مباحث خیارات - جلسه 021 - 96/08/02

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 

مباحث خیارات - جلسه 021 - 96/08/02

بحث در خیار مجلس است و به فرع هشتم رسیده ایم: الفرع الثامن: بحث در این است که اگر یکی از متبایعین مجلس را ترک کند و طرف دیگر در مجلس باشد

موضوع: فروعات خیار مجلس
بحث در خیار مجلس است و به فرع هشتم رسیده ایم:
الفرع الثامن: بحث در این است که اگر یکی از متبایعین مجلس را ترک کند و طرف دیگر در مجلس باشد، آیا موجب سقوط خیار مجلس من الجانبین می شود یا نه. اقوال علماء را ذکر کردیم و ادعای اجماع شده بود که خیار از دو طرف ساقط می شود.
سپس به سراغ روایات رفتیم. در دو روایت آمده است که امام علیه السلام فرمود: وقتی بیع تمام شد بلند شدم و چند گام دور شدم تا بیع کامل شود. در یک روایت هم آمده بود که امام علیه السلام برخاست و رفت. یک روایت هم دلالت داشت که پدرم برخاست و من هم با او به راه افتادم.
از این روایات استفاده می شود که در هیچ یک از آنها سخن از یک خطوه نیست بلکه بیش از یک خطوه بر داشته شده است. به هر حال از مجموع آنها استفاده می شود که اگر یکی بلند شود و از مجلس خارج شود کافی است و خیار از دو طرف ساقط می شود.
نقول: این چند حالت دارد:
صورت اول این است که کسی که از مجلس خارج می شود در مرآی و منظر فرد دیگر این کار را انجام می دهد و طرف دیگر هم می داند که با خروج آن فرد، بیع لازم می شود. در نتیجه اگر اعمال خیار نکرد این علامت آن است که بیع لازم شده است.
صورت دوم این است که فردی که در مجلس است و خارج نشده است جاهل به حکم و یا موضوع باشد یعنی یا نمی داند که با رفتن او بیع لازم می شود و یا اصلا نمی داند که طرف معامله ی او خارج شده است. در این مورد بعید است که خیار مجلس ساقط شده باشد و ما روایات را حمل بر جایی می کنیم که کسی که در مجلس نشسته است عالم به حکم و موضوع بوده است. علت آن این است که شارع مقدس خیار را برای فکر کردن و تروی در امر بیع قرار داده است و حال آنکه در فرضی که فرد عالم به موضوع یا عالم به حکم و موضوع نباشد نمی تواند از این حکمت استفاده کند. البته کسی که از مجلس بیرون می رود خیارش ساقط است ولی کسی که در مجلس نشسته است خیار دارد.
حتی می توان گفت که ظهور «افترقا» یعنی هر دو با هم خارج شوند نه یک نفر، اگر یک نفر خارج شود صرفا به دلیل روایات خاصه قائل به خیار شده ایم بنا بر این اگر جهل به حکم و موضوع و یا جهل به موضوع باشد موجب سقوط خیار از طرف کسی که در مجلس نشسته است نمی شود. بسیار بعید است که فردی که در مجلس نشسته است و می خواهد در مورد بیع فکر و تأمل کند و ناگهان دیده که طرف مقابل از مجلس خارج شده است او را نیز ملزم کنیم که خیارش ساقط می باشد.
بقی هنا شیء:
آیا افتراق با یک خطوة حاصل می شود؟
این تعبیر در کلمات بزرگان فقهاء زیاد آمده است و حال آنکه عرفا این مقدار دور شدن مصداق افتراق نمی باشد. در روایاتی هم که خواندیم در هیچ یک سخن از یک خطوه نبود. حال باید دید که این یک خطوة از کجا به دست آمده است که این همه کلمات فقهاء را پر کرده است.
به نظر ما توجیهی برای سخن بزرگان وجود دارد که مشکل را حل می کند و آن اینکه مراد از خطوه، خطوه ای است که موجب می شود از مجلس عقد بیرون روند. مثلا مجلس عقد در اتاق یا خانه و یا در خیمه و یا محضر است و فرد تا دم در می رود و بعد یک قدم به بیرون از مجلس می گذارد. بنا بر این مراد یک خطوه از مجلس عقد دور شدن است نه یک خطوه از جایی که فرد نشسته است.
حتی بعضی از بزرگان فرض های بعیدی مانند دور شدن به یک شبر و امثال آن را ذکر کرده اند. البته آنها را قبول نکردند ولی این گونه فروض که از چیزی جز دور شدن از فهم عرفی نیست بحث هایی است که اصلا نباید مطرح شود.
بنا بر این معیار حضور و یا غیاب از مجلس است با هر چیزی که محقق شود.
الفرع التاسع: خیاراتی که در شرع داریم بر دو گونه است: خیاراتی که در عرف عقلاء هست مانند خیار، غبن، عیب، رؤیت، تدلیس، خیار ما یفسد بیوم. اما دو خیار نیز وجود دارد که از ابداعات شارع است که عبارتند از: خیار مجلس و خیار حیوان که خیار حیوان مقید به سه روز شده است و چنین چیزی در عرف عقلاء وجود ندارد مثلا کسی حیوانی خریده و صحیح و سالم است و تا قبل از سه روز پشیمان شده می تواند آن را پس دهد و حال آنکه در میان عرف حیوان به محض فروخته شدن دیگر قابل پس دادن نیست.
یا از آن بالاتر اگر دو نفر در محضر چیزی را امضاء کنند و شهود هم شاهد باشند و آن را امضاء کنند در اینجا اگر یک نفر پشیمان شود و از محضردار بخواهد که سند را پاره کند از او قبول نمی کنند. بنا بر این ما تصور نمی کنیم که در زمان ما چیزی به نام خیار مجلس وجود داشته باشد. حتی اگر خیار مجلس در جای خودش باقی باشد، مواردی همچون محضر که سندی را امضاء می کنند از خیار مجلس انصراف دارد. مخصوصا که غالبا در سندها می نویسند که با اسقاط تمامی خیارات همراه باشد. در این صورت یقینا خیار مجلس ساقط است ولی اگر خیارات را اسقاط نکنند همچنان می گوییم که انصراف از خیار مجلس دارد.
بله اگر در مغازه ای بنشینند و به شکل لفظی معامله ای کنند، خیار مجلس در آنجا وجود دارد.

پی نوشت:
  
    
تاریخ انتشار: « 1396/08/01 »
فهرست نظرات
*متن
*کد امنیتی http://makarem.ir
تعداد بازدیدکنندگان : 2286