شیطان از چه طریق ظاهر شد؟ وسوسه یا تشکّل؟
فهرست موضوعات
جستجو 


در این که نفوذ شیطان در دل مشرکان و طرح این گفتگوها با آنها در صحنه جنگ بدر به چه صورت بوده، در میان مفسران پیشین و امروز گفتگو است، و روى هم رفته دو عقیده وجود دارد:
1 ـ جمعى معتقدند: این کار از طریق وسوسه هاى باطنى صورت گرفته است، او با وسوسه هاى خویش و استفاده از صفات منفى و زشت شیطانى مشرکان، اعمالشان را در نظرشان جلوه داد و به آنها چنین وانمود کرد که نیروى شکست ناپذیرى در اختیار دارند، و یک نوع پناهگاه و اتکاء باطنى در آنها تولید کرد.
اما پس از مجاهده سرسختانه مسلمانان و حوادث اعجاز آمیزى که سبب پیروزى آنها گردید آثار این وسوسه ها از دل آنان بر چیده شد، و احساس کردند شکست در برابر آنها قرار گرفته و هیچ تکیه گاهى براى آنها نیست بلکه کیفر و مجازات سختى از طرف خدا در انتظار آنهاست.
2 ـ جمع دیگرى معتقدند: شیطان به شکل انسانى مجسم شد و در برابر آنها آشکار گردید، در روایتى که در بسیارى از کتب نقل شده مى خوانیم:
قریش به هنگامى که تصمیم راسخ براى حرکت به سوى میدان «بدر» گرفت از حمله طایفه «بنى کنانه» بیمناک بود; زیرا قبلاً نیز با هم خصومت داشتند، در این موقع ابلیس در چهره «سُراقة بن مالک» که از سرشناس هاى قبیله «بنى کنانه» بود، به سراغ آنها آمد و به آنها اطمینان داد: با شما موافق و هماهنگم و کسى بر شما غالب نخواهد شد و در میدان «بدر» شرکت کرد.
اما به هنگامى که نزول ملائکه را مشاهده کرد عقب نشینى نموده، فرار کرد، لشکر نیز به دنبال ضربت هاى سختى که از مسلمانان خورده بودند و با مشاهده کار ابلیس پا به فرار گذاشتند و به هنگامى که به «مکّه» باز گشتند گفتند:
«سُراقة بن مالک» سبب فرار قریش شد، این سخن به گوش «سراقه» رسید و سوگند یاد کرد که من به هیچ وجه از این موضوع آگاهى ندارم، و به هنگامى که نشانه هاى مختلف وضع او را در میدان «بدر» به او یادآورى کردند همه را انکار کرد و قسم خورد که چنین چیزى نبوده و او از «مکّه» خارج نشده، به این ترتیب معلوم شد آن شخص «سراقة بن مالک» نبوده است.(1)
دلیل طرفداران تفسیر اول، این است که: ابلیس نمى تواند در شکل انسانى ظاهر گردد.
در حالى که طرفداران تفسیر دوم مى گویند: دلیلى بر محال بودن این موضوع در دست نیست، به خصوص که نظیر آن را در داستان هجرت پیامبر(صلى الله علیه وآله)و آمدن پیر مردى در شکل مردم «نَجْد» در «دار النّدوة» نیز نقل کرده اند، به علاوه ظاهر تعبیرات و گفتگوهائى که در آیه فوق گذشت با مجسم شدن ابلیس سازگارتر است.
آنچه مى توان استفاده کرد این است: آیه فوق نشان مى دهد مخصوصاً در برنامه هاى گروهى، و جمعى، در صورتى که در مسیر حق یا باطل باشد یک سلسله امدادها و نیروهاى الهى و یا نیروهاى شیطانى فعالیت مى کنند و آنها در هر چهره اى خودنمائى مى نمایند و پویندگان راه خدا باید مراقب این موضوع باشند.


* * *


1 ـ «مجمع البیان» و «نور الثقلین» و سایر تفاسیر در ذیل آیه فوق ـ «بحار الانوار»، جلد 19، صفحات 226، 236، 237، 255 و 256، و جلد 39، صفحه 99، و جلد 56، صفحه 198، و جلد 60، صفحات 159، 160 و 282.
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma
آبی
سبز تیره
سبز روشن
قهوه ای