4 ـ قطع ریشه اختلاف
فهرست موضوعات
جستجو 


همان گونه که در شأن نزول خواندیم در میان بعضى از مسلمانان مشاجره اى در مورد غنائم جنگى واقع شد و براى قطع این مشاجره، نخست ریشه آن که مسأله غنیمت بود زده شد و به طور دربست در اختیار پیامبر(صلى الله علیه وآله)قرار گرفت، سپس دستور اصلاح میان مسلمانان و افرادى که با هم مشاجره کردند، به دیگران داد.
اصولاً «اصلاح ذات البین»، ایجاد تفاهم و زدودن کدورت ها و دشمنى ها و تبدیل آن به صمیمیت و دوستى، یکى از مهم ترین برنامه هاى اسلامى است.
«ذات» به معنى «خلقت و بنیه و اساس» چیزى است، و «بین» به معنى حالت ارتباطى و پیوند میان دو شخص یا دو چیز است، بنابراین «اصلاح ذات البین» به معنى اصلاح اساس ارتباطات و تقویت و تحکیم پیوندها و از میان بردن عوامل و اسباب تفرقه و نفاق است.
در تعلیمات اسلامى به اندازه اى به این موضوع اهمیت داده شده که به عنوان یکى از برترین عبادات معرفى گردیده است، امیر مؤمنان على(علیه السلام) در آخرین وصایایش به هنگامى که در بستر شهادت بود به فرزندانش فرمود:
إِنِّى سَمِعْتُ جَدَّکُما رَسُولَ اللّهِ(صلى الله علیه وآله) یَقُولُ: صِلاحُ ذاتِ الْبَیْنِ أَفْضَلُ مِنْ عامَّةِ الصَّلوةِ وَ الصِّیامِ: «من از جدّ شما پیامبر(صلى الله علیه وآله) شنیدم که مى فرمود: اصلاح رابطه میان مردم از انواع نماز و روزه (مستحب) هم برتر است».(1)
در کتاب «کافى» از امام صادق(علیه السلام)چنین نقل شده که: صَدَقَةٌ یُحِبَّهُا اللّهُ إِصْلاحٌ بَیْنَ النّاسِ إِذا تَفاسَدُوا وَ تَقارُبٌ بَیْنَهُمْ إِذا تَباعَدُوا:
«عطیه و بخششى را که خداوند دوست مى دارد اصلاح بین مردم است هنگامى که به فساد گرایند و نزدیک ساختن آنها به یکدیگر است به هنگامى که از هم دور شوند».(2)
و نیز در همان کتاب از امام صادق(علیه السلام) نقل شده که به «مفضّل» (یکى از یاران خود) فرمود: إِذا رَأَیْتَ بَیْنَ اثْنَیْنِ مِنْ شِیعَتِنا مُنازَعَةً فَافْتَدِها مِنْ مالِى:
«هنگامى که میان دو نفر از پیروان ما مشاجره اى ببینى (که مربوط به امور مالى است) از مال من غرامت بپرداز (و آنها را با هم صلح ده)!(3)
و به همین دلیل، در یکى دیگر از روایات مى خوانیم: مفضّل روزى دو نفر از شیعیان را دید که در مورد ارث با هم نزاع دارند آنها را به منزل خود دعوت کرد، و چهارصد درهم که مورد اختلاف آنها بود به آنها پرداخت و غائله را ختم کرد، سپس به آنها گفت: بدانید این، از مال من نبود، بلکه امام صادق(علیه السلام) به من دستور داده است در این گونه موارد با استفاده از سرمایه امام، صلح و مصالحه در میان یاران ایجاد کنم.(4)
علت این همه تأکید در زمینه این مسأله اجتماعى با کمى دقت روشن مى شود; زیرا عظمت، توانائى و قدرت و سربلندى یک ملت، جز در سایه تفاهم و تعاون ممکن نیست.
اگر مشاجره ها و اختلافات کوچک اصلاح نشود، ریشه عداوت و دشمنى تدریجاً در دل ها نفوذ مى کند، و یک ملت متحد را به جمعى پراکنده مبدل مى سازد: جمعى آسیب پذیر، ضعیف و ناتوان و زبون در مقابل هر حادثه و هر دشمن.
و حتى میان چنین جمعیتى بسیارى از مسائل اصولى اسلام همانند نماز و روزه و یا اصل موجودیت قرآن به خطر خواهد افتاد.
به همین دلیل بعضى از مراحل اصلاح ذات البین شرعاً واجب و حتى استفاده از امکانات بیت المال براى تحقق بخشیدن به آن مجاز است و بعضى از مراحل آن که با سرنوشت مسلمانان زیاد تماس ندارد مستحب مؤکد است.
 


* * *


1 ـ «نهج البلاغه»، نامه شماره 47 ـ «شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید»، جلد 6، صفحه 121، و جلد 17، صفحه 5، کتابخانه آیت اللّه مرعشى نجفى، قم، 1404 هـ ق ـ «بحار الانوار»، جلد 42، صفحات 248 و 256، و جلد 72، صفحه 24 ـ «کافى»، جلد 7، صفحه 51، دار الکتب الاسلامیة ـ «مستدرک»، جلد 13، صفحات 441 و 442، چاپ آل البیت ـ «من لایحضره الفقیه»، جلد 4، صفحه 190، انتشارات جامعه مدرسین قم،
1413 هـ ق ـ «روضة الواعظین»، جلد 1، صفحه 136، انتشارات رضى قم.
2 ـ «اصول کافى»، جلد 2، صفحه 209، باب اصلاح بین الناس، دار الکتب الاسلامیة ـ «وسائل الشیعه»، جلد 18، صفحه 439، چاپ آل البیت ـ «مستدرک»، جلد 7، صفحه 263، چاپ آل البیت ـ «بحار الانوار»، جلد 73، صفحه 44 ـ «امالى مفید»، صفحه 12، کنگره شیخ مفید قم، 1413 هـ ق ـ «مشکاة الانوار»، صفحه 190، کتابخانه حیدریه، نجف، 1385 هـ ق.
3 ـ «اصول کافى»، جلد 2، صفحه 209، باب اصلاح بین الناس، حدیث 3، دار الکتب الاسلامیة ـ «وسائل الشیعه»، جلد 18، صفحه 440، چاپ آل البیت ـ «بحار الانوار»، جلد 73، صفحه 44.
4 ـ «اصول کافى»، جلد 2، صفحه 209، باب اصلاح بین الناس، حدیث 4، دار الکتب الاسلامیة ـ «وسائل الشیعه»، جلد 18، صفحه 440، چاپ آل البیت ـ «بحار الانوار»، جلد 73، صفحه 45.
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma
آبی
سبز تیره
سبز روشن
قهوه ای