علی(ع) چرا خداوند «کعبه» را در سرزمین خشک و بی آب و علف «مكّه» قرار داده است؟

از نظر امام علي(ع)، خداوند «کعبه» را در شهر «مکّه» قرار داد؛ چون: «اگر خداوند خانه محترمش و مكان هاى انجام وظايف و مناسك حجّ را در ميان باغها و نهرها و سرزمين هاى هموار و پردرخت و پرثمر، مناطق آباد داراى خانه و كاخ هاى بسيار و آبادى هاى به هم پيوسته؛ در ميان گندم زارها و باغ هاى خرّم و پرگل و گياه، در ميان بستان هاى زيبا و پرطراوت و پرآب، در وسط باغستانى بهجت زا و جادّه هاى آباد قرار مى داد، به همان نسبت كه آزمايش و امتحان ساده تر بود، پاداش و جزا نيز كمتر بود». پس علّت انتخاب مكّه براى كعبه، تحمّل بيشتر سختى ها و دريافت پاداش و اجر فزون تر است.

لزوم عبرت گرفتن از امّت هاى مستكبر پيشين

امام علي(علیه السلام) در خطبه 192 نهج البلاغه، درباره لزوم عبرت گرفتن از امّت هاى مستكبر پيشين چه فرموده است؟

امام علي(ع) درباره لزوم عبرت گرفتن از امّت هاى پيشين می فرماید: «از آنچه به امّت هاى مستكبر پيشين از عذاب خدا و مجازات هاى او رسيد عبرت گيريد، و از قبرهاى آنها و خوابگاهشان در زير خاك پند گيريد و به خدا از آثار شوم كبر پناه بريد، آن گونه كه از بلاهاي روزگار به او پناه مى بريد، اگر خدا به كسى از بندگانش اجازه تكبّر ورزيدن مى داد، اول اجازه آن را به پيامبران و اولياى خاصّش مي داد؛ ولى خدا، كبر ورزيدن را براى آنها منفور شمرد و تواضع را براى آنان پسنديد، به اين دليل آنها گونه هاى خود را بر زمين مى نهادند، و صورت ها را به خاك مى ساييدند و مثل مستضعفان ساده مى زيستند».

علت سادگی خانه «كعبه»؟!

از ديدگاه امام علي(عليه السلام) چرا ساختمان «کعبه» با جواهرات و سنگ هاي قيمتي زینت داده نشده است؟

ایشان در این باره می فرماید: «[اگر ساختمان «کعبه» با جواهرات و سنگ هاي قيمتي زینت داده مي شد]، سبب مى گشت تا شك و ترديد در سينه ها كمتر رخنه كند و نيازى براى تلاش ابليس جهت سيطره بر قلوب نباشد و وسوسه هاى پنهانى از مردم منتفى شود؛ ولى خداوند، بندگانش را با انواع سختى ها مى آزمايد و با انواع مشكلات، متعبّد مى سازد و با اقسام گوناگون گرفتارى ها امتحان مى كند تا تكبّر را از قلوب آنها خارج سازد و تواضع را در نفوسشان جايگزين نمايد و درهاى فضل و رحمتش را به روى آنان بگشايد و اسباب عفوش را به آسانى در اختيارشان قرار دهد».

منظور از «تعصّب» مثبت و منفي

منظور از «تعصّب» مثبت و منفي چيست؟

«تعصّب» به معناى پاى بندى و وابستگى شديد به چيزى است كه به دو شكل ظهور مى كند؛ در شكل منفى كه همان وابستگى هاى شديد و دور از منطق و بى قيد و شرط به مسائل كم ارزش و گاه بى ارزش و موهوم است كه سرچشمه بسيارى از نزاع هاى خونين و كشمكش هاى پر دردسر است. در شكل مثبت؛ يعنى ايستادگى و پايمردى بر امورى كه ارزش هاى والاى انسانى و اخلاقى و اجتماعى را تشكيل مى دهد و اين نوع تعصّب نه تنها عيب نيست؛ بلكه يكى از نقاط قوّت و مثبت است؛ مانند كسى كه براى حفظ دين و ايمان و يا حفظ كشور و ناموس و آبرويش پافشارى به خرج مى دهد.

هدف «متّقین» از معاشرت با مردم؟!

از ديدگاه امام علي(عليه السلام) «متّقين» در معاشرتهاي خود با مردم چه اهداف مقدّسي را دنبال می کنند؟

امام علی(ع) درباره اهداف مقدّس «متّقین» در معاشرت ها می فرماید: «دوري متّقین از برخی افراد به سبب زهد و حفظ پاكى است و نزديكي آنها به برخی افراد از سر مهربانى و رحمت است». آنان در پيوندهاى اجتماعى اهداف مقدّسى را دنبال مى كنند: اگر از كسى دور مى شوند به جهت آلودگى اوست يا چون آنان را گرفتار زرق و برق دنيا مى كند. از سوی دیگر نزديك شدن به افراد براى ارشاد جاهل يا تنبيه غافل و يا كمك به انسان های ضعيف و دردمند است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمامُ علىٌّ(عليه السلام)

غايةُ الآخِرةِ البَقاءُ

پايان آخرت، هستى و بقاست

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 54