وصيت 7 مطلب

وصیت امام علي(ع) درباره موقوفه های خویش

امام علي(علیه السلام) درباره نحوه استفاده از موقوفه های خویش و سرپرستي آنها چه وصيتي كرده است؟

امام علی(ع) درباره موقوفه اش وصيت كرد كه سرپرستى آن بر عهده حسن بن على باشد كه بخشي از درآمد آن را مصرف و بخش ديگر را انفاق نمايد و بعد از او، سرپرستى آن بر عهده برادرش حسين باشد و همان كارى را كه حسن انجام مى داد، برادرش نيز انجام دهد، سهم پسران فاطمه از اين موقوفه به اندازه سهم پسران علي [از غير فاطمه] باشد، و من سرپرستى آن را به پسران فاطمه واگذار كردم فقط براى خدا و به جهت تقرب به پيامبر(ص) و تكريم او و پيوند خويشاونديش، امام(ع) با كسى كه اين اموال در دست اوست شرط مى كند كه اصل اين اموال را حفظ نمايد و تنها از درآمدش در راهى كه به او دستور داده شده انفاق كند، و چيزى از نخل هاى اين آبادى ها را نفروشد.

فلسفه وصیت، با وجود قانون ارث؟

با توجه به وجود قانون ارث، فلسفه وصیت کردن چیست؟

در فلسفه وصیت می توان گفت:  الف ـ از قانون ارث تنها یک عده از بستگان آن هم روى حساب معینى بهره مند مى شوند، در حالى که شاید عده دیگرى از فامیل، و احیاناً بعضى از دوستان و آشنایان نزدیک، نیاز مبرمى به کمک هاى مالى داشته باشند.  ب - و نیز در مورد بعضى از وارثان، گاه مبلغ ارث پاسخگوى نیاز آنها نیست، جامعیت قوانین اسلام اجازه نمى دهد این خلأها پر نشود.  ج ـ از اینها گذشته، گاه انسان مایل است کارهاى خیرى انجام دهد اما در زمان حیاتش به خاطر نیازهاى مالى خودش موفق به این امر نیست، منطق عقل ایجاب مى کند: او از اموالى که زحمت تحصیل آن را کشیده، براى انجام این کارهاى خیر لااقل براى بعد از مرگش محروم نماند.
مجموع این امور، موجب شده است: قانون وصیت در اسلام تشریع گردد و آن را با جمله «حَقّاً عَلَى الْمُتَّقینَ» تأکید فرموده است. البته وصیت منحصر به موارد فوق نیست، بلکه انسان باید وضع دیون خود، اماناتى که به او سپرده شده و مانند آن را در وصیت مشخص کند، به گونه اى که هیچ امر مبهمى در حقوق مردم یا حقوق الهى که بر عهده او است وجود نداشته باشد.

نحوه ادای شهادت در وصیت، به هنگام متهّم بودن شاهد

نحوه أداى شهادت در مورد وصیّت، زمانی که شاهد متّهم به خیانت است، چگونه باید باشد؟

طبق آیات 106 تا 108 سوره مائده، برای ادای شهادت در وصیت، در صورت شک و تردید، باید آن دو نفر بعد از نماز به نام خدا سوگند یاد کنند و بگویند: ما حاضر نیستیم حق را به منافع مادى بفروشیم و به ناحق گواهى دهیم.... و در صورت کشف خیانت این دو شاهد، دو نفر دیگر از کسانى که گواهانِ نخست به آنها ستم کرده اند -یعنى ورثه میّت- جاى آنها را گرفته و به خدا سوگند یاد می کنند که گواهى ما از گواهى دو نفر اول به حق نزدیک تر است و ما مرتکب ستمى نشده ایم ... .

شاهدان وصیّت

اسلام چه شرائطى براى شاهدان وصیّت قائل شده است؟

در آیات 106 و 108 سوره مائده، توصیه هایی در رابطه با شاهدان وصیت بیان شده  که عبارتند از: دو شاهد باید پس از نماز به خدا سوگند یاد کرده و بگویند، ما حاضر نیستیم حقّ را به منافع مادى خویش فروخته و به ناحقّ گواهى دهیم. لکن در صورت خیانت آنان، افراد دیگرى از ورثه جاى آن دو را گرفته و حقیقت را بیان می کنند، این شیوه سبب مى شود که شهود، در امر شهادت دقت کنند. این مراحل شهادت، در زمینه شک و تردید و اتهام است و انتخاب وقت نماز برای شهادت، به سبب تأثیر زمان، در بیداری روح خدا ترسی انسان است.

حکم وصیت کردن در اسلام

حکم وصیت کردن در اسلام چیست؟

وصیت در قوانین اسلامى، مستحب مؤکّد و دوراندیشى و واقع بینى غیر قابل انکار است، که اگر مایه طول عمر نباشد هرگز مایه کوتاهى عمر نخواهد بود. خداوند در آیه 180 سوره بقره می فرماید: هنگامى که مرگ یکى از شما فرا رسد اگر چیز خوبی(مالى) از خود به جاى گذارده براى پدر و مادر و نزدیکان به طور شایسته وصیت کند. این تعبیر، ثروتی را که از طریق مشروع به دست آمده، و در مسیر سود و منفعت اجتماع به کار گرفته شود، خیر و برکت مى داند، و مقصود از وصیت شایسته، وصیتی است که مورد پذیرش عقل و خرد باشد.

عمل برخلاف وصیت

آیا وصى مى تواند محتواى وصیت نامه را تغییر دهد؟

بر اساس آیات 181 و 182 سوره بقره، اگر وصی، وصیّت را تغییر دهد، گناهکار است و وصیت کننده معصیتی را مرتکب نشده، اما اگر وصی اشتباه وصیت کننده را درک کند و در صدد اصلاح آن باشد، گناهی را مرتکب نشده است. اگر وصیت کننده در قید حیات نباشد، در مواردی وصی می تواند شخصا وصیت را تغییر دهد، همانند مواردی که: وصیت کننده، به بیش از ثلث مال وصیت کند و یا وصیت به ظلم، گناه، کار خلاف و یا ترک واجبی کرده باشد و یا وصیت، موجب نزاع، فساد و خونریزی گردد.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال الباقر عليه السّلام :

ما مِنْ رَجُلٍ ذکَرَنا اَوْ ذُکِرْنا عِنْدَهُ يَخْرُجُ مِنْ عَيْنَيْهِ ماءٌ ولَوْ مِثْلَ جَناحِ الْبَعوضَةِ اِلاّ بَنَى اللّهُ لَهُ بَيْتاً فى الْجَنَّةِ وَ جَعَلَ ذلِکَ الدَّمْعَ حِجاباً بَيْنَهُ وَ بَيْنَ النّارِ.

الغدير، ج 2، ص 202