از آنجا كه پيشواى يازدهم به دستور خليفه عباسى در سامرّاء، در محله «عسكر» سكونت (اجبارى) داشت، به همين جهت «عسكرى» ناميده مى‏ شود.

اسناد و شواهدى در دست است كه از يك سو عمق شيطنت و وسعت نقشه‏ هاى خائنانه دربار عباسى در مورد امام و يارانش را نشان مى ‏دهد، و از سوى ديگر هوشيارى و تدابير امنيتى امام را به خوبى جلوه گر مى ‏سازد. شناسایی و معرفی نفوذی ها و خنثی کردن دسیسه آنها، نوشتن مکتوبات، گاهى با قلم باريك و گاهى با قلم پهن برای اجتناب از شناسایی و دادن دستور العمل به یاران خود در مورد نحوه برخورد و معاشرت با حضرت، از نمونه اقدامات تامینی امام(ع) به شمار می رود.
 

درباره موقعيت اجتماعی امام حسن عسكری(ع)، می توان به سخن «احمد بن عبیدالله بن خاقان» از دشمنان آل محمد و مردم «قم» توجه كرد كه گفته: «من کسی از علویان را چون حسن بن علی(ع) در سامرا ندیده و نشنیده بودم که چنین وقار و عظمتی داشته باشد و پیش سلطان و بنی هاشم محترم باشد و بر افراد مسن، امراء و وزراء و ... برتری داده شود. وقتي احترام بسيار ويژه پدرم را نسبت به او ديدم، نامش را پرسيدم. پدرم گفت: او ابن الرضا، امام رافضیان است. اگر روزی خلافت از بنی عباس خارج شود، در بين بنی هاشم، تنها او شایسته خلافت است».

امام عسكرى(ع) به حكم شرائط نامساعد و محدوديت بسيار شديدى كه حكومت عباسى ایجاد كرده بود، موفق به گسترش دانش دامنه دار خود در سطح كل جامعه نشد، اما در عين حال، با همان فشار و خفقان، شاگردانى تربيت كرد كه هر كدام به سهم خود در نشر و گسترش معارف اسلام و رفع شبهات دشمنان نقش مؤثرى داشتند به طوری که شيخ طوسى تعداد شاگردان حضرت را متجاوز از صد نفر ثبت كرده است

در زمان امام عسكرى(ع) شیعه به صورت یك قدرت عظیم در عراق درآمده بود و همه مردم مى‏ دانستند كه این گروه به خلفاى وقت معترض بوده و حكومت هیچ یك از عباسیان را مشروع و قانونى نمى‏ داند، بلكه معتقد است امامت الهى در فرزندان على(ع) باقى است. در آن زمان شخصیت ممتاز این خانواده امام حسن عسكرى(ع) بود. گواه این مطلب، اعتراف «عبید الله»، وزیر «معتمد» عباسى، به این موضوع است.

طبق قرائن متقن، مأمون قصد به شهادت رساندن امام رضا(ع) را داشت و علم به قصد شوم او نیازی به علم غیب نداشت. امام رضا(ع) نیز تا می توانست از خوردن انگور خود داری کرد و در نهایت مجبور به خوردن انگور مسموم شد؛ علم غیب یا علم حاصل از قرائن نیز در جایی که شخص مجبور باشد اثری ندارد. ضمن اینکه در اکثر موارد، امامان اهل بیت(ع) برای نجات خود از علم غیب استفاده نمی‏‌کردند؛ چرا که مشیت و اراده خداوند به جریان امور بر اساس نظام اسباب و مسبّبات طبیعی و علم عادی نوع بشر تعلق گرفته است.   

بر اساس برخی آیات قرآن مثل «وَ ما يَنطِقُ عَنِ الهَوى‏* إِنْ هُوَ إِلا وَحْيٌ‏ يُوحى‏» و «إِن أَتبِعُ إِلا ما يُوحى‏ إلي‏» تمام گفته هاى پيامبر(ص) و حتی اعمال و رفتار ایشان از ناحيه خداست و همه آنها وحى است، منتهى قسمتى از وحى، قرآن است و قسمتى ديگر احاديث آن حضرت و اعمال و رفتار ایشان است که بر طبق وحی می باشد و حتی اوامر و نواهی آن حضرت در امور فردی و خاص نیز بر اساس حکمت و علمی است که خدا در قلب ایشان قرار داده و مصداق وحی است و رضایت الهی درباره آنها را می توان از آنها برداشت کرد. البته امروزه «وحى» معمولًا به «وحى نبوت» اطلاق مى شود، و رفتارهای مبتنی بر علم الهی و احادیث پیامبر را «الهام» مى نامند.

انحرافات تدریجی پیش آمده در جامعه اسلامی سبب قیام امام حسین(ع) علیه آنها شد. این حقیقت، در سخنان آن حضرت که هدف حرکت اصلاح طلبانه خود را امر به معروف و نهی از منکر و احیای سنت رسول خدا(ص) و امام علی(ع) معرفی می کند به راحتی قابل مشاهده است. ایشان اگرچه خود را برای حکومت محق تر از هر کس می دانستند و این موضوع را بارها هنگام توضیح دلایل شان برای سرباز زدن از بیعت با یزید، صریحا اعلام کردند، اما سخنان مرگ آگانه شان در کنار عدم انصراف از ادامه مسیر کوفه هنگام رسیدن خبر خیانت کوفیان، بهترین گواه بر این حقیقت است که هدف والای حضرت اباعبدالله نه سودای قدرت و حکومت، بلکه قیام برای اصلاح جامعه اسلامی بود.
بله در این مسیر اگر امور به گونه ای جریان می یافت که حضرت می توانست با رهبری یک حکومت متمرکز در کوفه، به اهداف اصلاح گرانه شان جامه عمل بپوشانند، حتما از چنین امری استقبال می کرد، اما از آنجایی که افق نگاه حضرت بسیار بلند و هدف گذاری های شان سطح بندی های مختلفی داشت، با محقق نشدن آن هدف نیز ایشان به گونه ای دیگر به هدف اصلاح گرانه شان رسیدند یعنی با تقدیم خون خود و اصحاب با وفای شان و رسوا ساختن بنی امیه.
درباره چرایی همراه ساختن خانواده نیز باید گفت که این رفتار علاوه بر حکمتی که در رسواسازی حکومت اموی به وسیله سخنرانی های حضرت زینب و سایر افراد کاروان اسیران داشت، امری مرسوم در بین اعراب آن زمان بوده است، آن چنان که می بینیم که حتی پیامبر(ص) نیز در جنگ های شان، همسران شان را همراه با خود می بردند.

عمر به ابن عباس می گوید: رسول خدا(ص) او (علی) را برای خلافت برگزیده بود؛ امّا چه می شود کرد، رسول خدا(ص) چیزی را خواست و خداوند چیز دیگری را اراده نمود، آیا هرچه پیامبر(ص) اراده نمود انجام شد؟ مضمون همین خبر با لفظ دیگری نیز روایت شده و در آن روایت آمده است که: عمر گفت: رسول خدا(ص) خواست او را برای خلافت تعیین نماید، و من از ترس بروز فتنه، مانع شدم.

شگفتا! عمر رأی و اندیشه خود را از اندیشه و رأی پیامبر(ص) شایسته تر می داند و اراده رسول خدا(ص) را در برابر اراده خداوند، و اراده خود را هم گام با اراده پروردگار به حساب می آورد!

عایشه می گوید: پیامبر(ص) در دامن من رحلت نمود و وصیتی نکرد. پس چگونه به علی(ع) وصیّت کرد؟
اولا: بخاطر بغضی که عایشه نسبت به علی(ع) داشته، این روایت پذیرفته نیست. علی(ع) می فرماید: «حسدی در سینه داشت که مانند دیگ آهنین می جوشید».
ثانیا: این روایت با روایاتی از عایشه که گفته: پیامبر(ص) هنگام رحلت نسبت به اموری وصیت کرد، در تعارض است.
ثالثا: عدم وصیت پیامبر(ص) در دامان عایشه دلیل بر نبودن هیچ وصیّتی از جانب پیامبر(ص) نیست؛ چراکه روایات زیادی نقل شده که پیامبر(ص) در آغوش علی(ع) رحلت نمود نه عایشه.

مورخین می گویند: معاويه بارها ایشان را مسموم كرد؛ زيرا او و برادرش حسين(ع)، شام را عليه او مى شوراندند و در مرتبه سوم که امام را مسموم کرد، ایشان وفات كرد. و چون مرگش نزديك شد حسين(ع) گفت: «اى برادر چه كسى به تو سمّ داد؟ تا او را قبل از دفن تو بکشم»، اما ایشان از نام بردن قاتل خوددارى كرد. گفته شده: همسرش جعده به او سمّ داد.

از منظر تاریخ نگاران کوچکترین تردیدی وجود ندارد که معاویه با ترتیب دادن توطئه ای، امام حسن(ع) را به دست همسرش جعده، دختر اشعث بن قیس به شهادت رساند. همچنین «ام بکر» دختر «مسور» گوید: «بارها به امام سم خورانده شد. هر بار از آن رهایی می یافت تا آن که مرتبه آخر، سم به قدری شدید بود که پاره های جگر امام از گلویشان خارج می شد». پس از شهادت امام، طبق وصیت آن حضرت خواستند او را در کنار قبر رسول خدا(ص) دفن کنند؛ اما «عایشه» با استناد به این که «بَیْتِی لَا آذَنُ فِیهِ»، مانع از این کار شد.

مبانى و اصول راهبردى به قواعد و اصولى مى‌گويند كه راهنماى علمى و عملى آگاهان ‌به‌شمار برود و نقشی تعيين‌كننده و اثرگذار در استنباط و فهم متن دينى داشته باشد. مهم‌ترين مبانی و قواعدی که امامان(علیهم السلام) برای شاگر‌‌‌دان‌شان بیان کرده‌اند، عبارت است از:  1. تفسير با امور علمى و قطعى. 2. توجه به باطن قرآن. 3. توجه به جامعیت قرآن. 4. توجه به اسباب نزول. 5. مراجعه به ائمه(ع).

«اهل» در لغت، به‌ معنای انس و الفت بین دو چیز و ‌‌هم‌چنین به‌معنای اعضای خانواده است. و واژه «بیت» در اصل به‌معنای جایگاه و محل بازگشت انسان و سکونت شبانه می‌آید و «اهل‌بیت» یعنی ساکنان آن خانه و افراد خانواده که با انسان در یک‌جا زندگی می‌کنند. « اهل‌بیت» در اصطلاح قرآنی، پیامبر اکرم(ص)، امام علی‌(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و نه نفر از فرزندان امام حسین‌(ع) هستند.