عمل به فرمان و نزول برکات
فهرست موضوعات
جستجو 


به دنبال انتقادات گذشته از برنامه و روش اهل کتاب در آیات قبل، در این دو آیه آن چنان که اصول تربیتى اقتضا مى کند، قرآن براى بازگرداندن منحرفان اهل کتاب به راه راست، و نشان دادن مسیر واقعى به آنها، و تقدیر از اقلیتى که در میان آنان وجود داشت و با اعمال خلاف آنها همگام نبود، نخست چنین مى گوید:«اگر اهل کتاب ایمان بیاورند و پرهیزکارى پیشه کنند، گناهان گذشته آنها را مى پوشانیم و از آن صرف نظر مى کنیم» (وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْکِتابِ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَکَفَّرْنا عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ).
نه تنها گناهان آنها را مى بخشیم «که در باغ هاى بهشت که کانون انواع نعمت ها است آنها را وارد مى کنیم» (وَ لاَ َدْخَلْناهُمْ جَنّاتِ النَّعیمِ).
این در زمینه نعمت هاى معنوى و اخروى است.
بنابراین، جاى تجدید نظر باقى است و آن ایمان و تقوا است.

* * *

سپس در آیه بعد، به اثر عمیق ایمان و تقوا حتى در زندگى مادى انسان ها، اشاره کرده، مى فرماید: «اگر آنها تورات و انجیل را بر پا دارند و آن را به عنوان یک دستور العمل زندگى در برابر چشم خود قرار دهند، و به طور کلّى به همه آنچه از طرف پروردگارشان بر آنها نازل شده اعم از کتب آسمانى پیشین و قرآن، بدون هیچ گونه تبعیض و تعصب عمل کنند، از آسمان و زمین، نعمت هاى الهى آنها را فرا خواهد گرفت» (وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجیلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لاَ َکَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ).
شک نیست که منظور از بر پا داشتن «تورات» و «انجیل»، آن قسمت از «تورات» و «انجیل» واقعى است که در آن زمان در دست آنها بود، نه قسمت هاى تحریف یافته که کم و بیش از روى قرائن شناخته مى شد.
و منظور از «ما أُنْزِلَ إِلَیْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ» همه کتاب هاى آسمانى و دستورات الهى است; زیرا این جمله مطلق است، و در حقیقت اشاره به این است که نباید تعصب هاى قومى را با مسائل دینى و الهى آمیخت، کتاب هاى آسمانى عرب و یهود مطرح نیست، آنچه مطرح است دستورهاى الهى است و به این بیان قرآن مى خواهد تا آنجا که ممکن است از تعصب آنها بکاهد و راه را براى نفوذ در اعماق جانشان هموار سازد.
لذا تمام ضمیرها در این آیه به خود آنها بازگشت مى کند (اِلَیْهِمْ، مِنْ رَبِّهِمْ، مِنْ فَوْقِهِمْ، مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ) همه به خاطر آن است که از مرکب لجاجت فرود آیند و تصور نکنند تسلیم در برابر قرآن، به معنى تسلیم یهود در برابر عرب است، بلکه تنها تسلیم در برابر خداى بزرگشان است.
بدون تردید منظور از بر پا داشتن مقررات «تورات» و «انجیل»، عمل به اصول آنها است; زیرا همان طور که بارها گفته ایم، اصول تعلیمات انبیاء در همه جا یکسان است و تفاوت در میان آنها تفاوت «کامل» و «اکمل» است و این با آن منافات ندارد که بعضى از احکام آئین قبل را، به وسیله بعضى از احکام آئین بعد نسخ کند.
خلاصه این که: آیه فوق، یک بار دیگر، این اصل اساسى را مورد تأکید قرار مى دهد که: پیروى از تعلیمات آسمانى انبیاء تنها براى سر و سامان دادن به زندگى پس از مرگ نیست، بلکه بازتاب گسترده اى در سرتاسر زندگى مادى انسان ها نیز دارد، جمعیت ها را قوى، صفوف را فشرده، نیروها را متراکم، نعمت ها را پر برکت، امکانات را توسعه، و زندگى را مرفه، و امن و امان مى سازد.
نظرى به ثروت هاى عظیم مادى و نیروهاى فراوان انسانى که امروز در دنیاى بشریت، بر اثر انحراف از این تعلیمات به صورت سلاح هاى مرگبار، کشمکش هاى بى دلیل و کوشش هاى ویرانگر، نابود مى گردد، دلیل زنده این حقیقت است.
امروز حجم ثروت هائى که در جهت تخریب دنیا ـ اگر درست بیندیشیم ـ به کار مى رود، هر گاه بیشتر از ثروت هائى که در مسیرهاى سازنده مصرف مى شود، نباشد، از آن هم کمتر نیست.
امروز مغزهاى متفکرى که براى تکمیل و توسعه و تولید سلاح هاى جنگى و کشمکش هاى استعمارى کار مى کند، قسمت مهمى از نیروهاى ارزنده انسانى را تشکیل مى دهد.
چقدر نوع بشر به این سرمایه ها و این مغزهائى که بیهوده از بین مى رود، براى رفع نیازمندى هایش محتاج است.
چقدر چهره دنیا زیبا و خواستنى و جالب بود اگر همه اینها در راه آبادى به کار گرفته مى شدند!
ضمناً باید توجه داشت: منظور از جمله: «مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ» آن است که تمام نعمت هاى آسمان و زمین، آنها را فرا خواهد گرفت.
این احتمال نیز هست که این جمله، کنایه اى بوده باشد از عمومیت نعمت ها همان طور که در ادبیات عرب و غیر عرب، گاهى گفته مى شود: «فلان کس از فرق تا قدم غرق نعمت شد» یعنى در تمام جنبه ها.
و نیز این آیه، پاسخى است به گفتارى که از یهود در آیات گذشته خواندیم که: دست خدا بسته است، خیر،
اگر مى بینید نعمت هاى الهى از شما قطع شده، به خاطر این نیست که بخل در ذات مقدس خداوند راه یافته و دست او بسته باشد، بلکه این اعمال شما است که در زندگى مادى و معنوى شما منعکس شده و هر دو را تیره ساخته است و تا شما باز نگردید، اینها نیز باز نگردند.
در پایان آیه، اشاره به اقلیت صالح این جمعیت کرده، مى گوید: «با این که بسیارى از آنها بدکارند ولى جمعیتى معتدل و میانه رو در میان آنها وجود دارند» (که حسابشان با حساب دیگران در پیشگاه خدا و در نظر خلق خدا جدا است) (مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ کَثیرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما یَعْمَلُونَ).
نظیر این تعبیر، درباره اقلیت صالح اهل کتاب، در آیات 159 و 181 سوره «اعراف» و آیه 75 سوره «آل عمران» نیز دیده مى شود.

* * *

 
خداوندا! ما را از هر گونه اختلاف و دو دستگى باز دار و امت ما را متّحد و متّفق ساز!
بار پروردگارا! کشور ما که مردمى در صحنه دارد و براى پیشرفت آئین تو از هیچ فداکارى دریغ نمىورزد را از شرّ اجانب مصون بدار!
بار الها! روحانیت اسلام و حوزه هاى علمیه، این خدمتگزاران صدیق دینت را عزّت و سربلندى بیش از پیش عنایت فرما، و درک و دید بیشترى از جهان به آنان عطا کن تا همواره در حلّ مشکلات جامعه بشرى پیش قدم باشند!
 آمِیْنَ یا رَبَّ العالَمِیْنَ
پایان جلد چهارم تفسیر نمونه(1)

* * *

 


1 ـ به حمد اللّه و المنّة، آخرین صفحه این جلد که در برنامه تصحیح و ویرایشى ما، آخرین صفحه از 27 جلد تفسیر «نمونه» است، به پایان رسید.
لازم به یادآورى است که ویرایش از جلد اول شروع نشده، بلکه به خاطر ضرورت ها، جلدهائى مقدّم و جلدهائى مؤخّر داشته شده است.الحمد للّه اوّلاً و آخراً
قم المقدسه
12 / 4 / 1384
26 / جمادى الثانى (ایام فاطمیه) / 1426
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma
آبی
سبز تیره
سبز روشن
قهوه ای