كتمان يا اظهار؟

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
مسئله حجاب
دو مسأله ديگرحسن احتياط

روي همين حساب در اين مسأله عملا دو جريان مخالف به وجود آمده است: يكي اينكه صاحبان فتوا در عصر اخير با مشاهده اوضاع و احوال موجود، سخت در عمق وجدان خود مي ترسند كه فتوا به عدم وجوب ستر وجه و كفين و عدم حرمت نظر بر وجه و كفين بدهند، لهذا طريق سلامت مي پويند و با يك الاحوط خود را نجات مي دهند.
جريان دوم اينست كه بعضي ديگر را عقيده اين شده كه هر چند از نظر حقيقت و واقع، مطلب همين است، ولي با ملاحظات عصر و زمان كه مردم دنبال بهانه مي گردند كه قيود عفاف را به هر شكل و به هر صورت دور بريزند، بايد قسمتي از واقعيات را كتمان كرد كه موجب بهانه نشود.
درست است كه اسلام پوشش چهره و دو دست را واجب نكرده است، ولي نبايد اين را به مردم گفت، زيرا با شنيدن اين مطلب نه تنها چهره و دستها را نمي پوشند، سر و سينه و پاها تا بالاي زانو را هم نخواهند پوشيد.
اينجاست كه فلسفه كتمان و محافظه كاري پا به ميان مي نهد. فلسفه كتمان اختصاص به اين مسأله ندارد، عده اي نظير اين عقيده را در باب استماع اخبار راديو و خريد و فروش آن نيز داشتند.
پس از انتشار كتاب داستان راستان، يكي از علماي خوزستان نامه اي به من نوشت. اين مرد عالم ضمن اينكه از اين كتاب تجليل كرده آنرا بسيار سودمند تشخيص داده بود و اعتراف كرده بود كه همه داستانها را با اصل تطبيق كرده درست يافته است پيشنهاد كرده بود كه دو تا از داستانها را بردارم زيرا مورد سوء استفاده واقع مي شود: يكي داستان تقسيم كار كه مربوط به جريان تقسيم كردن رسول خدا كارهاي خانه را ميان حضرت امير عليه السلام و حضرت زهرا عليها السلام است.
رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم كارهاي بيرون را به علي و كارهاي داخلي را به زهرا واگذار مي كند و حضرت زهرا در نبودن حضرت امير بعضي از كارهاي خارجي آنحضرت را به عهده مي گيرد.
يكي ديگر داستان حتي برده فروش كه جمله اي دارد رسول خدا در مذمت برده فروشي. اين مرد عالم به من توصيه كرده بود اين دو داستان را در عين اينكه اصل و اساس دارد از آن كتاب بردارم، زيرا داستان اولي موجب سوء استفاده كساني مي شود كه معتقدند زن مي تواند از منزل بيرون برود و داستان دوم مورد سوء استفاده مخالفان بردگي مي شود.
من منكر اين اصل كلي نيستم كه احيانا اگر گفتن حقيقتي سبب انحراف مردم از آن حقيقت بشود نبايد گفت، زيرا گفتن براي ارشاد مردم به حقيقت است نه براي اينكه وسيله دور شدن از حقيقت بشود. البته كتمان حقايق حرام است. قرآن كريم مي فرمايد: « ان الذين يكتمون ما انزلنا من البينات و الهدي من بعد ما بيناه للناس في الكتاب اولئك يلعنهم الله و يلعنهم اللاعنون » (1) يعني كساني كه حقايق فرود آمده از جانب ما را پس از آنكه ما گفته و بيان كرده ايم كتمان مي كنند خدا و هر لعنت كننده اي آنان را لعنت مي كند .
لحن آيه فوق العاده شديد است. قرآن كريم در كمتر موضوعي به اندازه اين موضوع با چنين لحن شديد و خشمناكي سخن گفته است.
در عين حال من معتقدم مقصود اينست كه مردم حقايق را به خاطر منافع خود كتمان نكنند، ولي اينكه حقيقت را به خاطر خود حقيقت ( و البته در شرائط محدود و موقت و معيني براي فرار از سوء استفاده ) اظهار نكنيم مشمول اين آيه نيست. به عبارت ديگر دروغ گفتن حرام است اما راست گفتن هميشه واجب نيست يعني احيانا در مواردي بايد سكوت كرد
من معتقدم اينگونه مصلحت انديشي ها اگر بر مبناي مصالح واقعي حقايق باشد نه بر مبناي حفظ منافع افراد و اشخاص و اصناف و طبقات، مانعي ندارد.
اما سخن در اينست كه مصلحت انديشي هائي از قبيل فتوا ندادن به جواز خريد و فروش راديو، يا به عدم وجوب پوشيدن چهره و دو دست، آيا يك مصلحت انديشي صحيح و عاقلانه است و نتيجه صحيح مي دهد يا خير؟ آيا واقعا جريان امر اينست كه طبقه اي از زنان چهره و دو دست خود را مي پوشند و با گفتن اين حقيقت، چهره و دستها و سپس تمام بدن را عريان خواهند كرد؟ يا جريان امر برعكس است.
يعني بسياري از مردها و زنها خيال مي كنند كه از نظر مذهبي اساس كار اينست كه چهره زن گشوده نباشد و وقتي كه چهره گشوده شد كار گذشته است آب كه از سرگذشت چه يك ني و چه صد ني و از طرف ديگر پوشيدن چهره را غير عملي و از نظر منطق غير قابل دفاع مي بينند و هيچ فلسفه و استدلالي هم نمي توانند براي آن ذكر كنند. از اينرو از سر تا پا لخت مي شوند.
عقيده بعضي از كارشناسان اجتماعي اينست كه علت اين افراط و بي بندوباري، توهمهاي غلطي است كه اجتماع درباره حجاب داشته است. علت اين بوده كه حقايق گفته نشده است. اگر همانطور كه اسلام خود گفته است گفته مي شد كار به اينجاها كه كشيده است كشيده نمي شد. اينجا از آنجاهاست كه بايد گفت: از پاپ كاتوليك تر نبايد بود ، كاسه از آش گرمتر صحيح نيست .
قرآن كريم در سوره حجرات مي فرمايد: « يا ايها الذين آمنوا لا تقدموا بين يدي الله و رسوله » (2).
يعني اي مؤمنين! از خدا و رسول خدا جلو نيفتيد. مقصود از جلو افتادن از خدا و پيغمبر اينست كه كار دينداري و مقدس مأبي را به جائي رسانيم كه خدا و رسول نگفته اند و بخواهيم از پيغمبر هم جلوتر حركت كنيم.
اميرالمؤمنين علي عليه السلام مي فرمايد: « ان الله حدد حدودا فلا تعتدوها و فرض فرائض فلا تتركوها و سكت عن اشياء لم يسكت عنها نسيانا فلا تتكلفوها » . يعني خداوند حدود و مرزهائي قرار داده است، از آنها تجاوز نكنيد ( محرماتي قرار داده آنها را نقض نكنيد )، و واجبات و فرائضي قرار داده آنها را ترك نكنيد، و درباره بعضي چيزها سكوت كرده است ( نه آنها را حرام كرده و نه واجب )، اين سكوت از روي فراموشي نبوده است بلكه خواسته است شما در آن موارد آزاد باشيد. پس شما خود را در آن زمينه ها به تكلف و مشقت نيندازيد و از پيش خود براي خود به نام دين و خدا تكليف درست نكنيد.
پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم در حديثي كه در جامع الصغير نقل كرده است مي فرمايد: « ان الله يحب ان يؤتي رخصه كما يكره ان يؤتي معصيته » يعني خداوند همانطور كه ناخوش مي دارد آنچه را نهي كرده است مردم انجام دهند دوست دارد آنچه را اجازه داده است و بلامانع شمرده مردم آنرا همانطور بلامانع تلقي كنند، از پيش خود چيزي را كه خداوند ممنوع نكرده است، ممنوع نشمارند..
اين حديث بدين عبارت نيز نقل شده است: « ان الله يحب ان يؤخذ برخصه كما يحب ان يؤخذ بعزائمه » . يعني خداوند دوست دارد هر چيزي را كه مباح قرار داده است و رخصت فرموده مردم آنرا مباح شمارند همچنانكه دوست دارد هر چه را نهي كرده است ناروا به شمار آورند.
ممكن است نظر من اشتباه باشد. مكرر گفته ام كه در اينگونه مسائل كه مسأله فرعي است، هر كس بايد فتواي مرجع تقليد خود را بخواهد و عمل كند. ولي از نظر آنچه به نام مصلحت انديشي عنوان مي شود كه مي گويند مصلحت نيست گفته شود هر چند حقيقت باشد. عقيده من برخلاف اين مصحلت انديشي است. من مصلحت را در گفتن حقيقت مي دانم. آنچه مصلحت ايجاب مي كند جز اين نيست كه بايد اين خيال را از سر زنان امروز خارج كنيم كه مي گويند حجاب در عصر حاضر غير عملي است، ثابت كنيم كه حجاب اسلامي كاملا منطقي و عملي است.
ثانيا كوشش كنيم كه در فعاليتهاي فرهنگي، اجتماعي، بهداشتي، واحدهاي اختصاصي براي زنان به وجود آوريم و با فعاليتهاي مختلط و واحدهاي مختلط كه تقليد احمقانه اي از اروپائيان است مبارزه كنيم. تنها در اين صورت است كه زنان شخصيت واقعي خود را باز خواهند يافت و به نام آزادي و مساوات ابزار و بازيچه و احيانا وسيله اطفاء شهوت مردان قرار نخواهند گرفت.

1 - سوره بقره، آيه. 159. 
2 - سوره حجرات، آيه. 1.
دو مسأله ديگرحسن احتياط
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma