جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

حق الناس در اين‌جا مقدّم است، ولى حج بر ذمّه اش باقى مى‌ماند.‌

شخص بدهكار هرگاه مخارج حج را داشته باشد، ولى با پرداخت بدهى خود نتواند به حج برود، مستطيع نيست؛ مگر اين كه طلبكار عجله نداشته باشد، و او هم مطمئن باشد كه بعدآ قادر به اداى دين خواهد بود، يا بدهى اقساطى باشد و هنگام پرداخت قسط آن نرسيده باشد. ‌

تنها راه استفاده از وام براي حج، عمره، عتبات و ساير سفرها دريافت وام قرض الحسنه مي باشد و حداکثر کارمزد مجاز براي اين وامها چهار درصد مي باشد. و استفاده از ساير وامها که در مقابل آن سود دريافت مي شود و يا کارمزد بيش از چهار درصد دارد جايز نيست و سفر آنها اشکال دارد.‌ ضمنا در صورتي حج بر چنين شخصي واجب مي شود که وام يا قرض از طريق مشروع باشد و مالي معادل آن داشته باشد و بتواند دين را با آن اداء کند یعنی پرداختن قرض براي او آسان باشد و زندگی او مختل نشود.‌

شخصى كه مستطيع نيست، اگر هزينه‌هاى حج را با قرض گرفتن از ديگران فراهم كند، مستطيع نمى‌شود؛ هر چند بتواند در آينده بدهى خود را براحتى بپردازد؛ و اگر با چنين پولى حج بجا آورد كفايت از حجّة الاسلام نمى‌كند؛ هرچند حجّش صحيح است. آرى اگر معادل وام، اموالى داشته باشد كه از محلّ آن بتواند بدهى خود را به آسانى بپردازد، مستطيع است. ‌

اگر قبلا حج بر او واجب نشده، و قبل از فرا رسيدن نوبت جز با قرض نمى‌تواند به مكّه برود، چنين شخصى مستطيع نيست، و حجّ او حجّة الاسلام محسوب نمى‌شود، مگر اين كه نوبت خود را، كه براى آن ثبت نام كرده، در مقابل آن به وام دهنده واگذار نمايد.‌

در صورتی که دیه از طریق مشروع باشد و بتواند با آن زیارت خانه خدا برود و زندگی او مختل نشود حج واجب است.  ‌

كسى كه هزينه حج را دارد، ولى بدهكار نيز مى‌باشد، چنانچه  بدهى او مدّت دار است، و مطمئن باشد كه به هنگام رسيدن زمان بدهى، قدرت بر پرداخت آن خواهد داشت، واجب است به حج برود. همچنين در صورتى كه وقت پرداخت بدهى رسيده، ولى طلبكار راضى به تأخير باز پرداخت بدهى باشد، و بدهكار مطمئن است كه به هنگام مطالبه طلبكار، مى‌تواند بدهى‌اش را ادا كند، در اين صورت نيز واجب الحج است. در غير اين دو صورت، بدهكار واجب الحج نخواهد بود. ‌

استطاعت مالى به معنای داشتن زاد و توشه و آنچه مورد نياز او در سفر و به هنگام بازگشت است. ‌

در استطاعت براى حج، علاوه بر داشتن هزينه رفت وبرگشت، داشتن ضروريّات زندگى و آنچه در گذران زندگى به آن نياز دارد نيز شرط است؛ مثل خانه مسكونى (ملكى يا اجاره‌اى یا وقفی و مانند آن)، اثاث خانه، وسيله سوارى و مانند آن؛ البتّه در حدّى كه مناسب شأن او باشد، و چنانچه عين آنها را ندارد، پول يا معادل قيمت آن را داشته باشد.‌

چنانچه منزل استيجارى براى شما كافى است و نياز قابل توجّهى به ماشين سوارى نداريد در فرض مسأله، هر دو نفرتان مستطيع هستيد، و حجّ بر شما و ايشان واجب است.‌  ‌

در صورتى که ماشین نیاز دارد، مى تواند صرف خرید ماشین کند. ‌

در صورتی که غیر از آن خانه، خانه ای برای سکونت ندارد، مستطیع نیست.‌  ‌