پاسخ اجمالی:
پاسخ تفصیلی:
در طبقات ابن سعد آمده است که: به عایشه گفتند: آیا پیامبر(صلي الله عليه و آله) به علی(علیه السلام) وصیّت نمود؟ گفت: او در دامن من رحلت نمود و من متوجه نشدم چه موقع از دنیا رفت، پس چگونه به علی (علیه السلام) وصیّت نمود؟!(1)
بسیاری از کتب حدیثی اهل سنت طبق این حدیث چنین پنداشته اند که رسول خدا (صلي الله عليه و آله) در رابطه با خلافت و جانشینی بعد از خود وصیّتی نداشته است.(2)
اما باید گفت: اگر ما هیچ دلیلی مبنی بر وصیت پیامبر(صلي الله عليه و آله) در امر خلافت نداشته باشیم و روایات در این زمینه منحصر به روایات عایشه باشد، به دلیل بغض و کینه ای که عایشه نسبت به علی (علیه السلام) داشته است، باز هم نمی توانیم آن روایات را بپذیریم، چنانچه امیرالمؤمنین(علیه السلام) خود در این رابطه میفرماید: «وَضِغنٌ غَلاَ فِی صَدرِهَا کَمِرجَلِ القَینِ»: (و حسدی در سینه داشت که همانند دیگ آهنین می جوشید).(3)
مضافاً روایاتی از عایشه نقل شده که پیامبر(صلي الله عليه و آله) هنگام رحلت نسبت به اموری وصیت کرده است، این روایات با روایت منقول از عایشه مبنی بر عدم وصیت پیامبر(صلي الله عليه و آله) در تعارض است، از جمله:
ابن کثیر در کتاب خود نقل می کند که عایشه گفت: چون بیماری پیامبر اکرم(صلي الله عليه و آله) شدت یافت به عبدالرحمن بن ابی بکر فرمود: قلم و کاغذ بیاورید تا راجع به ابوبکر سفارشی بنمایم که هیچ کس پس از من در مورد او اختلاف ننماید... و یا اینکه طمع کاری آرزوی مقام او را نکند.(4)
و نظیر این حدیث را مسلم در صحیح خود از عایشه نقل کرده است.(5)
طبری می گوید: از عایشه نقل است که گفت: آخرین وصیت پیامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) این بود که فرمود: دو آئین در جزیرةالعرب، استقرار نیابد؛(6)و بیشترین سفارش پیامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) تا آخرین لحظات، سفارش به نماز و بردگان و کنیزان بود.(7)
مضافاًُ در روایت اول به نقل از عایشه آمده که وی گفت: «پیامبر(صلي الله عليه و آله) در دامان من جان سپرد» و این را دلیل بر عدم وصیّت پیامبر(صلي الله عليه و آله) دانسته؛ حال سؤال این است که آیا وصیت نکردن پیامبر (صلي الله عليه و آله) در دامان عایشه دلیل بر نبودن هیچگونه وصیّتی از جانب پیامبر(صلي الله عليه و آله) می باشد؟
امام سندی در پاورقی جزء ششم سنن نسائی، (ص241چاپ الأزهر مصر) می گوید: روشن است این حدیث مانع نمی شود که پیامبر(صلي الله عليه و آله) قبلاً وصیتی نداشته باشد، و درست نیست که بگوئیم: پیامبر(صلي الله عليه و آله) به مرگ ناگهانی از دنیا رفته به گونه ای که نتوانسته است وصیّتی بنماید، زیرا او خود بارها از مرگ خود خبر داده بود.(8)
صرف نظر از مطالب ذکر شده، روایات فراوانی وجود دارد که می گوید: پیامبر(صلي الله عليه و آله) در آغوش علی(علیه السلام) رحلت نمود نه عایشه، از آن جمله :
1ـ جابر بن عبدالله انصاری گوید: کعب الاحبار در دوران عمر، درحالی که همه ما نشسته بودیم به پا خاست، و از عمر درمورد آخرین گفته پیامبر اکرم(صلي الله عليه و آله) سؤال نمود و او گفت: از علی(علیه السلام) سؤال کن. کعب از علی (علیه السلام) سؤال نمود، و او پاسخ داد: در آخرین لحظات زندگی پیامبر(صلي الله عليه و آله)، من او را به سینه خود چسبانده بودم و آن حضرت به نماز سفارش می کرد. کعب گفت آری آخرین وصیت پیامبران همین است، آنان به نماز مأمور شده اند، و برای آن مبعوث گردیده اند.
2ـ ابن غطفان گوید: از ابن عباس سؤال نمودم: آیا در هنگامی که پیامبر(صلي الله عليه و آله) وفات نمود، مشاهده نمودی که سر پیامبر(صلي الله عليه و آله) در دامن کسی باشد؟ در پاسخ گفت: آری پیامبر(صلي الله عليه و آله) وفات یافت، در حالی که به سینه علی(علیه السلام) تکیه داده بود. به او گفتم: عروة از عایشه روایت می کند که پیامبر(صلي الله عليه و آله) در دامن او وفات یافت، ابن عباس گفت: «آیا تو آنرا باور می کنی؟ به خدا سوگند پیامبر(صلي الله عليه و آله) وفات یافت در حالی که به سینه علی(علیه السلام) تکیه داده بود»(9) . 3- از عایشه روایت است که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به هنگام رحلت و احتضار در خانه او بود و فرمود: حبیب مرا نزد من فرا خوانید پس ابو بکر را فرا خواندیم، حضرت نگاهی به او کرد و سپس سر خود را برگرداند آنگاه فرمود: حبیب مرا نزد من فراخوانید، پس عمر را فراخواندیم، وقتی حضرت به او نگاه کرد سر خود را برگرداند آنگاه فرمود: حبیب مرا نزد من فراخوانید، پس من گفتم: وای بر شما، علی بن ابی طالب را برای او فراخوانید، به خدا سوگند غیر از علی را اراده نفرموده است، پس علی را فراخواندند وقتی آن حضرت آمد، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پارچهای را که روی خود داشت، کنار زد و علی (علیه السلام) را داخل آن پارچه نمود، و او را از خود جدا نکرد تا رحلت نمود، در حالی که دست پیامبر بر بدن علی (علیه السلام) بود (10) و چندین روایت دیگر، تصریح دارند که پیامبر(صلي الله عليه و آله) در حالی که به سینه علی(علیه السلام) تکیه داده بود وفات یافت(11).(12)
بسیاری از کتب حدیثی اهل سنت طبق این حدیث چنین پنداشته اند که رسول خدا (صلي الله عليه و آله) در رابطه با خلافت و جانشینی بعد از خود وصیّتی نداشته است.(2)
اما باید گفت: اگر ما هیچ دلیلی مبنی بر وصیت پیامبر(صلي الله عليه و آله) در امر خلافت نداشته باشیم و روایات در این زمینه منحصر به روایات عایشه باشد، به دلیل بغض و کینه ای که عایشه نسبت به علی (علیه السلام) داشته است، باز هم نمی توانیم آن روایات را بپذیریم، چنانچه امیرالمؤمنین(علیه السلام) خود در این رابطه میفرماید: «وَضِغنٌ غَلاَ فِی صَدرِهَا کَمِرجَلِ القَینِ»: (و حسدی در سینه داشت که همانند دیگ آهنین می جوشید).(3)
مضافاً روایاتی از عایشه نقل شده که پیامبر(صلي الله عليه و آله) هنگام رحلت نسبت به اموری وصیت کرده است، این روایات با روایت منقول از عایشه مبنی بر عدم وصیت پیامبر(صلي الله عليه و آله) در تعارض است، از جمله:
ابن کثیر در کتاب خود نقل می کند که عایشه گفت: چون بیماری پیامبر اکرم(صلي الله عليه و آله) شدت یافت به عبدالرحمن بن ابی بکر فرمود: قلم و کاغذ بیاورید تا راجع به ابوبکر سفارشی بنمایم که هیچ کس پس از من در مورد او اختلاف ننماید... و یا اینکه طمع کاری آرزوی مقام او را نکند.(4)
و نظیر این حدیث را مسلم در صحیح خود از عایشه نقل کرده است.(5)
طبری می گوید: از عایشه نقل است که گفت: آخرین وصیت پیامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) این بود که فرمود: دو آئین در جزیرةالعرب، استقرار نیابد؛(6)و بیشترین سفارش پیامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) تا آخرین لحظات، سفارش به نماز و بردگان و کنیزان بود.(7)
مضافاًُ در روایت اول به نقل از عایشه آمده که وی گفت: «پیامبر(صلي الله عليه و آله) در دامان من جان سپرد» و این را دلیل بر عدم وصیّت پیامبر(صلي الله عليه و آله) دانسته؛ حال سؤال این است که آیا وصیت نکردن پیامبر (صلي الله عليه و آله) در دامان عایشه دلیل بر نبودن هیچگونه وصیّتی از جانب پیامبر(صلي الله عليه و آله) می باشد؟
امام سندی در پاورقی جزء ششم سنن نسائی، (ص241چاپ الأزهر مصر) می گوید: روشن است این حدیث مانع نمی شود که پیامبر(صلي الله عليه و آله) قبلاً وصیتی نداشته باشد، و درست نیست که بگوئیم: پیامبر(صلي الله عليه و آله) به مرگ ناگهانی از دنیا رفته به گونه ای که نتوانسته است وصیّتی بنماید، زیرا او خود بارها از مرگ خود خبر داده بود.(8)
صرف نظر از مطالب ذکر شده، روایات فراوانی وجود دارد که می گوید: پیامبر(صلي الله عليه و آله) در آغوش علی(علیه السلام) رحلت نمود نه عایشه، از آن جمله :
1ـ جابر بن عبدالله انصاری گوید: کعب الاحبار در دوران عمر، درحالی که همه ما نشسته بودیم به پا خاست، و از عمر درمورد آخرین گفته پیامبر اکرم(صلي الله عليه و آله) سؤال نمود و او گفت: از علی(علیه السلام) سؤال کن. کعب از علی (علیه السلام) سؤال نمود، و او پاسخ داد: در آخرین لحظات زندگی پیامبر(صلي الله عليه و آله)، من او را به سینه خود چسبانده بودم و آن حضرت به نماز سفارش می کرد. کعب گفت آری آخرین وصیت پیامبران همین است، آنان به نماز مأمور شده اند، و برای آن مبعوث گردیده اند.
2ـ ابن غطفان گوید: از ابن عباس سؤال نمودم: آیا در هنگامی که پیامبر(صلي الله عليه و آله) وفات نمود، مشاهده نمودی که سر پیامبر(صلي الله عليه و آله) در دامن کسی باشد؟ در پاسخ گفت: آری پیامبر(صلي الله عليه و آله) وفات یافت، در حالی که به سینه علی(علیه السلام) تکیه داده بود. به او گفتم: عروة از عایشه روایت می کند که پیامبر(صلي الله عليه و آله) در دامن او وفات یافت، ابن عباس گفت: «آیا تو آنرا باور می کنی؟ به خدا سوگند پیامبر(صلي الله عليه و آله) وفات یافت در حالی که به سینه علی(علیه السلام) تکیه داده بود»(9) . 3- از عایشه روایت است که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به هنگام رحلت و احتضار در خانه او بود و فرمود: حبیب مرا نزد من فرا خوانید پس ابو بکر را فرا خواندیم، حضرت نگاهی به او کرد و سپس سر خود را برگرداند آنگاه فرمود: حبیب مرا نزد من فراخوانید، پس عمر را فراخواندیم، وقتی حضرت به او نگاه کرد سر خود را برگرداند آنگاه فرمود: حبیب مرا نزد من فراخوانید، پس من گفتم: وای بر شما، علی بن ابی طالب را برای او فراخوانید، به خدا سوگند غیر از علی را اراده نفرموده است، پس علی را فراخواندند وقتی آن حضرت آمد، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پارچهای را که روی خود داشت، کنار زد و علی (علیه السلام) را داخل آن پارچه نمود، و او را از خود جدا نکرد تا رحلت نمود، در حالی که دست پیامبر بر بدن علی (علیه السلام) بود (10) و چندین روایت دیگر، تصریح دارند که پیامبر(صلي الله عليه و آله) در حالی که به سینه علی(علیه السلام) تکیه داده بود وفات یافت(11).(12)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.