Namaz – bəndənin Allahla rabitə yolu, ən böyük tərbiyə proqramı, insan nəfsinin və ruhunun saflaşdırılması, əxlaqsız, münkər (pis) işlərdən çəkindirilməsi və Allah dərgahına yaxınlaşma səbəbidir; camaatla qılınan namaz müsəlmanların qüdrət, qüvvə və vəhdət simvolu, islam cəmiyyətinin iftixar səbəbidir.
Namaz hər gecə-gündüz ərzində beş dəfə qılınır, insanın qəlbi və ruhu müdavim olaraq bu ilahi feyzin zülal çeşməsilə yuyulur. Peyğəmbəri-Əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih) namazı öz gözünün nuru adlandırır – «Qurrətu-əyni fis-səlat»[1] deyə buyururdu. O həzrət namazı “əssəlatu me’racul-mu’minin mö’minin me’racıdır” - deyə buyurmuş,[2] onu pərhizkar və təqvalı insanların Allah dərgahına yaxınlaşma vasitəsi kimi təqdim etmişdir: “Əssəlatu qurbanu kulli təqiyy.”[3]
Belə bir sual yaranır: Bu namazların ayrı-ayrı beş vaxtda qılınması vacib bir hökmdürmü ki, bu olmadıqda namaz batil sayılsın (namazın, öz vaxtından əvvəl qılınması kimi), yoxsa beş namazı üç vaxtda da (zöhrlə əsri, məğriblə işanı birlikdə) qılmaq olar?!
Şiə alimləri Əhli-beyt (əleyhimus-salam) məktəbinə tabe olaraq ümumi şəkildə bu fikirdədirlər ki, namazı üç vaxtda qılmaq caizdir, amma 5 vaxtda qılınsa, daha fəzilətli və üstündür. Lakin sünnü alimlərinin əksəriyyəti – az sayda istisna olmaqla – namazın beş vaxtda qılınmasını vacib bilmişlər. (Yalnız Ərəfə günündə – Ərəfatda zöhrlə əsri və Qurban bayramı gecəsində məğriblə işanı Məş’ərül-həramda bir yerdə qılmağı caiz bilirlər. Onların çoxu da səfərdə, yaxud məscidə gediş-gəlişin çətin olduğu yağışlı günlərdə camaat namazı təşkil etmək üçün iki namazı bir yerdə qılmağı caiz bilmişlər.)
Qeyd etdiyimiz kimi, şiə fəqihləri namazın beş vaxtda, bir-birindən ayrı şəkildə qılınmasının fəzilətli olmasına tə’kid etməklə yanaşı, onların üç vaxtda qılınmasına da icazə vermişlər. Bunu da Allah tərəfindən, namazın müəyyən qədər yüngülləşdirilməsi və camaata daha geniş imkanlar verilməsi üçün «ilahi bir əta, ən’am» adlandırmışlar ki, İslamın buyurduğu «asan və yüngül olan şəriətlə» uyğundur.
Təcrübələr göstərir ki, namazın beş vaxtda qılınmasının vacibliyinə tə’kid, bə’zən namazın ümumiyyətlə unudulmasına və bə’zilərinin namazı tərk etməsinə səbəb olur.
[1] «Məkarimül-əxlaq», səh.461
[2] Bu cümləni rəvayət məcmuələrində tapmasaq da, o qədər məşhur bir məsələdir ki, Əllamə Məclisi öz bəyanlarında ona istinad etmişdir. («Biharul-ənvar», 79-cu cild, səh.248 və 303)
[3] «Kafi», 2-ci cild, səh.265, hədis 26