1 ـ در حدیثى، از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: حَمَلَةُ الْعَرْشِ ـ وَ الْعَرْشُ الْعِلْمُ ـ ثَمانِیَةٌ أَرْبَعَةٌ مِنّا، وَ أَرْبَعَةٌ مِمَّنْ شاءَ اللّهُ:
«حاملان عرش ـ منظور از عرش علم خدا است ـ هشت نفرند، چهار نفر از ما و چهار نفر از کسانى که خدا خواسته».(1)
2 ـ در حدیث دیگرى، از امیر مؤمنان على(علیه السلام) آمده است: فَالَّذِینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ هُمُ الْعُلَماءُ، الَّذِینَ حَمَّلَهُمُ اللّهُ عِلْمَهُ: «حاملان عرش، علما و دانشمندانى هستند که خداوند علم خود را به آنها تعلیم فرمود»!.(2)
3 ـ و در حدیث دیگرى، از امام على بن موسى الرضا(علیهما السلام) مى خوانیم: الْعَرْشُ لَیْسَ هُوَ اللّهَ وَ الْعَرْشُ اسْمُ عِلْم وَ قُدْرَة: «عرش، خود خدا نیست، بلکه نام علم و قدرت او است».(3)
از این احادیث به خوبى استفاده مى شود: عرش، علاوه بر تفسیرى که سابقاً گفتیم، تفسیر دیگرى نیز دارد و آن «صفات خدا» است، صفاتى همچون «علم» و «قدرت»، بنابراین، حاملان عرش الهى، حاملان علم اویند، و هر قدر انسان یا فرشتگان، علم بیشترى داشته باشند، سهم بیشترى در حمل این عرش عظیم دارند!.
و به این ترتیب، این حقیقت روشن تر مى شود که: «عرش»، به معنى یک تخت جسمانى شبیه تخت هاى سلطنتى نیست، بلکه، هر گاه در مورد خداوند به کار مى رود، معانى کنائى مختلفى دارد.
* * *