نکته چهارم
فهرست موضوعات
جستجو 

باید پرتوى از صفات خداوند در بندگانش باشد، خداوند از هر عیبى منزّه است و بنده هم باید سعى کند خود را از عیب ها منزّه کند، باید متخلّق به اخلاق خداوند بشود و آبروى دیگران را نریزد و تنها نقطه ضعف ها را نبیند.

با این توضیح اجمالى درباره حدیث مورد بحث، برویم سراغ بحث عیب جویى و عیب زدایى. یکى از ویژگى هاى انسان مؤمن عیب زدایى است و عیب جویى از صفات زشت است که در مؤمن وجود ندارد، انسان وقتى به کمال مى رسد که عیب هاى خویش را بشناسد و آن را برطرف سازد و این در صورتى امکان دارد که انسان اوّل عیب هاى خود را بشناسد چون تا انسان به نواقص خود آگاه نشود نمى تواند چاره جویى کند.

انسان از چند راه مى تواند به عیب ها خود آگاه شود:

1. از راه مراقبه و محاسبه، که انسان مواظب اعمال و رفتار خود باشد و خود را مورد حسابرسى قرار دهد، به خصوص اگر بتواند خود را با افراد صالح مقایسه کند، چرا که وقتى خود را فاقد فضایل کمالات آنها مى بیند مى تواند به عیب هاى خود پى ببرد.

2. عبرت گرفتن از رفتار افراد نادرست و بداخلاق که باید ادب را از بى ادبان آموخت یعنى آنچه را که آنها انجام مى دهند انسان برخلافش را انجام دهد.

3. معاشرت با دوستان خوب که او را نصیحت کنند و عیب هایش را به او تذکّر دهند چرا که امام صادق(علیه السلام) فرموده اند: «أحَبُّ إخوانى إلَىَّ مَن أهْدى إلَىَّ عیب هاى; محبوب ترین برادرانم نزد من، کسى است که عیب هایم را به من هدیه کند».(1)

امام هفتم(علیه السلام) وقتى اوقات شبانه روز را به چهار قسمت تقسیم مى کند یک ساعتش را معاشرت با برادران قرار مى دهد و مى فرماید: «وَساعَةٌ لِمُعاشِرَةِ الإخوانِ وَالثِّقاتِ الَّذینَ یُعَرِّفُونکُم عیب هاکُم وَیُخْلِصون، لَکُمْ فِى الْباطِنِ; ساعتى براى رفت و آمد و معاشرت با برادران مورد اعتمادى که شما را به عیب هایتان آگاه مى سازند و قلباً نسبت به شما خلوص و صفا دارند، اختصاص دهید».(2)

روایات ما دوست واقعى را کسى مى دانند که تو را از کارهاى زشت باز دارد: «صَدیقُکَ مَنْ نَهاکَ».(3)

امام باقر(علیه السلام) به شخصى به نام صالح فرمودند: از کسى پیروى کن که تو را بگریاند و خیرخواه تو باشد، و دنبال مکن کسى را که تو را بخنداند ولى نسبت به تو صمیمیت و خیرخواهى ندارد».(4)

پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) فرموده اند: «المُؤمِنُ مِرآةُ المُؤمِنِ یَرى فیهِ حُسْنَهُ وَقُبْحَهُ; مؤمن آیینه مؤمن است که خوبى ها و بدى هاى خود را در او مى بیند».(5)

مؤمنان آیینه همدیگرند *** این خبر مى از پیمبر آورند(6)

مؤمن نباید عیب هاى مؤمن دیگرى را فاش کند و آبرویش را بریزد، رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى فرمایند: «مَنْ عَلِمَ مِنْ أخیهِ سَیِّئَةً فَسَتَرَها، سَتَرَ اللهُ عَلَیْهِ یَوْمَ القِیامَةِ(7); هر که از برادر خود گناهى بداند و آن را بپوشاند، خداوند در روز قیامت گناهان او را بپوشاند».

امام باقر(علیه السلام) فرموده است: «یَجِبُ لِلْمُؤْمِنِ عَلَى المُؤْمِنِ أَنْ یَستُرَ علیهِ سَبعینَ کبیرةً; مؤمن در برابر مؤمن وظیفه دارد که هفتاد گناه بزرگ او را بپوشاند».(8)

نه تنها مؤمن نباید عیب دیگران را ببیند بلکه باید به فکر عیب هاى خود باشد.

امام على(علیه السلام) مى فرمایند: «طُوبى لِمَنْ شَغَلَهُ عَیبُهُ عَنْ عیب ها النَّاسِ; خوشا به حال آن کس که عیب خودش، او را از پرداختن به عیب هاى مردم باز دارد».(9)

و همان حضرت فرمود: «مَنْ نَظَرَ فی عَیْبِ نَفْسِه اِشْتَغَلَ عَن عَیْبِ غَیْرِهِ; کسى که عیب خود را ببیند، از پرداختن به عیب دیگران باز ایستد».(10)

رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى فرمایند: «لاَ تَتْبَعُوا عَثَراتِ المُؤمِنینَ فإنّهُ مَن تَتَبّع عَثَراتِ أخِیهِ تَتَبَّعَ اللهُ عَثْرَتَهُ، ومَن تَتَبّع اللهُ عَثْرَتَهُ یَفْضَحُهُ ولَو فی جَوْفِ بَیْتِهِ; عیب هاى مؤمنان را جستجو نکنید، زیرا هر که دنبال عیب هاى مؤمنان بگردد، خداوند عیب هاى او را دنبال کند و هر که خداوند عیب هایش را جستجو کند، او را رسوا سازد گرچه درون خانه اش باشد».(11)

امام على(علیه السلام) مى فرمایند: «لا تَبْتَهِجَنَّ بِخَطَاءِ غَیْرِکَ فإنَّکَ لَنْ تَمْلِکَ الإصَابَةَ أبَداً; از خطاى دیگران هرگز شادمان مشو، زیرا تو نیز براى همیشه از خطا کردن مصون نیستى».(12)

و همان حضرت فرمودند: «مَنْ عابَ عِیْبَ، وَمَنْ شَتَمَ اُجِیبَ; هر که عیب جویى کند، عیب جویى شود و هر که دشنام دهد، پاسخ شنود».(13)

به فرموده امام صادق(علیه السلام): «الأثرارُ یَتْبَعونُ مَساوِىءَ النّاسِ وَیَترکُونَ مَحاسِنَهُم کَما یَتْبَعُ الذُّبابُ المَواضعَ الفاسِدَة مِن الجَسَدِ وَیَتْرُکُ الصَّحِیحُ; افراد عیب جو همانند مگس هستند که روى ناپاکى ها و آلودگى ها مى نشینند و دنبال کارهاى زشت و عیب ها مردم هستند و خوبى هاى آنان را نادیده مى گیرند».(14)

نسبت به این گونه افراد که کارشان عیب جویى و اشاعه فحشا در جامعه است باید بى اعتنا بود و به سخنانشان ترتیب اثر نداد تا ناچار شوند از کار زشتشان دست بردارند.

«محمد بن الفضیل، عن أبی الحسن الأوّل(علیه السلام) قال: قلتُ له: جُعِلتُ فِداکَ، الرجُلُ مِن إخوانی یَیْلُغنی عنه الشیءُ الذی أکرَهُه فأسْأله عن ذلک فیُنکِرُ ذلک وقد أخبَرَنی عنه قَومٌ ثِقات؟ فقال لی: یا محمّد کُذِّبْ سَمْعَکَ وَبَصَرکَ عَنْ أخِیکَ فإنْ شَهِدَ عِندَکَ خَمْسُونَ قسَامةٌ وَ قالَ لَکَ قَوْلاً فَصدِّقْهُ وکذِّبْهُم، لا تُذِیعَنّ علیه شیئاً تَشِیة بِه وتَهْدِمُ به مروءَتَهُ فتکونَ مِن الّذین قال الله فی کتابه (إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ الْفَاحِشَةُ فِى الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ)(15); شخصى به نام محمد بن فضیل مى گوید: خدمت امام هفتم(علیه السلام)رسیدم و عرض کردم: فدایت شوم، درباره یکى از برادران دینى من کارى را نقل مى کنند که من آن را ناخوش دارم ولى هنگامى که از خود او سؤال مى کنم انکار مى کند با اینکه گروهى از افراد موثق و مورد اعتماد این خبر را براى من نقل کردند. امام(علیه السلام) فرمود: اى محمد گوش و چشم خود را در مقابل برادر مسلمانت تکذیب کن و اگر پنجاه نفر به عنوان شاهد قسم یاد کردند و درباره او چیزى به تو گفتند ولى خود او انکار کرد به گواهى آنان ترتیب اثر مده، سخن او را بپذیر و گفته آنها را قبول مکن. مبادا چیزى که مایه عیب و ننگ و وسیله دَرهم کوبیدن شخصیت و شرف انسانى او مى گردد منتشر کنى، زیرا در زمره کسانى قرار خواهى گرفت که خداوند درباره آنها فرموده است: کسانى که دوست مى دارند زشتى ها در میان مؤمنان پخش شود براى آنهاست عذابى دردناک در دنیا و آخرت».(16)

از خداوند مى خواهیم خودش عیب هاى ما را به ما بنمایاند و توفیق دهد تا درصدد رفع آنها برآییم.


1. تحف العقول، حکمت 89.
2. تحف العقول، حکمت 18.
3. غرر الحکم، ح 5857.
4. اصول کافى، ج 2، ص 638.
5. نقطه هاى آغاز در اخلاق عملى، ص 227 به نقل از المجازات النبویه، ص 66.
6. مثنوى معنوى، دفتر اوّل، ص 69.
7. میزان الحکمه، ج 7، ص 145.
8. اصول کافى، ج 2، ص 207.
9. نهج البلاغه، خطبه 176.
10. میزان الحکمه، ج 7، ص 142.
11. همان مدرک، ص 148.
12. همان مدرک، ص 150.
13. میزان الحکمه، ج 7، ص 151.
14. سفینة البحار، ج 2، ص 295.
15. سوره نور، آیه 19.
16. کافى، ج 8، ص 147، ح 125.

 

12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma
آبی
سبز تیره
سبز روشن
قهوه ای