20 احکام ارث زنان
فهرست موضوعات
جستجو 


مقدّمه :
قانون ارث چون ریشه فطرى دارد، به أشکال گوناگون در میان ملل گذشته دیده مى‌شود، که جاى شرح آن در این مختصر نیست. امّا آنچه توجّه به آن لازم است، این که: اسلام قانون فطرى و طبیعى ارث را از خرافاتى که به آن آمیخته شده بود پاک کرد، و تبعیضات ظالمانه‌اى را که در میان زن و مرد از یک سو، و بزرگسال و کودک، از سوى دیگر قائل بودند از بین برد.(1)  قسمتى از احکام ارث
بانوان به شرح زیر است :
مسأله ـ هر گاه مردى از دنیا برود و فرزند نداشته باشد، یک چهارم اموالش را همسر دائمى او مى‌برد، و بقیّه را ورثه دیگر. و چنانچه از آن زن، یا زن دیگر فرزند داشته باشد، یک هشتم به همسرش، و بقیّه به وارثان دیگر مى‌رسد.
سؤال ـ ارث زن و شوهر از همدیگر، در صورتى که وارث دیگرى نباشد، چگونه است؟
جواب : هر گاه زوج یا زوجه از دنیا برود و وارث دیگرى نباشد، اگر زوجه از دنیا برود تمام مال از آنِ زوج است، و اگر زوج از دنیا برود، یک چهارم مال از آنِ زوجه، و
بقیّه به امام(ع) تعلّق مى‌گیرد؛ و در زمان ما باید به دست حاکم شرع برسانند. و اگر واقعآ آن زن نیازمند باشد، حاکم شرع مى‌تواند همه یا قسمتى از آن را به او بازگرداند.
سؤال ـ همسر اوّل شخصى به هنگام وضع حمل فوت مى‌کند، سپس فرزندش فوت مى‌نماید، شوهر یک سال پس از فوت تنها فرزندش با دخترى ازدواج مى‌کند، و بیست سال با هم زندگى مى‌کنند، ولى صاحب فرزندى نمى‌شوند. اکنون شوهر فوت کرده است، ارث زن چگونه است؟
جواب : هر گاه شوهر در زمان مرگ هیچ فرزندى نداشته، یک چهارم اموال او (غیر از زمین) به همسرش مى‌رسد، و بقیّه متعلّق به ورثه دیگر است.
مسأله ـ زن از تمام اموال منقول شوهر ارث مى‌برد، ولى از زمین و قیمت آن ارث نمى‌برد، خواه زمین خانه باشد یا باغ، یا زمین زراعتى و مانند آن. و نیز از خود هوایى ساختمان ارث نمى‌برد، مثل بنا و درخت، امّا باید هوایى را قیمت کنند و از قیمت آن، سهم ارث او را بدهند.
سؤال ـ آیا سرقفلى قابل فروش است؟ آیا زوجه از آن ارث مى‌برد؟
جواب : سرقفلى زمین و مغازه حکم زمین را ندارد، و همسر از آن ارث مى‌برد، و با موافقت مالک، یا متولّى موقوفه، قابل فروش است.
سؤال ـ آیا زن از آب قنات، یا چاه، ارث مى‌برد؟
جواب : فقط از مقدار آبى که در حال مرگ شوهر در قنات یا چاه موجود است ارث مى‌برد.
سؤال ـ آیا زوجه از پولى که عوض دیه خون شوهر گرفته‌اند، ارث مى‌برد؟
جواب : آرى از آن، مانند سایر اموال، ارث مى‌برد.
سؤال ـ زنى در زمان حیات شوهر مهریّه‌اش را مطالبه نکرده است، آیا پس از فوت شوهر مى‌تواند مطالبه کند؟ در صورتى که قابل مطالبه باشد، آیا در ردیف سایر بدهکاریهاى میّت است، یا مقدّم بر آنها مى‌باشد؟
جواب : مهریّه مانند سایر دیون است، و باید از اصل ترکه پرداخته شود.

مسأله ـ هرگاه زن بخواهد در چیزى که از شوهر ارث نمى‌برد (مانند زمین و بناى خانه) تصرّف کند باید از ورثه دیگر اجازه بگیرد. همچنین ورثه دیگر تا سهم زن را از قیمت هوایى نداده‌اند (مانند بناى خانه) نباید بدون اجازه زن در آن تصرّف کنند. و چنانچه پیش از دادن سهم زن، آنها را بفروشند، در صورتى که زن معامله را اجازه دهد صحیح، وگرنه نسبت به سهم او باطل است.
مسأله ـ اگر میّت بیش از یک زن داشته باشد، در صورت نداشتن فرزند یک چهارم اموال او، و در صورت داشتن فرزند، یک هشتم آن، به شرحى که در بالا گفته شد، بطور مساوى میان زنان او تقسیم مى‌شود، خواه شوهر با آنها نزدیکى کرده باشد یا نه ؛ امّا اگر در مرضى که به آن مرض از دنیا رفته زنى را عقد کرده، در صورتى از او ارث مى‌برد که با او نزدیکى کرده باشد.
مسأله ـ هرگاه زن را، به ترتیبى که در احکام طلاق گفته شد، طلاق رجعى دهد و در بین عدّه بمیرد، شوهر از او ارث مى‌برد. همچنین اگر شوهر در بین عدّه زن بمیرد از او ارث مى‌برد، ولى هر گاه یکى از آنان در عدّه طلاق بائن بمیرد، دیگرى از او ارث نمى‌برد.
مسأله ـ هر گاه شوهر در حال بیمارى، همسرش را طلاق دهد، و پیش از گذشتن یک سال (قمرى) از دنیا برود، زن با سه شرط از او ارث مى‌برد:
اوّل : این که شوهر در همان مرض از دنیا برود.
دوم : این که زن بعد از طلاق و گذشتن عدّه شوهر نکند.
سوم : آن که طلاق به رضایت زن نباشد ؛ و اگر با رضایت او باشد، ارث بردنش مشکل است.
مسأله ـ لباس و زینت آلات و مانند آنها، که مرد براى همسرش مى‌گیرد، مال همسر اوست؛ مگر این که ثابت شود قصد تملیک نکرده، بلکه جنبه عاریتى داشته است.
سؤال ـ آیا لباسهاى مختلف و زیور آلات و امثال آن، که شوهر در حال حیات براى همسرش گرفته، متعلّق به زن است، یا مال شوهر مى‌باشد و باید بین ورثه تقسیم شود؟
جواب : هر گاه عرف محل این باشد که لباسها و زیور آلات را به زن مى‌بخشند، مال
اوست. و اگر عرف محل این است که آنها به عنوان امانت در نزد او مى‌باشد، و فقط در زمان حیات شوهر حقّ تصرّف دارد، میان همه ورثه تقسیم مى‌شود؛ ولى معمولا به زن تملیک مى‌شود.
سؤال ـ چرا اسلام سهم الارث مردان را دو برابر سهم زنان قرار داده است؟
جواب : دلیل آن روشن است؛ زنان هنگامى که شوهر مى‌کنند هزینه‌اى براى زندگى نمى‌پردازند، و تمام هزینه آنها در اسلام بر دوش مردان است.
به تعبیر دیگر، مردان هم باید هزینه زندگى خود را بپردازند و هم هزینه زندگى فرزندان و زنانشان را، و با این حال طبیعى است که سهم ارث آنها بیشتر باشد. ممکن است گفته شود بعضى از زنان شوهر نمى‌کنند، و بعضى از مردان زن نمى‌گیرند، درباره آنها چطور؟
پاسخ آن نیز با توجّه به یک نکته معلوم مى‌شود، و آن این که : قوانین الهى، (بلکه تمام قانونها) هماهنگ با نوع افراد جامعه است، و افراد استثنایى معیار قوانین نیستند.(2)  
 
سؤال ـ مرحوم پدرم به علّت عدم آگاهى از مسائل شرعى دختران را از ارث محروم کرده است، حکم این مسأله چیست؟
جواب : پدر نمى‌تواند هیچ یک از فرزندانش را از ارث محروم کند؛ و اموال او طبق قانون خدا میان دختر و پسر تقسیم مى‌شود. فقط مى‌تواند وصیّت کند که به مقدار ثلث اموالش یا کمتر، به هر کس مایل باشد، بپردازند.


(1) . شرح این مطلب را در تفسیر نمونه، جلد سوم، صفحه 286 به بعد، مطالعه فرمائید.
(2) . شرح بیشتر را در تفسیر نمونه، جلد سوم، صفحه 290، مطالعه فرمائید.


 
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma
آبی
سبز تیره
سبز روشن
قهوه ای