2. پيوند احكام با اعتقادات و اخلاق

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
دائرة المعارف فقه مقارن ج 2
3. آميختگى احكام و عقايد اسلامى1. تعريف اخلاق

قانون هر اندازه متقن و محكم باشد، تا عاملان به آن پذيرشى از مبدأ و معاد نداشته باشند و اخلاق را در وجود خود حاكم نسازند، هميشه آن قانون در معرض زوال و پايمال شدن است.
قانون شكنى گاه از سوى افراد قدرتمندى صورت مى گيرد كه رو در روى قانون مى ايستند و آشكارا نقض قانون مى كنند، چرا كه آنچه براى آنها مهم است منافع شخصى است و با توجه به قدرتى كه دارند مانعى بر سر راه خود نمى بينند و گاه از سوى كسانى است كه با پيدا كردن راه هاى فرار از قانون، يا دور زدن قانون و تفسير آن به نفع خويش، قوانين را بى اثر مى كنند.
قدرتمندان دور از اعتقادات و اخلاق، تا جايى كه ممكن باشد در مرحله وضع قانون دخالت نموده و از ابتدا امتيازاتى كليدى و اساسى براى خود دست و پا مى كنند.(1)
در مرحله بعد اگر ظواهر قانون با خواسته هاى آنان هماهنگ نباشد قانون را دور زده و با تفسير منفعت طلبانه از متشابهات قانون، محكمات آن را زير پا مى گذارند.(2)
در مرحله سوم مجريان قانون را از طريق تطميع و تهديد در اختيار خود مى گيرند و با انواع رشوه ها و فشارها به اهداف نامشروع خود جامه عمل مى پوشانند.
در نهايت اگر قدرتمندان راهى براى تصويب قانون و يا تفسير آن به نفع خود و يا تطميع و تهديد مجريان قانون نداشته باشند، به گونه اى روشن به مخالفت با آن بر مى خيزند و ابايى از قانون شكنى در اين مرحله ندارند.(3)
آرى! انسان ها تا در برابر خداوند احساس مسئوليت نكنند و به بازخواست الهى معتقد نباشند و تا زمانى كه رذايل اخلاقى همچون حرص و كبر و غرور و حسد و جاه طلبى در پرتو ايمان و اخلاص از وجود آنان ريشه كن نشود، انتظار عمل به قانون، انتظارى بيهوده خواهد بود.
همچنين احكام و قوانين اگر جداى از صفاتى همچون عفو و صفح و گذشت و مانند آن ديده شود و توصيه گردد، مشكلاتى را در اجرا به بار خواهد آورد. گرچه ممكن است با اجراى دقيق و صحيح قانون، مشكلات فراوانى حلّ شود، ولى تا لايه هاى آن با اخلاق آميخته نگردد، آرامش روحى و روانى به همراه نخواهد نداشت. آنچه در جامعه، مردم را با هم پيوند مى دهد و به زندگى جمعى آرامش مى بخشد، قانون خشك و صرف نيست; بلكه قانون همراه با اخلاق است; بدين معنا كه قانون هدفش فصل دعاوى، بريدن، قطع كردن و تمام كردن كار است، ديگر كارى به زخم هاى ناشى از اين جرّاحى ندارد. اينجاست كه اخلاق به عنوان مرهم، به كمك او مى آيد و همراه با تعيين مجازات مجرم، توصيه به عفو و گذشت و چشم پوشى و محبّت مى كند، تا بر دو طرف نزاع، آرامش روانى را سايه افكن كند.
از اين رو در اسلام، احكام با اعتقاد و اخلاق پيوند وثيقى خورده است و در لابه لاى قوانين و دستورات اسلامى، گاه توجه به خدا و گاه به معاد و گاه توجّه به عفو و ايثار و گذشت، مورد تأكيد قرار مى گيرد.

(1) . نمونه روشن آن وضع قانون «حق وتو» براى پنج كشور هسته اى در شوراى امنيت سازمان ملل متحد است.
(2) . نمونه آن در تاريخ، ماجراى اصحاب السّبت و به دام انداختن ماهيان در روز شنبه و صيد آن در روز يكشنبه توسط جمعى از يهوديان سركش بود (ر.ك: بقره، آيه 65 و اعراف، آيه 163) و در جهان امروز ماجراى برخورد آمريكا با اسيران جنگى افغانستان از همين قبيل است كه نه آنها را در افغانستان نگه مى دارند تا طبق قانون آن كشور با آنان برخورد شود و نه به كشور خويش مى برند تا مطابق قانون آمريكا با آنان رفتار شود، بلكه آنها را در منطقه اى به نام «گوانتانامو» كه در اختيار كشور آمريكاست ولى خارج از آن كشور و خارج از حيطه قانون كشور آمريكاست، نگه مى دارند تا با آنان حتّى به عنوان اسيران جنگى نيز رفتار نشود، بلكه هرگونه كه خواستند با آنان برخورد كنند و از آن مهم تر جنايات وحشتناك اسرائيلو نابودى انسان ها و ويران كردن خانه و كاشانه آنها را به عنوان دفاع از خويشتن توجيه و تفسير مى كنند.
(3) . آمريكا پس از آنكه نتوانست موافقت شوراى امنيّت را براى حمله به عراق به دست آورد، با قلدرى تمام حاكميت آن كشور را به بهانه يافتن تسليحات كشتار جمعى نقض كرد و آن را اشغال نمود; ولى هرگز نتوانستند كمترين نشانه اى از تسليحات كشتار جمعى از آن كشور به دست آورند.
3. آميختگى احكام و عقايد اسلامى1. تعريف اخلاق
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma