منظور از آیه «لایُسْئَلُ عَمّا یَفْعَلُ؛ از کار خدا سؤال نمی شود» چیست؟

چرا ما نمی توانیم از هیچ کار خدا سؤال کنیم؟ آیا این ممنوعیّت خفقان و بی عدالتی نیست؟!

تمام افعال خدا حکیمانه بوده و سؤالات اعتراضی از او موضوعیت ندارد، زیرا فعل حكيمانه نزد عقلا مؤاخذه ندارد، اما اگر سؤالی از روى ايمان كامل به خدا صادر گردد و انگيزه سؤال آگاهى يافتن باشد، سؤال مشروعى است و اشكالى ندارد. چنين سؤالى از سوى نيكان نيز صادر شده و در قرآن نمونه هاى فراوانى از اين قسم ديده مى شود، مانند سؤال حضرت ابراهیم درباره چگونگی زنده شدن مردگان. این گونه سؤال ها در افعال خدا نه تنها جائز است، بلکه جهت دانش افزایی به آن سفارش شده است. پس در دین الهی جای هیچ خفقانی نیست.

روزه عاملی برای تثبیت عدالت فردی و اجتماعی

مجبور کردن بندگان به گرسنگی و تشنگی روزه داری بی عدالتی نیست؟!

- این عبادت، نه تنها موجب پدید آمدن هیچ بی عدالتی ای نمی گردد، که حتی زمینه شکل گیری عدالت فردی و اجتماعی و رشد شخصیت انسانی و نیل به آرمان های الهی را نیز تأمین می کند.
- روزه به «حكومت عادت و شهوت» بر انسان پايان مى دهد و انسان را از بردگى تمنيات نفسانى رها مى سازد. آزادگى و كمال روحى به پايدارى مقابل خوردنی ها و نوشیدنی ها یا کامجویی های جنسی نيازمند است كه روزه به عنوان تمرینی یک ماهه پديد آورنده آن است.
- روزه درس برابرى و عدالت گستری در ميان افراد اجتماع است؛ با انجام اين دستور مذهبى، افراد متمكن وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس درمى يابند و به كمك آنها می شتابند.
- ضمن اینکه روزه حتی از حیث جسمی نیز اثر مثبت بر بدن دارد و در طب امروز و همچنين طب قديم، اثر معجزه آساى‏ «امساك» در درمان انواع بيماری ها به ثبوت رسيده و قابل انكار نيست.

ثمره و فایده بحث از «فلسفه احکام»؟

اصولا بحث از فلسفه و علل یک حکم شرعی چه ثمره و فایده ایی دارد؟

هنگامى كه انسان به مصالح يك تكليف واجب پى ببرد يا از مفسده يك تكليف حرام آگاه شود به يقين انگيزه قوى ترى براى انجام آن تكليف و ترك اين حرام پيدا مى كند، همانطور كه اگر شخص بيمارى به خواص داروهايى كه براى او تجويز شده به طور تفصيل مطّلع شود و از ضرر و زيانهاى چيزهايى كه براى او ممنوع شده است آگاه گردد، انگيزه قوى ترى براى مصرف كردن اين داروهاى تلخ و خوددارى از خوردن غذاهاى ممنوع، پيدا مى كند.

راه دست یابی به «فلسفه احکام»

از چه راهی می توان به «فلسفه احکام» دست پیدا کرد؟

  • براي راهيابي به اسرار عبادت، نشانه‏ هايي است؛ مثلا آنچه شرط صحت و قبولي طولي عبادت است نه شرط عَرضي وي، از اسرار آن محسوب مي ‏شود؛ مثلا ً طهارت، شرط صحت نماز است همان طور كه «فاتحة الكتاب» جزء قطعي آن است؛ ليكن اين ‏گونه از اشتراط و توقف، گرچه تقدم رتبي به ‏همراه دارد ليكن از لحاظ سرّ شناسي در عَرْض عبادات مشروط و موقوف قرار دارند نه در طول آنها؛ زيرا شرط طولي قبول طهارت و صلات نيز پرهيزكاري است.

فلسفه لزوم سالم بودن «قربانی»؟

از نظر امام علی(ع) چرا حیوانی که برای «قربانی» انتخاب می شود باید صحیح و سالم باشد؟

امام علی(ع) در خطبه 53 نهج البلاغه مى فرمايد: «از شرائط كمال قربانى آن است كه گوشهايش صاف و برافراشته و چشمانش سالم باشد، بنابراين هرگاه گوش و چشمش سالم باشد، قربانى كامل و سالم است». این کار از این جهت است که قربانى كردن يك عبادت است و از باب رعایت ادب و احترام براى تقديم به درگاه پروردگار، شایسته است که بهترين مورد برگزيده شود. همان طور كه نماز خواندن زنان با حجاب كامل، پوشيدن لباسهاى تميز و معطر بودن به هنگام نماز، و ... همه نوعى اداى احترام به پيشگاه حق است.

فوائد بیان «فلسفه احکام»

اصولا بررسی و بیان «فلسفه احکام» چه فوائدي دارد؟

این کار چند فائده دارد: 1. علاقه مردم را در انجام واجبات افزون مى كند و تحمّل ناراحتى ها را در انجام وظايف سنگين آسان مى سازد. 2. به همه مردم هشدار مى دهد كه بايد در چه مسيرى حركت كنند تا فلسفه حكم پياده شود. 3. مى توان با توجّه به فلسفه احكام، اعمال خود را ارزيابى كرد، كه تا چه اندازه مقبول درگاه خداوند است و چه اندازه از آن دور است.

سؤال از فلسفه احکام

آیا ما حقّ داریم از فلسفه احکام سؤال کنیم؟

بحث از فلسفه احکام جایز است و در میان اصحاب نیز رایج بوده و باید هم چنین باشد؛ زیرا روش اسلام یک روش استدلالى و منطقى آزاد است. خود قرآن بعد از تشریع برخی احکام، فلسفه آنرا ذکر کرده و در احادیث نیز موارد بسیار زیادى دیده مى شود که  به ذکر اسرار و فلسفه احکام پرداخته شده. البته ما تنها به میزان معلومات بشرى در هر عصر و زمان مى توانیم تا حدودی اسرار احکام را دریابیم، نه همه آنها را؛ لذا هرگز نمى توانیم اطاعت از این دستورات و احکام را مشروط به درک و فهم فلسفه آنها کنیم.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال الصادق (عليه السلام) :

إِنَّ ضَيْفَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ رَجُلٌ حَجَّ وَ اعْتَمَرَ فَهُوَ ضَيْفُ اللَّهِ حَتَّى يَرْجِعَ إِلَى مَنْزِلِهِ.

مردى که حج يا عمره انجام دهد ميهمان خدا است و تا زمانى که به منزل خود بازگردد در اين ميهمانى قرار دارد

وسائل الشيعه: 14/586