1 ـ آغاز وحى همراه با آغاز یک حرکت علمى بود
فهرست موضوعات
جستجو 


این آیات چنان که گفتیم، به اعتقاد غالب مفسران یا تمام آنها، نخستین آیاتى است که بر قلب پاک پیامبر(صلى الله علیه وآله) نازل شده است و با تابش نخستین اشعه وحى، فصل تازه اى در تاریخ بشریت آغاز شد، و نوع بشر مشمول یکى از بزرگترین الطاف الهى گشت، کامل ترین آئین هاى الهى که نقطه پایان و ختم ادیان بود، نازل گردید، و پس از نزول تمام احکام و تعلیمات اسلامى به مصداق: الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً: «دین الهى تکمیل و نعمتش به حدّ تمام و کمال رسید و اسلام دین مرضى الهى گشت و دین کامل گردید».(1)
موضوع بسیار جالب اینجا است: در عین این که پیامبر (صلى الله علیه وآله) «امّى» و درس نخوانده بود، و محیط «حجاز» را یکپارچه جهل و نادانى فرا گرفته بود، در نخستین آیات وحى تکیه بر مسأله «علم» و «قلم» است، که بلافاصله بعد از نعمت بزرگ خلقت و آفرینش در این آیات ذکر شده است!
در حقیقت، این آیات نخست، از تکامل جسم انسان، از یک موجود بى ارزش مانند «علقه»، خبر مى دهد، و از سوى دیگر، از تکامل «روح» به وسیله تعلیم و تعلّم، مخصوصاً از طریق قلم سخن مى گوید.
آن روز که این آیات نازل مى شد، نه تنها در محیط «حجاز» که محیط جهل بود، کسى ارزشى براى قلم قائل نبود، در دنیاى متمدن آن زمان نیز، قلم از اهمیت کمى برخوردار بود.
اما امروز مى دانیم: تمام تمدن ها، علوم، دانش ها و پیشرفت هائى که در هر زمینه نصیب بشر شده، بر محور قلم دور مى زند، و به راستى «مداد علماء» بر «دماء شهداء» پیشى گرفته; چرا که هم زیربناى خون شهید، و هم پشتوانه آن، مُرکّب هاى قلم هاى دانشمندان است، و اصولاً سرنوشت اجتماعات انسانى در درجه اول، به نیش قلم ها بسته است.
اصلاحات جوامع انسانى از قلم هاى مؤمن و متعهد شروع مى شود، و فساد و تباهى اجتماعات نیز، از قلم هاى مسموم و فاسد مایه مى گیرد.
بى جهت نیست که قرآن مجید سوگند به قلم و آنچه با قلم مى نویسند، یاد کرده، یعنى هم به «ابزار» و هم به «محصول» آن ابزار، آنجا که مى فرماید: «ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُون».(2)
مى دانیم: دوران زندگى بشر را به دو دوران تقسیم مى کنند:
دوران تاریخ.
و دوران قبل از تاریخ.
دوران تاریخ، زمانى است که قلم، خواندن و نوشتن ابداع شده بود، و انسان توانسته است چیزى از زندگى خود را با قلم بنگارد و براى آیندگان به یادگار بگذارد، و به این ترتیب، تاریخ بشر، مساوى است با تاریخ پیدایش قلم و خط!.
در زمینه نقش قلم در حیات انسان ها، شرح مبسوطى در جلد 24 تفسیر «نمونه» در آغاز سوره «قلم» داشته ایم.
بنابراین، پایه اسلام از همان آغاز بر علم و قلم گذارده شده، و بى جهت نیست که قومى چنان عقب مانده، به قدرى در علوم و دانش ها پیش رفتند، که علم و دانش را ـ به اعتراف دوست و دشمن ـ به همه جهان صادر کردند، و به اعتراف مورخان معروف «اروپا» این نور علم و دانش مسلمین بود که بر صفحه اروپاى تاریک «قرون وسطى» تابید، و آنها را وارد «عصر تمدن» ساخت.
در این زمینه، کتاب هاى فراوانى از سوى خود آنها تحت عنوان «تاریخ تمدن اسلام» یا «میراث اسلام» نوشته شده است.
چقدر نازیباست ملتى این چنین، و آئینى آن چنان، در میدان علم و دانش عقب بمانند و نیازمند دیگران و حتى وابسته به آنها شوند.

* * *

 


1 ـ مائده، آیه 3.
2 ـ ن، آیه 1.
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma
آبی
سبز تیره
سبز روشن
قهوه ای