تعصب 41 مطلب

انگيزه های «جدال» و «مراء»

«جدال» و «مراء» از چه صفات رذيله ای سرچشمه می گيرند؟

صفات رذيله با یکدیگر رابطه نزديكی دارند و غالبا علت و معلول يكديگر محسوب مى شوند. «مراء» و «جدال» نیز از این امر مستثنی نیست و از سایر صفات زشت، سرچشمه مى گيرد؛ صفاتی مانند: تکبر و غرور، خودنمايی و ریاکاری، جهل و نادانی نسبت به موقعيت خويش و دیگران، انتقام جويی، حسد، تعصب، دنیا پرستی و جاه طلبی و ... این موارد انسان را به بحث هاى دور از ادب و انسانيت مى كشاند و وادار به ایستادگی در برابر حق مى كند.

تعابير معصومين(ع) در مذمت «جدال»

چه تعابيری از معصومين(علیهم السلام) در مذمت از «جدل» باطل به ما رسيده است؟

«جدال» غیر احسن سبب مخفى شدن حق، افزايش تعصب، خشونت و مفاسد بى شمار ديگرى مى شود، از این رو معصومین(ع) به شدت از آن نهی می کنند؛ پيامبر(ص) می فرمايد: «هيچ گروهى بعد از هدايت یافتن، گمراه نشدند مگر کسانی كه گرفتار جدل شدند». امام صادق(ع) می فرمايد: «خصومت در دين سبب غفلت از ياد خدا، نفاق، عداوت و دروغ مى شود». امام رضا(ع) نیز می فرماید: «از خصومت و جدال كه سبب شك و ترديد مى شود، بپرهيزيد زيرا اعمال انسان را نابود مى كند و صاحبش را به هلاكت مى كشاند و اى بسا سخنى بگويد كه هرگز بخشوده نشود».

نکوهش «جدال» و «مراء» در اسلام

چرا در اسلام از «جدال» و «مراء» نکوهش شده است؟

بحث های منطقى، بهترين راه براى تبيين حقايق و رسيدن به نظرات صحيح و سالم است؛ لکن اگر تعصب و لجاجت جايگزين منطق شود بديهى ترين حقايق از نگاه خِرَد مخفی مى ماند. از اين رو اسلام جدال و بحث هاى آلوده به تعصب را شديداً نكوهش کرده و از آن به عنوان گناهان كبيره ياد می کند، زيرا سدی بزرگ در مسیر رسيدن به حقایق و واقعيت ها است.

زشتی «مراء» از نگاه قرآن

خداوند چگونه در قرآن به زشتی «مراء» پرداخته است؟

قرآن با اشاره به «مراء» می فرماید: «كسانى كه درباره قيامت به ستيزه جويى برمى خيزند، بسیار گمراه اند». مراء شبيه جدال است زيرا تعصب، لجاجت، و غرور، مانع پذيرش حق مي گردد. همچنين قرآن با اشاره به لجاجت قوم لوط در برابر هشدارهای آن پيامبر الهی می فرماید: «آنان اصرار بر مجادله و ستیز داشتند»، و همين امر سبب شد، در حجابى از بى خبرى فرو روند، تا آن که زلزله هايی شديد آنها را نابود و شهرشان را زير و رو کرد.

اقسام «مراء» و «جدال»

منظور از «مراء» و «جدال» حق و باطل چیست؟

«مراء» و «جدال» به دو بخش مثبت و منفی تقسيم می شود. نوع مثبت آن شامل بحث های منطقی، و نوع منفی شامل بحث های ستيزه جويانه است. قرآن در رابطه با جدال مثبت می فرمايد: «با روشى نيكوتر با آنها مجادله كن»، و در رابطه با جدال منفی می فرمايد: «آنها که با لجاجت محاجّه مى کنند در گمراهى هستند». در آداب مناظره، نیز اهل بیت(ع) فرموده اند: «مخاطب باید دارای عقل و علم باشد و مناظره كننده نیز بايد انسان آگاهى باشد، زیرا شكست بر اثر ضعف دانش، سبب تضییع آیین حق می شود».

راه های پيشگيری از «جدال غیر احسن»

راه های پیشگیری از «جدال غیر احسن» چیست؟

«جدال غیر احسن»، ایمان و تقوای انسان را در معرض خطر قرار می دهد. لذا بر مبتلایان این رذیله لازم است براى نجات از خطرات ناشى از آن دست به كار شوند. سکوت، نخستين راهکار و عامل مسکّن است. بررسي آثار شوم اين رذيله و تلاش برای دوری از انگیزه های آن مانند تكبر و حسد و ...، از ديگر طرق درمان می باشد. دورى از همنشینی با افراد لجوج، نیز یکی ديگر راه های درمان است، امام علي(ع) می فرمايند: «همنشين آدم جاهل، بايد آماده جدال و مراء باشد». البته تصميم بر ترك جدال، پيش از همه اين امور لازم می باشد.

نگاهي به انگیزه های «تعصب» و «لجاجت»

«تعصب» و «لجاجت» از چه انگیزه هایی سرچشمه مي گيرد؟

«تعصب» و «لجاجت» از اموری چند نشات مى‏ گيرد: حبّ ذات و علاقه شديد به نياكان که سبب مى‏ شود انسان نسبت به هر چيزى كه به او ارتباط دارد دلباختگى نشان دهد و اين وابستگى شديد عامل انتقال بسيارى از خرافات مى ‏باشد. هر قدر سطح فكر مردم كوتاه‏ تر و فرهنگ آنها ضعيف ‏تر باشد، تعصّب‏ هاى جاهلانه و لجوجانه در ميان آنها بيشتر است. گاه راحت‏ طلبى و تنبلى نيز انگيزه تعصّب و لجاجت مى‏ شود، زيرا انتقال از وضع موجود به وضعى ديگر نیازمند تلاش و کوشش است و افراد عافیت طلب حاضر به این امور نیستند.

قرآن و بیان «لجاجت» قوم نوح(ع)

خداوند در قرآن چگونه «لجاجت» قوم نوح(ع) را به تصویر کشیده است؟

آیات 5 تا 7 سوره نوح، به بیان لجاجت و سرسختی قوم حضرت نوح(ع)، و شکایت آن حضرت در پیشگاه خداوند اختصاص یافته، آن حضرت می فرماید: «آنان در برابر دعوت من انگشتان خویش را در گوش هایشان قرار داده و لباس هایشان را بر خود پیچیده و در مخالفت و لجاجت اصرار داشتند». ایشان در طول نهصد و پنجاه سال، شب و روز قوم خود را بسوی خداوند دعوت کرد، اما زحماتش، در روح و جان مستکبران نتیجه معکوس داشت و نتیجه ای جز افزایش لجاجت آنها در پی نداشت.

قرآن و بیان «لجاجت» قوم ابراهیم(ع)

قرآن کریم با چه بیانی از «لجاجت» قوم ابراهیم(علیه السلام) یاد نموده است؟

آیات 64 تا 68 سوره «انبیاء» به لجاجت قوم ابراهیم(ع) و بت پرستان بابِل اشاره دارد؛ هنگامی که حضرت در واقعه شکسته شدن بت ها، با برهانی روشن بی اعتباری عقاید آنها را ثابت کرد، حق را نپذیرفتند و با وجود آگاهی از موهوم بودن خدایان شان، با لجاجت از راه حق روی گردانده و مشرک شدند. آرى، لجاجت و تعصّب حجاب سخت و سنگينى است، تا آنجا كه انسان را از واضح ترين مسايل بى خبر مى كند.

روایات و نکوهش «لجاجت»

تعابیر معصومین(علیهم السلام) در نکوهش «لجاجت» و بهانه جویی چیست؟

احاديث در نكوهش لجاجت و بهانه جویی بسيار است؛ این نکوهش ها نشان مى دهد اين رذیله اخلاقی کانون فساد و شر است و با تمام صفات رذيله پيوند دارد و می تواند سرچشمه بسیاری از مشکلات اجتماعی گردد، گاه انسان را به دروغ، گاه به تكبّر، گاه به خدعه و نيرنگ و گاه به جنگ و جدال می کشاند. این خوى زشت صاحبش را از حق دور ساخته و به باطل نزديك مى كند و به سرنوشت دردناكى گرفتار مى سازد.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الامام الکاظم (ع)

لکل شيء زکاة و زکاة الجسد صيام النوافل

هر چيزي زکاتي دارد و زکات بدن روزه مستحبي است

ميزان الحکمة 6 / 392