حقّ الناس و حقّ والدين

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
احکام ویژه ( 600 مسئله كثير الابتلاء)
خمسحدود و ديات
حقّ الناس و حقّ والدين
. روش جبران حقّ النّاس : در صورت امكان معادل حقّ او را به دستش برساند، يا به صورتى با هم مصالحه كنند و اگر اين كار ممكن نيست به‌دست شخص ثالث، يا با حواله بانكى، يا با پست برايش ارسال كند. و چنانچه به او دسترسى ندارد به نيّت وى به فقرا صدقه دهد.
. ردّ مظالم : منظور حقوق النّاس قطعى يا احتمالى است كه صاحب آن دقيقاً شناخته شده نيست، كه با اجازه حاكم شرع صرف نيازمندان مى‌شود.
. روش جبران حقوق غير مالى مردم : در صورت امكان از صاحبان حق حلاليّت بطلبيد و اگر اين كار ممكن نيست براى آنها كار خير كنيد تا از شما راضى شوند.
. تصرّف در املاك ديگران : اين كار بدون جلب رضايت مالك يا مالكان جايز نيست، مگر اينكه ضرورت مهمّى نهادهاى اجتماعى داشته باشد كه در اين صورت بايد قيمت آن به نرخ روز پرداخت شود.
. حقّ الماره : در مورد حق الماره دو حالت است: 1. اگر باغ محصور باشد (حفاظ داشته باشد) وارد شدن و خوردن ميوه آن بدون اجازه صاحبش حرام است. 2. اگر باغ محصور نباشد يا شاخه‌هايش بيرون آمده باشد جايز است هنگام عبور از كنار باغ‌ها از ميوه آن به مقدار حاجت (نه بردن) بخورد، به شرط آن‌كه به قصد اين كار حركت نكرده باشد و موجب افساد نگردد و احتياط آن است كه در صورت يقين به عدم رضايت مالك خوددارى كند. البته در مورد درختانى كه در معابر عمومى قرار دارد: استفاده از ميوه‌هايى كه در عرف و عادت محل براى همه مباح شده، مانند توت در بسيارى از مناطق، اشكالى ندارد، ولى غير آن متعلّق به صاحبان آن است، و اگر ملك بيت‌المال باشد متعلّق به دولت است و بايد طبق قوانين عمل شود.
. اصلاحات اراضى : لازم است رضايت مالكان اصلى يا ورثه آنها را به دست آورند. و اگر دسترسى به آنها ندارند با حاكم شرع مصالحه كنند.
. اشياءِ گمشده : بايد براى يافتن صاحبش به مدّت يك‌سال تلاش كنيد، هرگاه در اثنا از يافتن صاحبش مأيوس شويد مى‌توانيد آن را به نيّت صاحب اصلى به فقير صدقه دهيد.
. تنبيه بدنى فرزند : تا ضرورت قطعى نباشد بايد از تنبيه بدنى خوددارى كرد و در فرض ضرورت قطعى، بايد طورى باشد كه آسيبى به بدن نرسد.
. تنبيه بدنى دانش‌آموزان : زدن دانش‌آموزان جايز نيست، مگر براى تربيت آنها لازم باشد و با اجازه ولىّ صورت گيرد وموجب جراحت و كبودى بدن نشود. و چون در وضعيّت فعلى آثار منفى آن بيشتر است، لازم است حتّى الامكان از آن صرف‌نظر شود.
. محدوده نافرمانى از والدين : هرگاه با مسائل مهم وسرنوشت‌ساز فرزند بدون دليل كافى مخالفت كنند، جلب رضايت آنها لازم نيست.
. رضايت والدين جهت طلبگى : چون روحانيّون واجدِ شرايطِ موجود، پاسخگوى نيازهاى داخل و خارج كشور نيستند وتحصيل علوم دينى براى كسانى كه آمادگى دارند واجب عينى است، تحصيل رضايت والدين براى ورود به حوزه علميّه لازم نيست، هرچند شايسته است در صورت امكان رضايت آنها جلب شود.
. استفاده از اموال كسى كه درآمد او شبهه‌ناك است: اگر يقين نداريد از پول حرام تهيّه شده، تصرّف در آن مانعى ندارد امّا اگر يقين داريد و صاحب آن را مى‌شناسيد بايد به صاحبش برگردانيد واگر صاحبش را نمى‌شناسيد به شما اجازه مى‌دهيم تصرّف كنيد ومعادل آن را كه تصرّف كرده‌ايد به نيازمندان بپردازيد و اگر تمكّن نداريد بر ذمّه بگيريد و هر وقت كه توانستيد، بپردازيد.
. تصرّف در مال مخلوط به حرام : هرگاه درآمدهاى حلال هم دارد و نمى‌دانيد آنچه در اختيار شما قرار داده از اموال حرام است يا حلال، تصرّف در آن اشكال ندارد.
. محدوده استفاده ميهمان از اموال صاحب‌خانه: استفاده به مقدار معمولى به دور از افراط و تفريط و در صورتى كه علم به عدم رضايت صاحب‌خانه نباشد اشكال ندارد.
. پارتى بازى : پارتى بازى (يعنى وساطت براى پيشرفت كار برخلاف قانون) جايز نيست و حقوقى كه مى‌گيرند اشكال دارد، ولى چنانچه اين كار در حدّ معرّفى باشد و فرد بقيّه مراحل را طبق مقرّرات و قانون طى كند و باعث تضييع حقوق ديگران نشود اشكالى ندارد.
. حقّ تأليف و حقّ اختراع : ظلم و تعدّى به حقوق ديگران شرعاً حرام است ولى مصاديق حقّ (موضوعات) از عرف عقلا به دست مى‌آيد و عرفاً براى كسانى كه ساليان طولانى هزينه مى‌كنند و تلاش مى‌كنند به يقين حقّى وجود دارد كه نمى‌توانيم اجازه بدهيم ديگران از آن بى اجازه استفاده كنند.
. استمرار حقّ تأليف و حقّ اختراع : پس از وفات صاحب اثر حقّ به ورثه او مى‌رسد، ولى اگر به‌قدرى زمان بگذرد (مثلاً هفتاد سال) كه عقلا ديگر چنين حقّى براى ورثه قائل نيستند نياز به كسب اجازه ندارد. و در صورت شك بايد استصحاب وجود حقّ را جارى كنيم.
. كپى رايت : جز با رضايت توليدكنندگان اصلى آن جايز نيست، مگر از كفّار حربى باشند.
. مصداق محارب : شركت‌ها و سازمان‌هايى كه به كافران در حال جنگ (سرد و گرم) با مسلمانان مثل آمريكا، اسرائيل وانگليس كمك مى‌كنند و يا به كار آنها راضى وخوشحال مى‌شوند در حكم محارب هستند.
. مستثنيات دَين : عبارت است از: خانه مسكونى، وسائل منزل، لباس، وسيله نقليّه شخصى وامثال آن. سرمايه جزءِ مستثنيات دَين نيست، وطلبكار مى‌تواند زير نظر حاكم شرع آن را براى وصول طلب خود توقيف كند.
خمسحدود و ديات
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma