حساب 19 مطلب

«زَجرة» از حوادث روز قيامت

منظور از «زَجرة» كه از حوادث روز قيامت است چیست؟

يكي از واژه هائي كه «قرآن» درباره حوادث «قيامت» به كار برده است، «زجرة» است. «زَجْرَةٌ» در اصل به معناى راندن با صداى بلند است مانند راندن شتران. سپس به معناى طرد کردن و گاه به معناى صدا به کار رفته است. خداوند در پاسخ به کسانى که پیوسته از حیات بعد از مرگ اظهار تعجب مى کردند، مى فرماید: «[تعجب نکنید، این کار مشکلى نیست] تنها یک صیحه عظیم واقع مى شود، ناگهان همه [از قبرها بر مى خیزند و] خیره خیره نگاه مى کنند».

معطّل ماندن بندگان در قیامت، و «اسرع الحاسبین بودن خدا»!

اگر خدا «أسرع الحاسبین» است، معطّل ماندن بندگان در قیامت چه توجیهى دارد؟!

در سریع الحساب بودن خداوند جای تردیدی نیست. آیات و روایات متعددی بر این امر اذعان دارند. آنچه درباره معطل ماندن بندگان در قیامت مطرح است، مربوط به حال گناهکاران است.

از مجموع روایات روشن می شود که معطّلی افراد و طولانی بودن روز قیامت و مواقف آن به وضعیّت عقیده و عملکرد خود انسان ها بستگی دارد و بر مؤمنان و پارسایان آسان و در عین حال زودگذر و آنی خواهد بود؛ اما مسلمانان گناهکار باید مسیر منازل قیامت را به مدت طولانی طی کنند تا بسیاری از سختی ها و عذاب هایی که در مدت حسابرسی قیامت برآنها وارد می شود کفاره گناهان آنها شده و سرانجام پاک شده و بهشتی شوند.

علاوه بر آن محاسبات افراد پرمسؤوليت و برخودار نیز در روز قیامت طولانى مى شود تا آنها در برابر سؤالاتى كه نسبت به اعمال آنها مى شود جوابگويى كنند؛ يعنى سنگينى بار مسئوليت و لزوم جواب گويى و اتمام حجت زمان دادگاه آنها را طولانى مى كند.

حكم شرعى حساب هاى «پس انداز» و جوايز آنها

حساب هاى «پس انداز» بانک ها و جوايزی که بانک به این حساب ها می پردازد شرعا چه حکمی دارد؟

حساب هاى «پس انداز» نزد بانك ها كار مشروع و جايزى است. هدایا و جوایزی هم که بانک به دارندگان این حساب ها می دهد، اگر در ضمن قرارداد حساب هاى پس انداز شرط شود ربا محسوب مى شود و حرام است؛ اما اگر بازكنندگان حساب پس انداز، خود را از بانك ها طلبكار ندانند و فقط منظورشان پس انداز باشد، ولى مى دانند بانك ها در هر سال قرعه كشى مى كنند و ممكن است جايزه اى به آنها تعلق گيرد، ايراد شرعى ندارد. حتّى اگر بانك سودى را به تصمیم خود به حساب هاى پس انداز بدهند بى آن كه به شرط ضمن العقد باشد مانعى ندارد.

ضرورت «محاسبه نفس» از منظر آيات و روايات

چرا در آیات و روایات بر «محاسبه نفس» تا این اندازه تاکید شده است؟

در آیات و روایات بر «محاسبه نفس» بسیار تاکید شده است؛ لذا نبايد هيچ گاه از حساب خود غافل بود. در هر حركتي ـ گرچه كوچك باشد ـ اگر باطل را تقويت كرديم به همان اندازه از دين خدا فاصله گرفته ‏ايم حتی قرآن روي حركت لبهاي ما تكيه مي‏ كند كه مبادا به گونه ‏اي حركت دهيم كه كسي را بيازارد و يا تحقير كند، چنانكه روي حركت چشم و نحوه ديدن ما نيز نظر دارد؛ پس نبايد از محاسبه خود غافل بود.

اوصاف «دنیا» در خطبه 82 نهج البلاغه

امام علی(علیه السلام) در خطبه 82 نهج البلاغه «دنیا» را چگونه توصیف می نماید؟

امام علی(ع) در خطبه 82 نهج البلاغه، دنيا را چنين توصيف كرده است: «سرايى كه آغاز آن سختى و مشقّت است و پايانش نيستى و فناست. در حلال آن حساب و در حرامش عقاب است. كسى كه در دنيا ثروتمند شود، مورد انواع آزمايش ها و فتنه ها قرار مى گيرد و كسى كه فقير گردد محزون مى شود. كسى كه به سرعت به دنبال دنيا بدود، به آن نمى رسد و كسى كه آن را رها سازد، به او روى مى آورد و از وى اطاعت مى كند. آن كس كه با دنيا بنگرد، به او بصيرت و بينايى مى بخشد و آن كس كه به دنيا بنگرد، نابينايش مى سازد».

اثبات وجود خدا برای یک کافر

چگونه وجود خدا را برای يک كافر اثبات كنيم؟

می توان با توجه دادن او به ندای فطرت و نظم حاکم بر جهان و دعوت کردن او به تأمل در پدیده های مرگ و حیات، در کنار ادله عقلی صرف، با او بحث و گفتگو کرد.
امور فطرى همواره در طول تاريخ ثابت است و نوعى خداباوری در نهاد و فطرت هر فردی وجود دارد.
همچنین نظم در هر مجموعه ای، حکایت از شعور، طرح و هدف می کند و انسان هر کجا نظم و قوانین ثابتی دید، مبداء آن را جست و جو کرد.
هر انسانی اعتراف مى كند كه حیاتش از خودش نیست و همه مى ميرند؛ اينجا نيز جاى تفكر و انديشه است؛ اگر هستى آنها از خودشان بود، بايد جاودانه می بودند!
طبق برهان عقلی «امکان و وجوب» نیز جهان و موجوداتش همه از ممکنات اند که برای وجودشان نیازمند موجود و علّتی می باشند که وجودش ذاتی است و نیازمند به علتی نیست.

محتواى سوره مؤمنون

سوره «مؤمنون» حاوى چه مطالبى مى باشد؟

این سوره، با بیان صفاتى که مایه رستگارى مؤمنان است شروع و با نشانه هاى خداشناسى و آیات افاقى و انفسى خداوند در عالم ادامه یافته، به شرح سرگذشت جمعى از پیامبران اشاره می کند و بعد به مستکبران، با دلائل منطقى و با تعبیرات تند و کوبنده، هشدار مى دهد و بحث هاى فشرده اى درباره معاد بیان کرده، از حاکمیت خداوند بر عالم هستى و نفوذ فرمانش در آن سخن مى گوید. در آخر باز سخن از قیامت، حساب، جزا و پاداش نیکوکاران و کیفر بدکاران به میان مى آورد و با بیان هدف آفرینش انسان، سوره را پایان مى دهد.

مهلت توبه

انسان تا چه زمانی وقت دارد توبه کند؟

انسان تا در این دنیا هست و رشته حیاتش باقى است و تا وقتى که مرگ مستقیماً به او روى نیاورده است، مهلت براى توبه کردن دارد. تنها در وقتى که انسان در چنگال مرگ گرفتار است و هیچ امیدى به نجات ندارد، توبه مورد قبول واقع نمى شود.

شکل منطقی برهان نظم

برهان نظم در قالب منطقى آن چگونه بیان مى شود؟

در رویکرد منطقی به برهان نظم، و با مطالعه دستگاه هاى مختلف جهان هستى در مى  یابیم که درتمام هستی، نظم و حساب دقیقى حکمفرماست و هر موجودى در مسیرى معیّن و به سوى هدفى مشخّص، پیش مى رود (صغری). این گونه پدیده نمى-تواند معلول تصادف باشد (کبری). بنابراین، جهان آفرینش، معلول یک مبدأ بزرگ علم و قدرت است که از روى هدف و اراده مشخّصىی، به آفرینش هستی پرداخته است.

اهمیت محاسبه نفس در آیات و روایات

در آیات و روایات چه اهمیتی به محاسبه نفس داده شده است؟

آيات زيادى از قرآن خبر از وجود نظم و حساب در مجموعه جهان آفرينش مى دهد، و انسانها را به دقّت و انديشه در اين نظم و حساب دعوت مى كند؛ از سوى ديگر قرآن مجيد از حساب دقيق روز قيامت خبر داده است، و یکی از نام هاى روز قيامت، «يوم الحساب» است. با اين حال چگونه انسان مى تواند از حساب خويش در اين جهان غافل بماند؟!. او كه بايد فردا به حساب خود برسد چه بهتر كه در اين دنيا ناظر بر حساب خويش باشد؛ در روايات اسلامى، مسأله محاسبه نفس از اين هم گسترده تر و واضح تر مطرح شده است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

عَنِ الصّادقُ عليه السّلام :

يا زُرارَةُ! اِنَّ السَّماءَ بَکَتْ عَلَى الْحُسَيْنِ اَرْبَعينَ صَباحاً.

اى زراره ! آسمان چهل روز، در سوگ حسين بن على عليه السّلام گريه کرد.

جامع احاديث الشيعه ، ج 12، ص 552