پیروزى نزدیک است
فهرست موضوعات
جستجو 


در این که روى سخن در آیه فوق به سوى چه اشخاصى است میان مفسران گفتگو است:
گروهى معتقدند: مخاطب در این آیه مشرکانند; زیرا آنها پیش از آن که از «مکّه» به سوى میدان «بدر» خارج شوند، کنار خانه کعبه آمدند و روى غرورى که داشتند و خود را بر حق مى پنداشتند، دست در پرده هاى خانه کعبه زدند و گفتند: أَللّهُمَّ انْصُرْ أَعْلَى الْجُنْدَیْنِ وَ أَهْدَى الْفِئَتَیْنِ وَ أَکْرَمَ الْحِزْبَیْنِ: «خدایا! از میان این دو لشکر آن گروه که برتر و هدایت یافته تر و گرامى تر است پیروز گردان»!(1)
و نیز نقل شده: «ابوجهل» در دعاى خود گفت: «خداوندا! آئین ما یک آئین کهن و قدیمى است اما آئین محمّد تازه و خام است هر کدام از این دو آئین نزد تو محبوب تر است پیروانش را پیروز بگردان»!(2)
لذا بعد از پایان جنگ «بدر» آیه فوق نازل شد و به آنها چنین گفت: «اگر شما خواهان فتح و پیروزى آئین حق هستید پیروزى و حقانیت به سراغ شما آمد» (إِنْ تَسْتَفْتِحُوا فَقَدْ جائَکُمُ الْفَتْحُ).
«و اگر دست از آئین شرک و مخالفت فرمان خدا بردارید به سود شماست» (وَ إِنْ تَنْتَهُوا فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ).
«و اگر به سوى جنگ با مسلمانان باز گردید ما هم بار دیگر به سوى شما باز مى گردیم» (وَ إِنْتَعُودُوا نَعُدْ).
یعنى: مسلمانان را پیروز و شما را مغلوب خواهیم ساخت.
و هرگز به فزونى جمعیت خود مغرور نشوید; زیرا «جمعیت شما هر چند زیاد باشد موجب بى نیازى شما نخواهد بود» (وَ لَنْ تُغْنِیَ عَنْکُمْ فِئَتُکُمْ شَیْئاً وَ لَوْ کَثُرَتْ).
«و خداوند با مؤمنان است» (وَ أَنَّ اللّهَمَعَ الْمُؤْمِنینَ).
ولى چیزى که این تفسیر را از نظر دور مى سازد، این است که: در آیات قبل و بعد، همگى روى سخن با مؤمنان بوده و مفهوم آیات نشان مى دهد که در میان آنها یک نوع پیوند معنوى وجود دارد. بنابراین، اگر در این میان تنها در یک آیه روى سخن به کفار بوده باشد، بعید به نظر مى رسد.
لذا گروهى از مفسران مخاطب را مؤمنان دانسته اند، و بهترین راه تفسیر آیه طبق این نظر چنین است:
بعد از جنگ «بدر» ـ چنان که دیدیم ـ میان بعضى از مسلمانان تازه کار و ضعیف الایمان بر سر تقسیم غنائم جنگى گفتگو واقع شد، آیات نازل گردید، آنها را توبیخ کرد و غنائم را دربست در اختیار پیامبر گذارد، و او هم به طور مساوى در میان مسلمانان تقسیم کرد. سپس براى تعلیم و تربیت مؤمنان، حوادث جنگ «بدر» را به یاد آنها آورد که چگونه خداوند آنها را در برابر یک گروه نیرومند پیروز کرد.
این آیه نیز همان مطلب را دنبال مى کند که اگر شما مسلمانان از خداوند تقاضاى فتح و پیروزى کردید خدا دعاى شما را مستجاب کرد و پیروز شدید.
اگر از اعتراض و گفتگو در برابر پیامبر(صلى الله علیه وآله) خوددارى کنید به سود شماست.
و اگر به همان روش اعتراض آمیز خود باز گردید ما هم باز مى گردیم و شما را در چنگال دشمن تنها رها مى سازیم.
و جمعیت شما هر چند زیاد هم باشند بدون یارى خدا، کارى از پیش نخواهند برد.
و خداوند با مؤمنان راستین و مطیع فرمان او و پیامبرش مى باشد.
از آنجا که مخصوصاً آیات آینده نیز مسلمانان را در پاره اى از مخالفت ها مورد ملامت قرار مى دهد و در آیات گذشته نیز همین معنا را خواندیم.
و نیز از آنجا که پیوند میان این آیات یک پیوند معنوى آشکار است، تفسیر دوم قوى تر به نظر مى رسد.
 


* * *


1 ـ تفسیر «صافى»، ذیل آیه مورد بحث ـ تفسیر «کبیر فخر رازى»، جلد 15، صفحه 142 (صفحه 467، چاپى دیگر)، ذیل آیه مورد بحث ـ «اسباب النزول» واحدى نیشابورى، صفحه 157، مؤسسة الحلبى و شرکا، قاهره، 1388 هـ ق ـ تفسیر «آلوسى»، ذیل آیه مورد بحث.
2 ـ «بحار الانوار»، جلد 19، صفحه 229 ـ «مجمع البیان»، تفسیر «صافى»، تفسیر «أصفى»، تفسیر «نور الثقلین» (جلد 20، صفحه 140، مؤسسه اسماعیلیان، طبع چهارم، 1412 هـ ق) و دیگر تفاسیر، ذیل آیه مورد بحث.
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma
آبی
سبز تیره
سبز روشن
قهوه ای