3. نظارت بر شيوه مصرف

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
دائرة المعارف فقه مقارن ج 2
گفتار دوم:نظارت عمومى2. پيش گيرى از تشكيل بازار سياه

مصرف بى رويّه و اسراف و تبذير و ريخت و پاش گروهى مرفّه و ناآگاه، به سيستم اقتصادى جامعه آسيب مى رساند. مصرف نامتعادل، هم ثروت هاى جامعه را هدر مى دهد و بنيه اقتصادى كشور را ضعيف مى سازد و هم سبب فشار روانى بر توده مردم، به ويژه قشرهاى محروم، مى شود.
از مصاديق اين مصرف نامتعادل كه به نظام اقتصادى جامعه آسيب مى رساند، مى توان به ساخت و سازهاى باشكوه و تجمّلاتى، مصرف مواد مخدّر و دخانيات، واردات لوازم صرفاً لوكس و مصرف بى رويه انرژى و سوخت اشاره كرد.
پاره اى از ساختمان ها و لوازم لوكسى كه در آنها به كار گرفته مى شود، از مصاديق اسراف و گاه تبذير است.
همچنين توليد، توزيع و مصرف مواد مخدر و دخانيات از مصاديق روشن تبذير به شمار مى آيد و سبب هدر رفتن بخش عظيمى از سرمايه هاى كشور مى گردد.
مصرف بى رويه سوخت و انرژى و هدر دادن آنها نيز از مصاديق تبذير است كه سالانه ميلياردها دلار به اقتصاد كشورها آسيب مى رساند.
اسلام اجازه نمى دهد افراد جامعه به صرف داشتن سرمايه و ثروت فراوان، ريخت و پاش كنند; بنابر اعتقاد اصل «خدامالكى» آنها موظّفند ثروت هاى خود را در مسيرهاى مجاز كه حدود و ثغور آن را خدا معيّن مى كند، هزينه كنند.
امام صادق(عليه السلام) در روايتى خطاب به «ابان بن تغلب» فرمود: «... المال مال الله يضعه عند الرّجل ودائع، وجوّز لهم أن يأكلوا قصداً، ويشربوا قصداً، ويلبسوا قصداً، ويركبوا قصداً، و ينكحوا قصداً، ويعودوا بما سوى ذلك على فقراء المؤمنين، ويرمّوا به شعثهم، فمن فعل ذلك كان ما يأكل حلالا، ويشرب حلالا و يركب حلالا، وينكح حلالا، ومن عدا ذلك كان عليه حراماً ثمّ قال: «لاتسرفوا إنّه لايحب المسرفين» أترى الله ائتمن رجلا على مال يقول له: أن يشترى فرساً بعشرة آلاف درهم، وتجزيه فرس بعشرين درهماً; مال متعلّق به خداست كه نزد انسان به امانت مى سپارد و به انسان ها اجازه داده است كه از اين اموال مقتصدانه بخورند و بياشامند و لباس و مركب تهيه
نمايند و مقتصدانه ازدواج كنند و فراتر از آن را به نيازمندان باايمان بدهند و پريشانى آنها را مرتفع سازند، آن كس كه چنين كند، آنچه را كه مى خورد و مى آشامد و براى خود مركب تهيه مى كند و با آن ازدواج مى نمايد، بر او حلال است، ولى كسى كه از اين حدود تجاوز كند، بر او حرام است. سپس امام اين آيه را خواند «اسراف نكنيد كه خداوند مسرفان را دوست ندارد». آيا خداوند انسان را امين بر اموال قرار داده (و مجاز دانسته است كه وى) اسبى بسيار گران قيمت را با قيمت ده هزار درهم بخرد با آنكه يك اسب بيست درهمى وى را كفايت مى كند».(1)
مطابق مفاد اين روايت، ثروتمندان نه تنها حق ندارند مسرفانه و بى رويّه از اموال خود استفاده كنند، بلكه نمى توانند آنها را انباشته نمايند; بايد باقيمانده درآمد خود را به مصرف محرومان برسانند.
البته اين حكم، از نظر فقهى واجب نيست; ولى از روايت به خوبى استفاده مى شود كه صرف كردن اضافه اموال براى نجات محرومان از نظر اسلام كار بسيار مطلوبى است. اما با استدلال امام(عليه السلام) به آيه تحريم اسراف، مى توان به حرمت هزينه هاى مسرفانه نظر داد.
نظارت دولت براى پيش گيرى از چنين پديده اى، هم شامل دستگاه ها و شركت هاى وابسته به خود و هم شامل بخش هاى خصوصى و مردمى مى شود تا از مصرف بى رويّه اموال و روى آوردن به تجمل پرستى و اشرافى گرى بپرهيزند. نيز بر دولت است كه نظارت مستمرّ خويش را بر بازار و چگونگى صرف اموال اعمال نمايد.

(1) . وسائل الشيعه، ج8، ص 366، ح 5 .
گفتار دوم:نظارت عمومى2. پيش گيرى از تشكيل بازار سياه
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma