ياد خدا 86 مطلب

مطمئن ترین «وسیله» براي انسان

امام علي(علیه السلام) در نامه 31 نهج البلاغه، چه چیزی را به عنوان مطمئن ترین «وسیله» براي انسان معرّفی نموده است؟

امام علي(ع)، مطمئن ترين وسيله را براي انسان در اين مي داند كه او ميان خود و خدايش رابطه اى برقرار سازد. بر این اساس، پناه بردن به اسباب مادى و توسل به مخلوق، هرگز قابل اطمينان نبوده و نیست؛ زیرا تنها ذات خداوند ثابت و پايدار می ماند، که در واقع همان مفهوم توحيد افعالى است؛ البتّه اين سخن بدين معنا نيست كه ما به سراغ عالم اسباب و توسل به معصومين(ع) نرويم؛ زیرا تمام اينها از مصاديق ارتباط با خداوند است.

آثار «یاد خدا»

امام علی(علیه السلام) در خطبه 222 نهج البلاغه چه آثاری برای ذکر و یاد خدا بیان نموده است؟

امام علی(ع) می فرماید: «خداوند یاد خویش را مايه ی جلاى قلبها قرار داد، كه بر اثر آن گوش دل شنوا و چشمش باز و بينا مى گردد و دل از لجاجت به اطاعت باز مى گردد». زیرا هنگامی که یاد خداوند با انديشه همراه شد، پرده های غفلت کنار می رود و انسان حق را می بیند و صدای رهبران الهی را به گوش جان می شنود.

اوصاف «اهل ذکر»

امام علی(علیه السلام) در خطبه 222 نهج البلاغه، «اهل ذکر» را با چه اوصافی معرفی می نماید؟

امام علی(ع) اوصاف اهل ذکر را اینگونه بر می شمرند: 1- فعاليتهاى اقتصادى شان آنها را از ياد خدا غافل نمی سازد و در مسير دنياپرستى قدم نمی زنند. 2- با ياد خدا تمام دوران زندگى خود را طی می کنند. 3- به عدالت و معروف دعوت مى كنند و خود عامل به آن هستند. 4- مردم را از منكرات باز مى دارند و خود گرد آن نمى گردند. با اينكه در دنيا هستند گويى آن را رها كرده و به آخرت پيوسته اند، و به همين سبب ماوراى دنيا را مشاهده كرده اند.

آثار و نتایج «مراقبه» و «محاسبه»

امام علی(علیه السلام) در خطبه 222 نهج البلاغه چه آثار و نتایجی برای «مراقبه» و «محاسبه» بر می شمرد؟

امام(ع) در ترسيم حال اهل ذكر و اولياء الله مى فرمايد: «اگر حال آنها را در برابر خود مجسّم سازى كه به حسابرسى اعمال خود نشسته اند و سنگينى بار خطاهايشان را بر دوش خود احساس كرده و در نتيجه گريه گلويشان را فشرده و با صداى بلند در پيشگاه پروردگارشان در مقام اظهار ندامت و اعتراف به تقصير آمده اند، خواهى ديد كه آنان نشانه هاى هدايت اند، فرشتگان آنها را در ميان گرفته و آرامش بر آنها نازل شده و خداوند به آنها نظر رحمت افكنده و از سعى و كوشش آنها راضى است و موقعيتشان را مى ستايد».

خوف و رجاء «اهل ذکر»

امام علی(علیه السلام) خوف و رجاء اهل ذکر را چگونه توصیف می فرمایند؟

امام علی(ع) در بیان حالات اهل ذكر در ارتباط با خدا مى فرمايد: «آنها با دعا به درگاه خدا آرامش عفو او را مى طلبند، اندوه طولانى به سبب احساس تقصير در بندگى، قلبشان را آزرده و گريه چشمانشان را خسته كرده است، به همين دليل براى هر درى كه اميد رحمت خدا در آن باشد، دستى براى كوبيدن دارند و از درگاه كسى درخواست مى كنند كه اميدواران از درگاه او نوميد بر نمى گردند». در واقع آنها همواره در ميان خوف و رجا كه بهترين حالات مؤمن است به سر مى برند، خوف و ترس از كوتاهيها و اميد و رجا به فضل خدا.

اهمیت «ذکر خدا» در آیات و روایات

اهمیت ذکر و یاد خدا در آیات و روایات چگونه منعکس شده است؟

«ذكر» سه مرحله دارد: قلبی، زبانی و عملی که در هر مرحله دارای مصاديقی متفاوت است. در قرآن معانى مختلفى برای «ذكر» بیان شده ولى همه در يك چیز مشترکند و آن چيزى است كه انسان را به سوى خدا مى برد. از قلب بر زبان جارى شده و از زبان به تمام اعمال انسان گسترش مى يابد. در روايات اسلامى نيز مسئله ذكر و ذاكران بازتاب گسترده اى دارد؛ امام صادق(ع) مى فرماید: «هر چيزى حد و اندازه اى دارد جز ذكر خدا كه هيچ حدّى براى آن متصوّر نيست».

محبت واقعی به خدا

محبت واقعی به خدا چه آثار و نشانه هایی دارد؟

مهمترین آثار محبت واقعی خداوند عبارت است از: اطاعت و تبعیّت از خدا، «دوری از گناه»، تولى و تبرّى، ترجیح دادن خداوند بر همه ی محبوب های دیگر، ذکر و یاد خداوند، نماز شب و مناجات با خدا، «احسان و نیکوکارى»‏، جهاد و شهادت‏، ترک هواپرستى‏، صبر و تحمل در برابر شدائد، اخلاص‏، «صدق و راستى»‏، خود سازى و تزکیه نفس‏، «انفاق» و «استغفار»، «اهتمام به نماز»، و... .

غفلت از یاد خدا، و تنگی معیشت!

در قـرآن می خوانیم كـه «هـر كس از ياد خدا روي گرداند معيشت تنگي خواهد داشت»؛ در حالی است که اكثر كساني كه به خدا توجهي ندارند زندگي خوبي دارند! آیا این نوعی نقض در سخن قرآن نیست؟!

مـراد از تـنـگـی و سـخـتـي معيشت، فقر و نداري نيست؛ بلكه مراد آن است كه كسي كه خدا را فـراموش كند حتي اگر ثروت بي شمار هم داشته باشد باز آرامش روحي و رواني نخواهد داشت و همواره در پي افزايش ثروت و دلواپس از دست دادن آن، بيماري و ... خواهد بود و روشن است كه با چنين روحيه اي زندگي بسيار تلخ و تنگ خواهد بود. نكته ديگر اينكه منظور از «اعراض» در آیه، روگرداني عمدي و عناد با حقّ بعد از آگاهي و اتمام حجت با ایشان است؛ اما بسياري از مردم اینگونه نیستند. بنابراین، گشايش زندگي آنها به طور عادي و نتيجه تلاش آنها است؛ مگر كساني كه گرفتار سنّت استدراج شده اند و خداوند خواسته كه آنها در دنيا طلبي غوطه ور شوند.

یاد خدا، آرامش قلب ها؟!

اگر ياد خدا آرامش بخش قلب هاست، چرا با اینکه گاهی به یاد خدا هستیم ولي آرامش نداریم و مضطربیم؟!

منظور از یاد و ذکر خدا این است که انسان همیشه یقین و توجّه داشته باشد که هیچ موجودی در عالم نمی تواند مستقلّ و جدای از خدای متعال منشأ اثر باشد. قرآن کریم با وجودی كه مؤمنان را به ياد خداوند دستور مي دهد و آن را مایه آرامش دل ها می داند اما آن را در ذكر زباني خلاصه نمي كند، بلکه عمل صالح و تقوا نیز نقش بسزایی دارند. این آرامش محصول عبوديّت محض حقّ تعالى است و مانند ساير ملكات روحى با تمرين و گذشت زمان حاصل مى شود.

خداوند و فراموش کردن بندگان!

احساس مي كنم از ياد خدا رفته ام! مگر خداوند بنده هایش را تنها می گذارد؟!

خدایی که همه موجودات و از جمله انسان ها را خلق کرده است بالاترين مرتبه محبّت و مهرورزى را نسبت به آنها دارد و همين لطف و مهربانى به انسان بلكه همه موجودات، عامل خلقت آنان و گستردن نظام هستى شده است. در آیات و احادیث زیادی، شدت محبت خداوند به مخلوقاتش از محبت مادر نسبت به فرزندش بیشتر دانسته شده است. برخی از افکار منفی، از جمله فریب های شیطان برای افسرده کردن و ناامید ساختن انسان نسبت به خداوند متعال است تا احساس کند خدا او را فراموش کرده و تنها گذاشته است!

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمام علىٌّ(عليه السلام)

استَفْرِغْ جُهدَکَ لمَعادِک تُصْلِحْ مَثْواکَ

تمام کوشش خود را براى معاد خويش به کار گير، قرارگاهت درست مى شود

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 58