احکام عقد دائم
فهرست موضوعات
جستجو 

سؤال 963 ـ لطفاً به سؤالات زیر، پیرامون محدوده اطاعت زن از شوهرش، پاسخ فرمایید.

الف) آیا زوجه بدون رضایت زوج حقّ خروج از منزل را دارد؟

جواب: بنابر احتیاط واجب باید اجازه بگیرد; مگر براى کارهاى واجب شرعى یا ضرورى زندگى.

ب) در صورت ترک منزل، با وجود عدم رضایت زوج و تقاضاى مکرّر بازگشت و عدم تمکین مشارالیها، آیا شرایط ناشزه بر وى محقّق مى گردد؟

جواب: چنین زنى ناشزه است.

ج) در شرایط فوق، آیا زوجه استحقاق دریافت نفقه را دارد؟

جواب: قدر مسلّم از نشوز و عدم تمکین که موجب سلب حقّ نفقه مى شود عدم تمکین در برابر تمتّعات جنسى است. بنابراین نفقه در فرض بالا، یعنى خروج از منزل، ساقط نمى شود (بنا بر احتیاط واجب).

سؤال 964 ـ آیا زن بدون رضایت شوهر مى تواند براى فعّالیت هاى اقتصادى، سیاسى و اجتماعى، از منزل خارج شود؟

جواب: در صورتى که منافات با حقّ زوج نداشته باشد احتمالاً بتواند; ولى احتیاط در ترک آن است و در صورتى که زن در عقد ازدواج چنین حقّى را براى خود قائل شده باشد اشکال ندارد.

سؤال 965 ـ در صورت حالّ بودن (نقد) مهریّه، زوجه غیر مدخول بها حق دارد تا گرفتن مهریّه تمکین نکند; امّا آیا این حق را دارد که در غیر تمکین نیز از زوج اطاعت نکند; مثلاً منزل خانواده خود بماند، و هرجا خواست برود و هرکار خواست انجام دهد و با این حال مى تواند مطالبه نفقه نماید؟

جواب: باید به وظایف دیگر خود عمل کند، تنها مى تواند تمکین را منوط به گرفتن مهر کند، آن هم در صورتى که مهر حالّ بوده و قرائن دلیل بر تأخیر آن نبوده است.

سؤال 966 ـ در صورتى که مرد با رفتن زنش به دانشگاه، اداره، و هر محیط دیگرى مخالف باشد، زن شرعاً چه وظیفه اى دارد؟

جواب: باید رضایت شوهر را جلب کند; مگر این که در عقد ازدواج شرط کرده باشد.

سؤال 967 ـ شخصى 12 سال قبل به عیال خود پیشنهاد مى کند که از تهران به شهر دیگرى مهاجرت کنند; ولى زن حاضر به این هجرت نمى شود و مرد به آن شهر هجرت مى کند. اکنون مرد به بهانه این که زن اطاعت نکرده، نه نفقه مى دهد و نه طلاق. آیا مرد حق دارد زن را در این مدّت طولانى بلاتکلیف رها کند؟

جواب: در صورتى که در ازدواج قرارداد خاصّى براى محلّ سکونت زن نباشد، زن موظّف است در محلّ سکونت تابع مرد باشد; مگر این که ضرر و زیان مهمّى براى او داشته باشد.

سؤال 968 ـ لطفاً به سؤالات ذیل پاسخ فرمایید:

الف) اگر شوهر اجازه اتّخاذ شغلى را به همسر خود دهد، آیا بعد از طىّ مراحل خاص و اشتغال، شوهر مى تواند بگوید: «اجازه ادامه کار را نمى دهم»، و یا اجازه اوّل التزام به تمام لوازم آن مى باشد؟ در این مورد آیا تفاوتى بین کار موقّت و دائم هست؟

جواب: هرگاه زن قراردادى با اجازه شوهر نسبت به مدّتى با اداره یا مؤسّسه اى بسته است، آن قرارداد لازم الاجراست و شوهر حقّ ممانعت ندارد و این در صورتى است که هنگام عقد، اجازه کار بیرون زن شرط نشده باشد و الاّ احتیاجى به اجازه شوهر در عقد قرارداد نیست; ولى در هر حال باید شئون شوهر و خانواده را رعایت کند.

جواب: تفاوتى ندارد.

ج) آیا بین کارى که با حقّ شوهر منافات داشته باشد، با شغلى که چنین منافاتى ندارد فرقى هست؟

جواب: در فرض بالا تفاوتى نیست.

د) آیا بین شغلى که با رها کردن آن به صاحب کار و یا دیگران لطمه جدّى مى خورد، با شغلى که چنین نیست فرقى هست؟ (مثل ممنوعیّت زن از ادامه تدریس در وسط سال تحصیلى که باعث ضرر زدن به آموزشگاه و محصّلین مى گردد).

جواب: در این فرض شوهر حقّ ممانعت ندارد.

سؤال 969 ـ آیا اطاعت نکردن زن از شوهر در غیر مسائل واجب و مستحب حرام است؟

جواب: اطاعت زن از شوهر مربوط به حقوق زناشویى و بیرون رفتن از منزل است، در کارهاى دیگر اطاعت بر او واجب نیست، هرچند بهتر است که زن و مرد در تمام مسائل با هم تفاهم داشته باشند.

سؤال 970 ـ چنانچه در امور عادى و مباح نظر پدر دختر و شوهر متفاوت باشد، ترجیح با کدام است؟

جواب: در فرض مسأله اطاعت هیچ کدام لازم نیست; مگر این که مایه اذیّت و آزار پدر گردد، که در این صورت اطاعت او واجب است.

سؤال 971 ـ زنى پس از فوت همسرش، با برادر شوهرش ازدواج مى کند، آیا مى تواند پنجشنبه ها براى قرائت فاتحه به مزار شوهر اوّل برود؟

جواب: با اجازه شوهر اشکال ندارد.

سؤال 972 ـ آیا زنان مى توانند بدون اجازه و رضایت همسران خویش، که افرادى مؤمن و متدیّن مى باشند، در مسجد فعّالیت نمایند؟ بطورى که کاملاً امورات یک مسجد را به دست گیرند; در حالى که این عمل موجب اختلاف در بین اعضاى خانواده مى شود.

جواب: بدون اجازه همسر جایز نیست; ولى رفتن به مسجد براى فراگرفتن احکام و معارف دین جایز است.

سؤال 973 ـ زن موظّف نیست که در منزل کار کند، حتّى مى تواند براى شیر دادن و پرورش طفل از شوهر اجرتى دریافت نماید، لکن چون در ایران رسم است که زن معمولاً کارهاى خانه را انجام مى دهد و پس از تولّد بچّه را نگهدارى نموده و او را شیر مى دهد، آیا مى توان گفت که عقد مبنیّاً علیها واقع شده و نتیجتاً زن باید کارهاى معمولى خانه را انجام دهد و مزدى هم از شوهر طلبکار نیست، مگر جایى که خلاف آن ثابت شود؟

جواب: این گونه موارد عقد مبنىٌ علیه نیست تا حکم شرط ضمن العقد داشته باشد; ولى از آن جا که زنان و مردان در این گونه خانواده ها نسبت به خدمات اضافى هر دو قصد تبرّع دارند گرفتن اجرت المثل مشکل است; مگر در مقابل کارهایى از قبیل قالى بافى و شبیه آن، و یا در مواردى که از ابتدا شرط اجرت کند.

سؤال 974 ـ با توجّه به این که مورّخین مهریّه بزرگ بانوى اسلام، حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام) را مختلف نقل کرده اند:

الف) یک زره جنگى به مبلغ 480 درهم، به اضافه یک دست لباس کتانى و یک قطعه پوست گوسفند.

ب) چهارصد درهم.

ج) چهارصد مثقال نقره.

و از طرف دیگر با توجّه به روایت «جَعَلَ اللّهُ مَهْرَ فاطِمَةَ الزَّهْراء، شَفاعَةَ الْمُذْنِبینَ مِنْ اُمَّةِ اَبیها»(1) که در اخبار اسلامى وارد است، آیا صرف تعیین مهریّه حضرت زهرا(علیها السلام)براى عروسان، بدون این که میزان ارزش زمان حال برآورد و معلوم شود، صحیح است؟

جواب: معروف است که مهر السّنة، معادل پانصد درهم مى باشد (هر درهم تقریباً چهارصد تومان است، که مجموعاً 200 هزار تومان مى شود)(2) هرگاه در محیط زوجین این شهرت وجود داشته باشد کافى است و الاّ باید تعیین کنند.

سؤال 975 ـ در صورت اختلاف زوجین در مقدار و وصف مهریّه، قول کدام یک ترجیح دارد و در صورتى که هیچ کدام جهت اثبات ادّعاى خود دلیلى نداشته باشند، قول کدام یک مقدّم است؟

جواب: چنانچه زوج مدّعى مقدار کمتر است، قول او پذیرفته مى شود; مگر این که دلیلى بر خلاف آن اقامه شود.

سؤال 976 ـ آیا در صورت فوت زوجه قبل از دخول، مهریّه وى نصف مى گردد؟

جواب: تمام مهر را مى برد; تنها طلاق است که سبب تنصیف مى شود.

سؤال 977 ـ لطفاً نظر مبارک خویش را در خصوص این مسأله که اگر زوج در هنگام ازدواج جهیزیّه زوجه را از مال خودش تهیّه نماید. آیا در موقع طلاق زوجه حقّ مطالبه و استرداد چنین جهیزیّه اى را دارد یا خیر، بیان فرمایید.

جواب: اگر جهیزیّه را جزئى از مهر یا شرط ضمن العقد قرار دهد، نمى تواند بازپس بگیرد; ولى اگر هبه کرده قابل بازپس گرفتن است.

سؤال 978 ـ اگر زنى همسرى اختیار کند و آن مرد را براى زن با صفات خوبى توصیف کرده باشند; ولى پس از عروسى مرد بگوید: «مى خواهى نماز بخوان و نمى خواهى نخوان» و خود مرد نسبت به نماز بى اعتنا و تارک الصّلاة و نسبت به قرآن و امام حسین(علیه السلام) و حضرت ابوالفضل، العیاذ باللّه، هتّاکى کند، در این صورت اگر زن بخواهد از چنین مردى جدا شود، آیا حقّ مهریّه دارد؟

جواب: با توجّه به این که فرد مذکور مرتدّ است، ازدواج با او باطل بوده و زن باید فوراً و بدون طلاق از او جدا شود و اگر بدون توجّه به این مسأله عروسى و آمیزش انجام گرفته زن مى تواند مهرالمثل را مطالبه نماید.

سؤال 979 ـ اگر زوج (با توجّه به معسر بودن) به حکم دادگاه، مهریّه را به صورت قسطى بپردازد، با توجّه به این که امروزه مهریّه ها بالاست و پرداخت قسطى آن هم سالها طول مى کشد تا تمام شود، آیا با این حال زن به فرض باکره بودن و عدم مواقعه، حق دارد تا پایان قسط آخر تمکین نکند؟

جواب: در صورتى که قرائنى وجود داشته که این مهریّه سنگین را یک جا نمى توان مطالبه کرد، خوددارى زن از تمکین جایز نیست، بنابراین متوقّف کردن تمکین بر پرداخت تمام مهر در این گونه موارد جایز نیست.

سؤال 980 ـ فقها در ازاله بکارت در اثر ارتکاب زنا، مهر المثل تعیین نموده اند، نحوه محاسبه مهرالمثل چگونه است؟ آیا نحوه پرداخت آن مانند دیه مؤجّل است یا حالّ؟

جواب: مهر المثل مزبور حالّ است، مگر این که شخص مدیون قدرت بر پرداخت نداشته باشد، که در این صورت تقسیط مى شود، و نحوه محاسبه آن مراجعه به عرف محل در تعیینِ مقدارِ مهریّه چنین زنى است.

سؤال 981 ـ زوجه از شوهر خود تمکین نموده است، ولى زوج قدرت نزدیکى با وى را، به علّت عدم قدرت جنسى، نداشته است; زوجه اکنون تمکین مجدّد خود را از شوهر، منوط به دریافت کلّ مهریّه مى نماید. آیا به علّت عدم دخول، حقّ زوجه به قوّت خود باقى است، یا به صرف تسلیم، حقّ مزبور ساقط شده است؟

جواب: حقّ زوجه در گرفتن مهریّه قبل از تمکین مجدّد ثابت است; مشروط بر این که مهر حالّ بوده باشد، نه بر ذمّه زوج.

سؤال 982 ـ در صورتى که مهریّه حالّ باشد و زوج قدرت پرداختن کلّ مهریّه را به صورت یکجا نداشته باشد و در صورت تقسیط بتواند آن را در طول چند سال پرداخت کند، آیا دادگاه مى تواند بدون توافق زوجه با تقسیط مهریّه، با وصول اوّلین قسط (بدون رعایت حقّ عدم تمکین زوجه) وى را مجبور به تمکین از زوج نماید؟

جواب: در صورتى که قرائنى، مانند سنگین بودن مهریّه و عدم تمکّن زوج به هنگام اجراى عقد، چنین نشان دهد که مهریّه یک جا قابل پرداخت نیست، بلکه منظور تدریجى، یا عند القدرة و الاستطاعه بوده است، زن باید با گرفتن قسط اوّل تمکین کند.

سؤال 983 ـ به علّت شکایت همسرم، مبنى بر درخواست مهریّه، دادگاه دستور توقیف اشیاى مغازه ام را داده است، همچنین سند مغازه اى که تنها منبع درآمد این جانب مى باشد را توقیف نموده است. آیا این کار مشروع است؟ آیا مهریّه را نمى توان به صورت اقساط پرداخت؟

جواب: هرگاه مرد در پرداخت مهریّه به عسر و حرج بیفتد باید به صورت اقساط از او گرفت، به نحوى که حقّ زن نیز رعایت گردد.

سؤال 984 ـ آیا زوج مى تواند مهریّه همسر خود را آموزش تلاوت قرآن قرار دهد؟ در صورت مثبت بودن، اگر مرد تلاش خود را انجام دهد; ولى زن به جهت کند ذهن بودن، یا کمبود استعداد نتواند یاد بگیرد وظیفه زوج چیست؟

جواب: آموزش قرآن مى تواند مهریّه بوده باشد و مرد باید وظیفه خود را انجام دهد، اگر زوجه استعداد نداشت و مرد کوشش لازم را کرد دین خود را ادا کرده است.

سؤال 985 ـ مرسوم است که عقد را به انضمام یک جلد کلام اللّه مجید جارى مى کنند، آیا این کار به معناى همان تعلیم قرآن، که در روایات و سنّت پیغمبر(صلى الله علیه وآله)مطرح شده، مى باشد و بر ذمّه مرد است که قرآن را به همسرش یاد دهد؟

جواب: قرار دادن قرآن جزء مهریّه کار خوبى است و مفهومش تهیّه یک جلد کلام اللّه مجید براى زوجه است، نه آموزش قرآن; ولى لازم است قیمت آن در موقع عقد تعیین شود، تا مبهم نباشد.

سؤال 986 ـ بطور کلّى شایستگى زنان مسلمان را به چه مهریّه اى مى دانید؟ و براى دختران و پسران جوان و پدر و مادرهاى آنان چه توصیه اى دارید؟

جواب: اخلاق اسلامى ایجاب مى کند که مهریّه ها سبک باشد و اصولاً ازدواج با هزینه کم انجام گیرد، که مایه سعادت زوجین خواهد شد، و سنگین کردن بار ازدواج شرعاً مذموم و عواقب ناگوار و مسئولیّت شدید دارد.

سؤال 987 ـ آیا آمیزش با زوجه در دوره نامزدى نیز موجب پرداخت مهریّه کامل، در فرض طلاق، مى گردد؟

جواب: آرى موجب پرداخت مهریّه کامل مى گردد.

سؤال 988 ـ آیا تعیین مهریّه در عقد دائم لازم است و بدون آن عقد باطل مى شود؟

جواب: عقد دائم بدون مهر باطل نیست، و تبدیل به مهر المثل مى شود.

سؤال 989 ـ حدّ و میزان مهریّه چقدر است؟ حدّاقل و حدّاکثر آن را بیان فرمایید.

جواب: مهر حدّ ثابتى ندارد; ولى شایسته است که از مهریّه هاى سنگین پرهیز شود که طبق برخى از روایات چنین زنانى که مهریّه سنگین دارند شوم هستند.(1)

سؤال 990 ـ عقدى بدون شرط باکره بودن، ولى مبتنى بر این وصف منعقد شده است، شب زفاف، چه در اثر دخول و چه بدون دخول، بر اساس اقرار زوجه معلوم مى شود که وى باکره نیست، در این صورت اگر مرد تقاضاى فسخ نکاح نماید، آیا باید نصف مهر را بدهد، یا هیچ چیزى به زن تعلّق نمى گیرد؟

جواب: در هر صورت مرد حقّ فسخ دارد، اگر خود آن زن تدلیس کرده حقّ مهر ندارد و اگر شخص دیگرى، مانند پدرش، تدلیس نموده و دخول حاصل شده حقّ مهر دارد; ولى مرد بعد از پرداختن مهریّه مى تواند به کسى که تدلیس کرده رجوع کند و آن را از او بگیرد.

سؤال 991 ـ مهریّه خانمى حدود چهل سال قبل دو هزار تومان بوده است، این زن اخیراً از دادگاه تقاضاى مهریّه اش را نموده است. زوج مى گوید: «مهریّه تو دو هزار تومان است و آن را مى دهم»، زوجه مى گوید: «مگر در آن زمان نگفتى مهریّه یک ساعت آب، و نصف منزل» و من نیز قبول کردم، لکن به لحاظ این که مشکل ثبتى داشت انجام نشد. بدین جهت مهریّه همان مبلغ دو هزار تومان واقع شد. اکنون با توجّه به وضعیّت فعلى نظامهاى اقتصادى دنیا، از جمله ایران، تکلیف چیست؟

جواب: اگر آن زن ثابت کند که مهریّه واقعى همان آب و منزل بوده حق دارد آن را بگیرد، و اگر مهریّه دو هزار تومان بوده مى تواند معادل آن را به قیمت امروز بگیرد. و همین طور در سایر مطالبات هرگاه فاصله زمانى و تورّم زیاد باشد به قیمت روز محاسبه مى شود.

سؤال 992 ـ هفده سال پیش به عقد دائم مردى درآمدم. حاصل این ازدواج سه فرزند است که آنها را به یارى خداوند متعال بزرگ کرده ام، در روز اوّل نکاح غذاى روزمرّه نداشتیم; ولى پا به پاى آن مرد کار کردم تا این که صاحب 25 میلیون تومان سرمایه منقول و غیر منقول شد; هنگامى که وضع او خوب شد همسر دوّم اختیار کرده و بدون هیچ گونه تقصیر شرعى و عرفى مرا طلاق داد، مهریّه ام از آن زمان تا به حال تنزّل بسیار فاحشى داشته و به مبلغ ناچیزى درآمده است، زمانى که در خانه او کار مى کردم شفاهاً مى گفت حقوق تو را مى دهم، آیا از جهت شرعى و عرفى مى توانم حقوق 17 ساله خود و بزرگ کردن سه بچّه ام را مطابق عرف دریافت کنم؟

جواب: چنانچه ارزش مهریّه نسبت به زمان گذشته تفاوت کلّى کرده باید قیمت امروز را بپردازد و اگر در مقابل خدمات شما قول داده است که جبران کند موظّف است به قولش عمل نماید.

سؤال 993 ـ آیا زوجه غیر مدخوله بعد از فوت زوج، مستحقّ تمام مهریّه است یا نصف آن؟

جواب: مستحقّ تمام مهر است.

سؤال 994 ـ شخصى که با پدرش زندگى مى کرده، از دنیا رفته و هیچ گونه مالى از خود نداشته است، آیا مهریّه زوجه چنین فردى به عهده پدرش مى باشد؟

جواب: مهریّه زن بر عهده شوهر است، نه پدر; مگر این که پدر شوهر آن را تضمین کرده باشد، یا مزد کارهاى فرزندش را نداده باشد و آن مزد به اندازه مهریّه یا بیشتر از آن است.

سؤال 995 ـ پدر داماد قسمتى از مهریّه عروس خود را بر ذمّه مى گیرد; ولى قبل از عروسى و بعد از عقد، یعنى هنگامى که مى خواستند مهریّه را ثبت کنند، از تعهّد خود استنکاف مىورزد و داماد مهر را به وجه نقد مصالحه و بر ذمّه خود مى گیرد و عروسى واقع مى شود، آیا عروس مى تواند مدّعى آنچه بر ذمّه پدر شوهر بوده است بشود؟

جواب: اگر در موقع خواندن صیغه عقد بر ذمّه گرفته موظّف است بپردازد و بازگشت جایز نیست.

سؤال 996 ـ یکى از طلاّب بحرین هستم که با خانمى از لبنان، به مهریّه ده هزار لیره لبنانى، ازدواج شرعى و رسمى نمودم; ولى متأسّفانه زندگى ما منجر به جدایى شد و نزد یکى از علما با حضور دو مرد عادل صیغه طلاق جارى و مهریّه وى پرداخت شد. امّا وى به دادگاه شکایت کرده و منکر دریافت مهریّه گردیده است و متأسّفانه من هنگام پرداخت مهریّه، شاهدى نگرفتم. حال دو سؤال دارم:

الف) آیا بر او واجب است که براى ادّعاى خود قسم بخورد تا بار دیگر مهریّه را بگیرد؟ و با توجّه به این که قیمت لیره امروز با قیمت آن به هنگام عقد تفاوت دارد، آیا همان مقدار لیره ذکر شده در حین عقد را باید بدهم، یا ملاک قیمت امروز است؟

جواب: مقتضاى قاعده، اقامه بیّنه توسّط مدّعى است و اگر او بیّنه نداشت، منکر باید قسم بخورد; بنابراین زوجه که در مورد سؤال منکر گرفتن مهریّه است باید قسم بخورد و امّا نسبت به تفاوت قیمت مهریّه، در صورتى که تفاوت فاحش باشد، ملاک قیمت زمان پرداخت مهریّه اوست.

ب) آیا زوجه در مقابل خدماتى که در مدّت زندگانى مشترک انجام داده است، چیزى طلبکار است، در حالى که در این مورد چیزى در ضمن عقد شرط نشده است؟

جواب: اگر شرط نکرده، و عرف و عادت محل بر این است که خدمات زن مجانى است، زوجه مستحقّ چیزى نیست.


1. احقاق الحق، جلد 10، صفحه 367.

2. البتّه این نرخ در زمانهاى مختلف متغیّر است، قیمت مزبور مربوط به سال 1378 هـ ش مى باشد.

3. روایات متعدّدى به این مضمون در کتاب شریف وسائل الشّیعه، جلد 15، ابواب المهور، باب 5، آمده است.

12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma
آبی
سبز تیره
سبز روشن
قهوه ای