5 ـ «راسخان در علم» از معنى متشابهات آگاهند
فهرست موضوعات
جستجو 


در اینجا بحث مهمى در میان مفسران و دانشمندان دیده مى شود که آیا «وَ الرّاسِخُونَ فِى الْعِلْمِ» آغاز جمله مستقلى است و یا عطف بر «اِلاَّ اللّهُ» مى باشد؟
و به عبارت دیگر، آیا معنى آیه این است که: «تأویل قرآن را جز خدا و راسخون در علم نمى دانند»؟
و یا معنى آن این است که: «تأویل قرآن را فقط خدا مى داند، اما راسخون در علم مى گویند: گرچه تأویل آیات متشابه را نمى دانیم، اما در برابر همه آنها تسلیم هستیم و همه از طرف پروردگار ما است»؟
طرفداران هر یک از این دو نظر، براى اثبات عقیده خود شواهدى آورده اند، اما آنچه با قرائن موجود در آیه و روایات مشهور هماهنگ مى باشد، آن است که «وَ الرّاسِخُونَ فِى الْعِلْمِ» عطف بر «اللّهُ» است زیرا:
اولاً ـ بسیار بعید به نظر مى رسد در قرآن آیاتى باشد که اسرار آن را جز خدا نداند. مگر این آیات براى تربیت و هدایت مردم نازل نشده است؟
چگونه ممکن است حتى پیامبرى که قرآن بر او نازل شده از معنى و تأویل آن بى خبر باشد؟!
این درست به آن مى ماند که شخصى کتابى بنویسد که مفهوم بعضى از جمله هاى آن را جز خودش هیچکس نداند!
ثانیاً ـ همان طور که مرحوم «طبرسى» در «مجمع البیان» مى گوید: هیچ گاه در میان دانشمندان اسلام و مفسران قرآن دیده نشده است که از بحث درباره تفسیر آیه اى خوددارى کنند، و بگویند: این آیه، از آیاتى است که جز خدا معنى نهایى آن را نمى داند، بلکه، دائماً براى کشف اسرار و معانى قرآن همگى تلاش و کوشش داشته اند.
ثالثاً ـ اگر منظور این باشد که راسخون در علم در برابر آنچه نمى دانند، تسلیم هستند، مناسب تر این بود که گفته شود: راسخون در ایمان چنین هستند; زیرا راسخ در علم بودن متناسب با دانستن تأویل قرآن است، نه با ندانستن و تسلیم بودن.
رابعاً ـ روایات فراوانى که در تفسیر آیه نقل شده، همگى تأیید مى کند که راسخون در علم، تأویل آیات قرآن را مى دانند، بنابراین، باید عطف بر کلمه «اللّه» باشد.
تنها چیزى که در اینجا باقى مى ماند این است: از جمله اى در خطبه «اشباح» از «نهج البلاغه» استفاده مى شود که «راسخون» در علم تأویل آیات را نمى دانند، و به عجز و ناتوانى خود معترفند، مى فرماید:
وَ اعْلَمْ أَنَّ الرّاسِخِینَ فِی الْعِلْمِ هُمُ الَّذِینَ أَغْناهُمْ عَنِ اقْتِحامِ السُّدَدِ الْمَضْرُوبَةِ دُونَ الْغُیُوبِ الْإِقْرَارُ بِجُمْلَةِ ما جَهِلُوا تَفْسِیرَهُ مِنَ الْغَیْبِ الْمَحْجُوبِ:
«بدان راسخان در علم، کسانى هستند که، اعتراف به عجز در برابر اسرار غیبى و آنچه از تفسیر آن عاجزند، آنان را از کاوش در پیرامون آنها بى نیاز ساخته است».(1)
ولى علاوه بر این که این جمله، با بعضى از روایاتى که از خود آن حضرت نقل شده ـ که راسخون در علم را بر «اللّه» معطوف دانسته و آنها را آگاه از تأویل قرآن معرفى نموده ـ(2) سازگار نیست، با دلایل فوق نیز تطبیق نمى کند، بنابراین باید این جمله از «خطبه اشباح» را چنان توجیه و تفسیر کرد که با مدارک دیگرى که در دست ما است منافات نداشته باشد.

* * *


1 ـ «نهج البلاغه»، خطبه 91.
2 ـ به «نور الثقلین»، جلد 1، صفحه 315 مراجعه شود (مؤسسه اسماعیلیان، طبع چهارم، 1412 هـ ق).
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma
آبی
سبز تیره
سبز روشن
قهوه ای