منظور از اجازه روایت؟

منظور از اجازه روایت چیست؟

«اجازه روایت» که در گذشته به عنوان یکی از برترین روش‌ های نقل حدیث رواج داشته است، عبارت است از: اذن شفاهی يا كتبی نقل حدیث توسط استادی که غالبا از فقها و مجتهدین بوده، به شاگردانی که دارای شایستگی هایی مانند امانت در نقل و قدرت فهم احادیث بوده اند. این روش در مقابله با جعل، وضع و تحریف احادیث بسیار مؤثر بوده و امروزه بعد از علم به طرق مشایخ بزرگ و با تدوین و انتشار گسترده کتاب‌های مرجع حدیثی همانند کتب اربعه حدیثی و اطمینان از عدم جعل و تحریف در آن؛ اجازه نقل روایت جنبه تشریفاتی پیدا کرده است.

پیشینه و تاریخ اجتهاد و استنباط فقهی نزد علمای شیعه

پیشینه و سیر تاریخی اجتهاد و استنباط فقهی در تاریخ شیعه چگونه بوده است؟

تاریخ اجتهاد فقهی در مذهب شیعه دوره های مختلفی را چون دیگر دانش ها پیموده است:
1. عصر رسول خدا: عصر مشترک همه مسلمانان بوده كه همگى احكام خويش را بدون واسطه از آن حضرت مى گرفتند.
2. عصر حضور امامان اهل بیت(ع): تلاش های ائمه اطهار(ع) برای تبیین احکام و حل مشکلات امت اسلامی نمودهای متفاوتی داشت که یکی از آنها پرورش فقهایی از میان اصحاب خود بوده است.
3. عصر شكل ‏بندى و تبويب فقه‏: با شروع دوران غیبت کبری فقیهان جامع الشرایط مسئولیت افتا و پاسخ‏ گویى را به عهده گرفتند. در این مرحله، کار کسانی که باید آنان را‌ محدّث‌-فقیه نامید، تنظیم نصوص در قالب عبارات فقهی بدون ذکر سند بود.
4. عصر تحوّل در عرصه فقاهت و اجتهاد: اين دوره از عصر شيخ طوسى و با نوشتن كتاب «مبسوط» آغاز شد. در این دوره مسائل جدید با استفاده از قواعدو اصول کلی و تفریع فروع نگاشته شد.
5. عصر ركود و تقليد: اين دوره از نيمه قرن پنجم آغاز و تا پايان قرن ششم ادامه مى يابد. به سبب عظمت علمى شيخ طوسى تا سالها فقيه مستقلى كه بتواند بر خلاف نظرات شيخ فتوا دهد يافت نشد.
6. عصر تجديد حيات فقه: در اواخر قرن ششم راه نقد افكار شیخ طوسی گشوده شد. پرچمدار نهضت نقد آرای شیخ طوسی، محمّد بن ادريس حلّى بود. از دیگر علمای بزرگ این دوره «محقّق حلّى» نویسنده کتاب «شرایع الإسلام» است.
7. عصر اخبارى گرى‏: در اوایل قرن یازدهم هجری قمری، حدیث گرایی با فعالیت های شخصی به نام محمد امین استرآبادی مجددا ظهور کرد. اخباری ها فقط اخبار و احادیث را در استباط احکام شرعی موجّه دانستند و اعلام کردند که «قرآن» و «اجماع» و «عقل» را به عنوان راه های استنباط احکام به رسمیت نمی شناسند.
8. عصر تجديد حيات اجتهاد: اين دوره، از اواخر قرن دوازدهم آغاز شد و اخباری گری را به طور کلی از جریان مسلط حوزه های علمیه به زیرکشید. در اواخر سلطه اخباريون علّامه وحيد بهبهانى در برابر تفكّر اخبارى گرى برخاست و مبانى اخباريون را نقد كرد و به تقويت مبانى مجتهدان اصولى پرداخت.
9. عصر نوآورى هاى فقهى‏: اين دوره، از نيمه قرن سيزدهم آغاز شد. پيشواى این نوآوری ها در فقه و اصول، شيخ مرتضى انصارى بود. آخوند خراسانی یکی از برجسته ترین شاگرادن شیخ انصاری بود که خود نيز داراى نوآورى هايى در «اصول فقه» است.

کتب اربعه

معرفی کتب «اربعه»

کتب اربعه حدیثی به مجموعه کتاب‌های چهار گانه ای اطلاق می شود که مهمترین منابع استنباط فقها و مجتهدان در مذهب شیعه‌ی اثنی عشری است. این کتابها عبارتند از: 1- الکافی که توسط  مرحوم کلینی تالیف شده است. 2- من لا یحضره الفقیه که توسط  شیخ صدوق  تالیف شده است. 3-تهذیب الاحکام که توسط شیخ طوسی تالیف شده است. 4- الاستبصار فیما اختلف من الاخبار؛ این کتاب نیز توسط شیخ طوسی  تالیف شده است.

المحاسن

معرفی کتاب «المحاسن»

کتاب «المحاسن» که یکی از اصول چهار صدگانه حدیثی شیعه است، توسط یکی از شاگردان امام رضا و امام جواد (علیهما السلام) یعنی ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد برقی (م 280 ق) در قرن سوم هجری تالیف شده است. این کتاب یکی از مهمترین و ارزشمندترین کتاب‌های حدیثی است که پس از تدوین جوامع روایی ثانوی (یعنی کتب اربعه شیعه) همچنان (البته بخشی از آن) باقی مانده است. این کتاب یکی از منابع بسیار مهم شیخ کلینی، شیخ صدوق، و شیخ طوسی در تدوین و تنظیم کتاب‌های چهارگانه مزبور بوده است و اعتبار آن در ردیف و بلکه بالاتر از کتب اربعه می باشد.

تهذیب الأحکام

معرفی کتاب «تهذیب الاحکام»

کتاب «تهذیب الاحکام» که نام کامل آن عبارت است از «تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید» توسط ابوجعفر محمد بن حسن بن علی طوسی معروف به «شیخ طوسی» و ملقب به شیخ الطائفه (385 ق ـ 460 ق) تالیف شده است. این کتاب سومین کتاب از «کتب اربعه» به شمار می رود که شیخ طوسی آن را برای بر طرف ساختن ابهام‌ها و اختلاف های ظاهری بین روایات اهل بیت (ع) و نیز برای تثبیت و تقریر معالم دین از طریق روایات اهل بیت (ع)، نوشته است.

روش‌شناسی «اخباریان» و شبهه تحریف قرآن

روش اخباریان در نقل اخبار چگونه است که منجر به طرح شبهه تحريف قرآن شده است؟!

علماى اماميه از عصر ائمه(ع) و در دوران طولانى غيبت به منظور استنباط درست از پايه‌هاى شرع مقدس اسلام همواره دو راه را در پيش گرفته‌اند: جمعى راه استدلال و تحقيق را انتخاب نموده‌اند كه به آنان «مجتهد» مى‌گويند و گروهى ديگر به نقل حديث بسنده نموده‌اند كه به آنان اصطلاحآ «محدث» گفته مى‌شود. اختلاف اساسى مجتهدان با محدثان اين است كه محدثان در مسايل دينى ـ به‌ويژه در اصول ـ بر «نقل» بيش از «دليل عقلى» تكيه مى‌كنند؛ در حالى كه اخبار آحاد در اصول دين نزد مجتهدان از درجه اعتبار ساقط است.

شیخ کلینی

«شیخ کلینی» که بود؟

ابو جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی رازی (م 329 ق) یکی از بزرگترین و مهمترین محدثان و دانشمندان شیعه می باشد. او در دوران غیبت صغری امام عصر ارواحنا فداه در روستای کُلین (که امروز از توابع حسن آباد شهر ری است) به دنیا آمد و در دامان پدر و دایی بزرگوارش رشد و تربیت یافت و سپس برای تکمیل دانش خود به ری و قم رفت تا از محدثان و اصحاب ائمه نیز به استماع و فراگیری حدیث بپردازد. سپس برای تکمیل دانش خود بویژه دانش حدیثی و کلامی به سمت عراق روانه شد و در کوفه از ابن عقده کوفی بیش از یکصد هزار حدیث فرا گرفت و سپس به بغداد رفت و در آنجا به تدوین و تالیف کتاب های مهم برای تشیع پرداخت و در همان شهر به دیار باقی شتافت.

شیخ صدوق

«شیخ صدوق» که بود؟

ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بابویه قمی معروف به شیخ صدوق(306 ق ، 381 ق) یکی از بزرگترین محدثان و دانشمندان شیعه در قرن چهارم هجری بود که نویسنده یکی از کتب اربعه حدیثی یعنی «من لا یحضره الفقیه» می باشد. او در قم متولد شد و  در دامان و محضر علمی پدرش رشد یافت و در همان سنین نوجوانی به درجات و مقامات علمی بلندی رسید.  وی  برای ارتقای دانش و معرفت دینی خود به شهرهای مختلف جهان اسلام مثل خراسان، ایران، عراق، شام و حجاز مسافرت کرد و از حضور بیش از دویست و پنجاه دانشمند معروف و برجسته آن دوران بهره برد. او در ری درگذشت و مقبره مرقد او همواره زیارتگاه مشتاقان معارف اهل بیت علیهم السلام بوده است.

الکافی

معرفی کتاب «الکافی»

کتاب کافی یکی از مهمترین کتاب‌های حدیثی و نخستین کتاب از کتب اربعه شیعه است که توسط ابو جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی (م 329 ق) نوشته شده است. این کتاب در واقع نخستین کتابی است که به صورت جامع در همه زمینه های اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تفسیر و تاریخ، روایات معتبر را جمع کرده است. به طوری که تعداد روایات آن برابر و بلکه بیش از همه روایات صحاح سته است. کلینی کتاب خود را در سه بخش عمده مرتب کرده است: اصول دین «اصول کافی»، فروع دین «فروع کافی»، متفرقه که با عنوان «روضه کافی» شناخته شده است. کلینی این کتاب را در پاسخ به درخواست برخی از شیعیان تدوین کرد که به علت تعدد و اختلاف روایت‌ها نمی توانستند مسائل و حقایق اسلامی را به طور دقیق و حقیقی تشیخص دهند.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمامُ علىٌّ(عليه السلام)

مَن أکثَرَ مِن ذِکرِ الآخِرةِ قَلَّتْ مَعصيتُهُ

هر کس که زياد به ياد آخرت باشد، گناه و نافرمانى او کم شود!

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 56