1 ـ منظور از «زوجین» کیست؟
فهرست موضوعات
جستجو 


در این که منظور از این «زوجین» در دو آیه اول کیست؟ در میان مفسران گفتگوى بسیار است:
آیا «نَفْس واحِدَة» و همسرش اشاره به «آدم»(علیه السلام) و «حوا» است؟ در حالى که «آدم» از پیامبران و «حوا» زن با ایمان و شایسته اى بود.(1)
آیا ممکن است آنها از مسیر توحید منحرف شده، راه شرک پیموده باشند؟!
و اگر منظور غیر آدم است و همه افراد بشر را شامل گردد با کلمه «واحِدَة» چگونه سازگار است؟
از این گذشته منظور از شرک، چه نوع عمل یا تفکرى بوده که از آنها سر زده است؟
در پاسخ این سؤالات باید گفت:
در تفسیر این آیات دو راه در پیش داریم که شاید تمام سخنان گوناگون مفسران در تفسیر این آیه، ریشه اش به این دو باز گردد.
نخست این که: مراد از «واحِدَة» در آیه «واحد شخصى» است، همان گونه که در بعض آیات دیگر مانند آیه اول سوره «نساء» نیز به همین معنى آمده است.(2)
اصولاً «نَفْس واحِدَة» در قرآن مجید در پنج مورد ذکر شده که یک مورد آن آیه مورد بحث است و چهار مورد دیگر سوره «نساء» آیه یک، سوره «انعام» آیه 98، «لقمان» آیه 28 و «زمر» آیه 6 مى باشد، که بعضى از آنها ارتباطى به بحث ما ندارد و بعضى مشابه آیه مورد بحث است.
بنابراین، آیات مورد بحث منحصراً اشاره به آدم(علیه السلام) و همسر او است.
در این صورت مسلماً منظور از شرک، پرستش غیر خدا و یا اعتقاد به الوهیت غیر پروردگار نیست، بلکه ممکن است چیزى از قبیل تمایل انسان به فرزندش بوده باشد، تمایلاتى که گاهى او را از خداوند غافل مى سازد.
تفسیر دیگر این که: مراد از واحد، در اینجا «واحد نوعى» است، یعنى خداوند همه شما را از یک نوع آفرید، همان طور که همسران شما را نیز از جنس شما قرار داد.
در این صورت این دو آیه و آیات بعد اشاره به نوع انسان ها است که به هنگام انتظار تولد فرزند، دست به دعا بر مى دارند و از خدا فرزند صالح و شایسته مى خواهند و همانند همه اشخاصى که خود را در برابر مشکل یا خطرى مى بینند، با اخلاص کامل به درگاه خدا مى روند و با او عهد مى کنند که پس از بر آمدن حاجات و حل مشکلشان شکرگزار باشند.
اما به هنگامى که فرزند متولد شد، یا مشکل آنها برطرف گردید، تمام عهد و پیمان ها را به دست فراموشى مى سپارند.
گاه مى گویند: اگر فرزند ما سالم، یا زیبا است، به پدر و مادرش رفته، و قانون وراثت است!
گاه مى گویند: نوع تغذیه ما و شرائط دیگر خوب بوده و چنین محصولى داده!
و گاه به بت هائى که مورد پرستش آنهاست روى مى آورند و مى گویند: فرزند ما نظر کرده بت است! و امثال این گونه بحث ها.
و به طور کلى نقش آفرینش پروردگار را نادیده مى گیرند، و علت اصلى این موهبت را تنها عوامل طبیعى و یا معبودهاى خرافى مى شمرند.(3)
قرائنى در آیات فوق وجود دارد که نشان مى دهد با تفسیر دوم سازگارتر و مفهوم تر است; زیرا:
اولاً ـ تعبیرات آیه حال همسرانى را بازگو مى کند، که قبلاً در جامعه اى مى زیسته اند و تولد فرزندان صالح و ناصالح را با چشم خود دیده بودند، لذا از خداى خود، فرزندانى از گروه اول تقاضا مى کردند، و اگر آیات مربوط به آدم(علیه السلام)و حوا باشد، هنوز فرزندى براى آنها به وجود نیامده و هنوز صالح و ناصالح وجود نداشت که آنها از خداى خود فرزند صالح بخواهند.
ثانیاً ـ ضمائرى که در آخر آیه دوم و آیات بعد وجود دارد همه «ضمیر جمع» است و این مى رساند که منظور از ضمیر «تثنیه» اشاره به دو گروه بوده است نه دو شخص.
ثالثاً ـ آیات بعد نشان مى دهد که منظور از شرک در این آیات شرک به معنى بت پرستى است نه محبت فرزند و امثال آنها، و این موضوع با حضرت آدم(علیه السلام) و همسرش سازگار نیست.
با توجه به این قرائن، روشن مى شود آیات فوق پیرامون نوع انسان و گروه «زوج» و «زوجه ها» سخن مى گوید.
بنابراین، منظور این است همسر انسان از نوع و از جنس او است آن چنان که در آیه 21 سوره «روم» مى خوانیم: وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا اِلَیْها: «از نشانه هاى قدرت خدا این است که از جنس شما همسرانى براى شما آفریده تا در کنار آنها بیاسائید».


* * *


1 ـ «بحار الانوار»، جلد 11، صفحات 249 و 253.
2 ـ به تفسیر «نمونه»، جلد سوم، آغاز سوره «نساء» مراجعه شود.
3 ـ بعضى از مفسران خواسته اند آغاز آیه را درباره آدم و ذیل آن را درباره فرزندان آدم بدانند که با ظاهر آیه به هیچ وجه سازگار نیست، و به اصطلاح احتیاج به حذف و تقدیر و یا رجوع ضمیر به غیر مرجع دارد.
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma
آبی
سبز تیره
سبز روشن
قهوه ای