6. دانش و كارآزمودگى نيروها

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
دائرة المعارف فقه مقارن ج 2
7. شجاعت و دليرى5. آگاهى و كاردانى برنامه ريزان

وجود نيروهاى كارآزموده، آموزش ديده و شايسته براى اجراى برنامه هاى توسعه ضرورى است. بدين معنا كه علاوه بر برنامه هاى مناسب و رهبران كاردان، وجود نيروهايى كه بتوانند در بخش هاى مختلف دستگاه هاى اجرايى به مدد برنامه ريزان برخيزند، غير قابل انكار است.
نيروهاى آموزش ديده اى كه بتوانند در پست هاى اجرايى در سطح كشور و در كارخانه ها، كارگاه ها، مزارع، آموزشگاه ها، بخش خدمات و ديگر نهادهاى مرتبط با توسعه به كار گمارده شوند.
پرورش چنين نيروهايى و فراهم ساختن بسترهاى لازم جهت آموزش و تقويت آموخته هاى آنان از شرايط توسعه پايدار است.
«تربيت نيروى كار يدى و فكرى كه سرمايه گذارى انسانى محسوب مى شود، از اركان مهمّ توسعه فنّى است».(1)
«يكى از عوامل پيشرفت و توسعه و توانايى هاى فنّى در كشورهايى مانند انگلستان، ژاپن، فرانسه، سوئد، نروژ و ديگر كشورهاى صنعتى اين است كه به آموزش فنى و حرفه اى اهميّت مى دهند. در كشور انگلستان 50 درصد دانشجويان به رشته هاى طراحى و پژوهش و 50 درصد بقيه به رشته هاى عملى و حرفه اى و به اصطلاح رشته «دست به آچارى» مشغولند».(2)
نيروهاى آموزش ديده، مخصوص توسعه فنّى نيستند; بلكه در بخش هاى ديگر توسعه نيز وجود افراد كارآزموده و قابل، امرى ضرورى است.
همان گونه كه وجود كارگران فنّى و آموزش ديده، از هدر رفتن نيرو و سرمايه جلوگيرى مى كند و به اتقان كار مى افزايد، وجود نيروهاى شايسته و ماهر در كشاورزى، صنعت، بهداشت و خدمات نيز براى پيشبرد اهداف توسعه و استفاده بهينه از سرمايه لازم است.
امام صادق(عليه السلام) مهارت كارى را امرى لازم براى صنعت كاران مى داند (كلّ ذي صناعة مضطرّ إلى ثلاث خلال يجتلب بها الكسب، وهو أن يكون حاذقاً بعمله...).(3)
همچنين افراد كارآزموده و شايسته مى توانند بخش هاى فرهنگى، دانش سراها و دانشگاه ها را به نحو شايسته اى اداره كنند.
در بخش تجارت و قراردادهاى بازرگانى جهانى، جهان سوم بر اثر بى اطلاعى و يا كم اطلاعى از جوانب مختلف قراردادها، زيان ديده است و اين كشورهاى صنعتى و قدرتمند جهان اند كه به دليل آشنايى با فنون قراردادها، حقوق بين الملل و تجارت جهانى، هميشه قراردادها را به سود خود تنظيم مى كنند. اينجاست كه ضرورت وجود افراد متخصص و كاركشته و قوى براى حفاظت از منافع كشورهاى در حال توسعه نمايان مى شود.
فرهنگ سازى و تزريق نيروى معنوى و گسترش اخلاق و ايمان كه از اهداف توسعه اسلامى است نيز، با وجود نيروهاى قابل و شايسته محقّق مى شود. در غير اين صورت، جامعه فقط از نظر اقتصادى رشد مى كند; ولى جامعه اى تهى از معنويت و اخلاق خواهد شد و از «حيات طيّبى» كه قرآن به آن فرا مى خواند دور مى شود.
به هر حال، با آگاهى و تخصّص و كارآزمودگى نيروهاست كه مى توان بر مشكلات غلبه كرد و در مسير توسعه حركت نمود.
همان گونه كه پيش از اين در روايتى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نقل كرديم، آن حضرت خطاب به ابن مسعودفرمود: «إذا عملت عملا فاعمل بعلم و عقل، و إيّاك أن تعمل عملا بغير تدبّر و علم; هنگامى كه كارى انجام مى دهى آن را با آگاهى و دانايى انجام ده و از انجام كارها بدون انديشه و آگاهى بپرهيز».(4)
اين حديث، به روشنى فرمان مى دهد ورود در هر كار مهمّى كه از جمله آن توسعه اقتصادى است بايد با آگاهى و انديشه باشد و نمى توان در اين عرصه بدون كارآزمودگى و آگاهى قدم گذاشت.
در منظر دين علم و آگاهى ريشه همه خيرات است: «العلم أصل كلّ خير»(5) و عزت و سعادت دنيا و آخرت با آن حاصل مى شود: «لطالب العلم عزّ الدنيا وفوز الآخرة».(6)
شايد سفارش هاى اكيد پيامبر(صلى الله عليه وآله) بر علم آموزى حتى اگر در سرزمين چين باشد: «اُطلبوا العلم ولو بالصّين»(7) و با توجه به اين نكته كه چين سرزمين فراگيرى معارف دينى نبوده، بلكه مقصود دانش دنيوى است، اين سخن نشان از توجه به تمام علومى است كه در مسير توسعه است.
همچنين در تاريخ مى خوانيم: آن حضرت دستور اعزام دو نفر از مسلمانان را براى آموزش بعضى از سلاح هاى جديد براى تقويت ارتش اسلام صادر فرمودند.(8)
در پرتو فراگيرى اين تعليمات بود كه مسلمانان به چنان رشد و توسعه اى رسيدند كه طىّ دو قرن پناهگاه دانش پژوهان غرب شدند، به گونه اى كه گروهى از آن ديار براى كسب دانش به كشورهاى اسلامى روى آوردند.(9)
اميرمؤمنان على(عليه السلام) در بخشى از رهنمودهاى خود به مالك در ارتباط با پيشرفت كار و توسعه و سازندگى مى فرمايد: «وأكثر مدارسة العلماء، ومناقشة الحكماء، في تثبيت ما صلح عليه أمر بلادك; با دانشمندان و انديشمندان درباره امورى كه بدان وسيله وضع شهرهايت را اصلاح مى كند، زياد به گفتوگو بنشين».(10)
در حقيقت مجالست و مشورت با صاحب نظران و انديشمندان براى اصلاح امور و پيشبرد اهداف سازندگى، زمينه درست انديشى و سپردن كارها به دست كارآزموده ها و نيروهاى شايسته است.
در مجموع مى توان گفت: «از تجربه كشورهاى پيشرفته مى توان به اين حقيقت پى برد كه جوامعى كه به كيفيت نيروى انسانى توجه كرده و افرادى شايسته، متخصّص و با مهارت تربيت نموده اند، در جنبه هاى مختلف به پيشرفت دست يافته اند».(11)
«در نظر اقتصاددانان، عامل آموزش در اين روزگار، نه فقط از اين جهت كه ارزش اخلاقى است، اهميت دارد، بلكه به آن دليل نيز مهم است كه از اركان توسعه اقتصادى است. اين نظريه تقريباً به حدّ اجماع رسيده است و كتابى را در زمينه توسعه اقتصادى نمى توان يافت كه با عناوين گوناگون، همچون «به كارگيرى نيروها در زمينه آموزش و بهره ورى از منابع انسانى» به اين مسأله نپرداخته باشد».(12)
ولى توجه به اين نكته ضرورى است كه آموزش ها زمانى مى تواند براى توسعه و پيشرفت اقتصادى مؤثّر باشد كه با نيازهاى جامعه هماهنگ گردد و گرنه ممكن است كشور در بخش هايى با تراكم متخصّص و آموزش ديده مواجه شود كه همين سبب بيكارى بسيارى از آنان گردد و در بخش هاى مورد نياز از كمبود متخصصان و كارآشنايان رنج برد. اينجاست كه وظيفه بخش هاى آموزشى جهت اصلاح ساختار آموزش و دست كشيدن از ساختار سنّتى و روى آوردن به آموزش هاى به روز و متناسب با نيازها روشن مى شود.

(1) . انتقال علوم وتكنولوژى به جهان سوم، محمد عبدالسلام(مطابق نقل: پديده شناسى فقر و توسعه، ج 4، ص 214).
(2) . تكنولوژى محور توسعه، ص 55 (مطابق نقل: پديده شناسى فقر و توسعه، ج 4، ص 214).
(3) . بحارالانوار، ج 75، ص 236، ح 64 .
(4) . مكارم الاخلاق، ص 458 .
(5) . غررالحكم، ح 17 .
(6) . همان، ح 90 .
(7) . بحارالانوار، ج 1، ص 177 ; كنز العمال، ج 10، ص 138، ح 28697 .
(8) . طبقات الكبرى، ج 1، ص 312. در اين كتاب آمده است: عروة بن مسعود و غيلان بن سلمة به منطقه «جرش» اعزام شدند تا ساخت منجنيق و دبّابات (نوعى ذره پوش ابتدايى كه به وسيله اشخاص حركت مى كرد) را فراگيرند و با همين ابزارها رسول خدا(صلى الله عليه وآله) به جنگ مشركان طائف رفت.
(9) . تاريخ سياسى اسلام، ج 2، ص 278 (مطابق نقل: مبانى اقتصاد اسلامى، ص 205).
(10) . نهج البلاغه، نامه 53 .
(11) . سرمايه گذارى در نيروى انسانى و توسعه اقتصادى، محمود متوسلى، ص 24. 
(12) . سرمايه گذارى در نيروى انسانى و توسعه اقتصادى، محمود متوسلى، ص 243 .
7. شجاعت و دليرى5. آگاهى و كاردانى برنامه ريزان
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma