ادله تحريم:

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
دائرة المعارف فقه مقارن ج 2
2. اسراف در سنّتگفتار دوم:دلايل اسراف و تبذير

1. اسراف و تبذير در كتاب الله
در قرآن مجيد آياتى با صراحت از اسراف(1)و تبذير نهى مى كند كه با توجه به ظهور صيغه نهى در حرمت، دال بر حرام بودن اسراف است:
1. «(يَا بَنِى آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِد وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاَ تُسْرِفُوا إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ); اى فرزندان آدم! زينت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود برداريد; و (از نعمت هاى الهى) بخوريد و بياشاميد; ولى اسراف نكنيد كه خداوند مسرفان را دوست نمى دارد».(2)
در اين آيه ابتدا دستور مى دهد هنگام شركت در مساجد بهترين لباس ها را پوشيده و با مرتب كردن و تميز نمودن خود و رعايت نظافت و آرايش (درونى و بيرونى) گام به مسجد بنهيم. سپس دستور استفاده از خوردنى ها و آشاميدنى هاى پاكيزه را مى دهد، و از آنجا كه طبع زياده طلب انسان ممكن است از اين دو دستور سوء استفاده كند و به جاى اعتدال، راه تجمل پرستى و اسراف را در پيش گيرد، فرموده است: «(وَلاَ تُسْرِفُوا إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ); ولى زياده روى نكنيد كه خدا مسرفان را دوست نمى دارد».
2. «(وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِيراً * إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُوراً); و حق نزديكان را بپرداز، و (همچنين حق) مستمند و وامانده در راه را ; و هرگز اسراف و تبذير مكن * چرا كه تبذير كنندگان، برادران شياطين اند; و شيطان در برابر پروردگارش، بسيار ناسپاس بود».(3)
در اين آيات سخن از رعايت اعتدال در انفاق و بخشش است به گونه اى كه زياده روى در آن «تبذير» (ريخت و پاش) شمرده شده و تبذيركنندگان برادران شياطين خوانده شده اند.
روشن است كه شيطان، با آنكه از نيرو و توان فوق العاده اى برخوردار است همه آنها را در غير موردش; يعنى در گمراه كردن مردم صرف مى كند
و تبذيركنندگان نيز به همين جهت كه نيروهاى خداداد را در غير موردش صرف مى كنند اعمالشان هماهنگ با اعمال شياطين گشته و همچون برادران شيطان محسوب مى شوند.
از اين آيه به خوبى استفاده مى شود كه تبذير، عمل شيطانى است، و تبذير كننده همرديف شيطان است چه تعبيرى رساتر از اين در زشتى و ناپسندى اين عمل!(4)
3. «(كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ وَلاَ تُسْرِفُوا إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ); از ميوه آنها به هنگامى كه به ثمر نشست بخوريد; ولى حقّ آن را به هنگام درو بپردازيد و اسراف نكنيد كه خداوند مسرفان را دوست ندارد».(5)
تعبير به «لاتسرفوا» در اين آيه مى تواند اشاره به پرهيز از اسراف در خوردن يا انفاق كردن باشد، زيرا برخى از افراد به قدرى در بخشش اموال خود، افراط مى كنند كه چيزى براى خود و فرزندانشان باقى نمى گذارند.
آيات ديگرى نيز در قرآن مشاهده مى شود كه گرچه ممكن است حرمت اسراف، از آن استفاده نشود ولى شكّى در دلالت آن بر ناپسند بودن اسراف نيست; نظير «(وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَاماً); و (بندگان واقعى خداوند) كسانى هستند كه هر گاه انفاق كنند نه اسراف مى كنند و نه سخت گيرى، بلكه در ميان اين دو، حدّ اعتدالى را رعايت مى كنند».(6)
در اين آيه اصل انفاق به عنوان صفتى ممتاز از صفات «عباد الرحمان» مسلّم گرفته مى شود و درباره كيفيت انفاق مى فرمايد: انفاق بايد به دور از هرگونه اسراف و سخت گيرى باشد; نه آن چنان انفاق كند كه خود گرسنه بماند و نه آن چنان سخت گير باشد كه به ديگران هيچ خيرى نرساند.

(1) . ماده «سرف» )اسراف( در صيغه هاى مختلف، 23 بار در قرآن به چشم مى خورد; بعضى از مشتقات يك بار (مانند اسراف) و بعضى دو بار (مانند مسرف) و بعضى چند بار (مانند مسرفون).
(2) . اعراف، آيه 31 .
(3) . اسراء، آيه 26و27.
(4) . ر.ك: تفاسير نمونه، المنير دكتر وهبه زحيلى و الميزان، ذيل آيه.
(5) . انعام، آيه 141.
(6) . فرقان، آيه 67.
2. اسراف در سنّتگفتار دوم:دلايل اسراف و تبذير
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma