از ظلم و ستم به مردم بپرهیزید!
فهرست موضوعات
جستجو 

منظور از اصحاب خراج مأموران جمع آورى خراج اراضى مفتوح العنوة است. توضیح: هنگامى که مسلمانان بر دشمنان خود پیروز مى شدند زمین هاى آنها عملاً به ملک مسلمین در مى آمد; ولى غالباً آن را در اختیار خودشان مى گذاشتند و هر سال مبلغى یا مقدارى از محصول آن اراضى به عنوان مال الاجاره (یا مالیات) از آنها گرفته مى شد که مبلغ زیاد و سنگینى نبود. این
مسأله از عصر پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) با فتح خیبر آغاز شد و سپس در فتوحات دیگر اسلامى جریان یافت و قسمت عمده بیت المال در آن زمان ها از همین خراج تأمین مى شد که مبلغ قابل توجهى بود و تعلق به همه مسلمانان داشت. البته مأموران دیگرى بودند که زکات را از مسلمانان جمع آورى مى کردند و صرف نیازهاى ارتش اسلام و قضات و فقرا و نیازمندان مى شد.

امام(علیه السلام) در این بخش از نامه خود بر چند امر تأکید مى کند.

نخست هشدار مى دهد که زندگى خود را در جهان دیگر فراموش نکنید وگرنه براى آن آمادگى پیدا نخواهید کرد مى فرماید: «اما بعد (از حمد و ثناى الهى) کسى که از آنچه سرانجام به سوى آن مى رود (مرگ و قیامت) بر حذر نباشد چیزى از پیش براى خود که او را (از بلاى آن روز) مصون دارد نمى فرستد»; (أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ مَنْ لَمْ یَحْذَرْ مَا هُوَ صَائِرٌ إِلَیْهِ لَمْ یُقَدِّمْ لِنَفْسِهِ مَا یُحْرِزُهَا).

اینکه در روایات مى خوانیم هوشیارترین مردم کسى است که بیش از همه به فکر مرگ باشد: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَکْیَسَکُمْ أَکْثَرُکُمْ ذِکْراً لِلْمَوْت»(1) براى این است که تا انسان در فکر سفر آخرت نباشد وسایل این سفر پرخطر را فراهم نخواهد کرد و دست خالى با دنیا وداع مى کند.

آن گاه در دومین نکته خطاب به کارگزاران خراج مى فرماید: «بدانید آنچه به آن مکلّف شده اید کم است امّا ثوابش بسیار»; (وَاعْلَمُوا أَنَّ مَا کُلِّفْتُمْ بِهِ یَسِیرٌ وَأَنَّ ثَوَابَهُ کَثِیرٌ).

آیا منظور امام(علیه السلام) از این عبارت کوشش هاى مربوط به جمع آورى خراج است یا تمام تکالیفى که انسان ها دارند؟ هر دو معنا محتمل است. با توجّه به اینکه جمله پیشین عام بود و همه اعمال را شامل مى شد، احتمال دوم مناسب تر به نظر مى رسد و در واقع اشاره به آیات شریفه (وَما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِى الدِّینِ مِنْ حَرَج)(2) و (یُریدُ اللهُ بِکُمُ الْیُسْر وَلا یُریدُ بِکُمُ الْعُسْر)(3) است.

آرى خداوند جواد و کریم در مقابل اعمال کوچک ما ثواب هاى بزرگى قرار داده است.

در سومین نکته به مطلبى درباره ترک ظلم اشاره مى کند و مى فرماید: «اگر ظلم و تعدّى، که خدا از آن نهى کرده عقاب و کیفر ترس آورى نداشت باز براى درک ثوابِ اجتنابِ از آن، عذرى براى ترکش باقى نمى ماند»; (وَلَوْ لَمْ یَکُنْ فِیمَا نَهَى اللهُ عَنْهُ مِنَ الْبَغْیِ وَالْعُدْوَانِ عِقَابٌ یُخَافُ لَکَانَ فِی ثَوَابِ اجْتِنَابِهِ مَا لاَ عُذْرَ فِی تَرْکِ طَلَبِهِ).

اشاره به اینکه ظلم و ستم بى شک کیفر شدیدى دارد; ولى در ترک آن ثوابِ فوق العاده اى است، بنابراین نه به جهت کیفرش، بلکه به موجب ثواب ترکش، اگر انسان آن را ترک گوید بسیار بجاست.

امام(علیه السلام) در کلمات قصار خود نیز شبیه همین معنا را با تعبیر وسیع تر و جالب دیگرى بیان کرده مى فرماید: «لَوْ لَمْ یَتَوَعَّدِ اللهُ عَلَى مَعْصِیَتِهِ لَکَانَ یَجِبُ أَلاَّ یُعْصَى شُکْراً لِنِعَمِهِ; اگر خداوند تهدید به عذاب در برابر عصیانش نکرده بود باز هم واجب بود به پاس نعمت هایش نافرمانى نشود».(4)


1 . بحارالانوار، ج 74، ص 178.
2 . حج، آیه 78.
3 . بقره، آیه 185.
4 . نهج البلاغه، کلمات قصار، کلمه 290.

 

12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma
آبی
سبز تیره
سبز روشن
قهوه ای