راه مستقيم هدايت فى تَفسيرِ قَولِ اللّهِ عَزَّ
وَجَلَّ «اِهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ»، يَقُولُ الصّادِق علیه السلام: أرشِدنا اِلى
الطَّريقِ المُودّي اِلى مَحَبَّتِکَ وَالمُبَلِّغِ دينِکَ وَالمانِعِ مِن اَن
نَتَّبِعَ اَهواءَنا فَنَعطَبَ اَو نَأخُذَ بِآرائِنا فَنَهلِکَ.
در تفسير سخن
خداوند: «ما را به راه راست هدايت كن»، امام صادق علیه السلام فرمود: ما را به راهى كه به
محبّت تو منتهى مىشود وما را به دين تو برساند واز پيروى هوىوهوس سرزنشبارمان
وآراى شخصى هلاككنندهمان بازدارد ارشاد وراهنمايى كن. عيون اخبار الرّضا 7، ج 2،
ص 273، ح 65
نور هدايتامام صادق علیه السلام در تفسير آيهاى كه در شبانه
روز ده بار مىخوانيم فرمودند :
1. نشانه طريق مستقيم اين است كه به محبّت خدا
منتهى شود. اگر هر روز محبّتمان به خدا بيشتر شود دليل بر اين است كه در جادّه
مستقيم هستيم.
2. طريق مستقيم چيزى است كه ما را به دين خدا وبه حقيقت آيين الهى
برساند. اگر روزبهروز به حقيقت دين نزديكتر شويم معلوم مىشود كه در جادّه مستقيم
هستيم.
3. ما را از پيروى هوىوهوس، از آراى شخصى وآراى توأم با پيشداورى
بازدارد. اگر اينها باشد در راه مستقيم هستيم اگر ديديم اثرى از محبّت خدا در
وجودمان نيست، يا سال به سال اخلاص كمتر شد حضور قلب در نماز كمتر شد، معلوم مىشود
كه از صراط مستقيم منحرف شدهايم، يا اگر نسبت به دين خدا ـ چه در اصول وچه فروع ـ
به علمم افزوده نشد روشن مىشود كه من راه خود را گم كردهام.
پناه بر خدا كه
انسان به هوىوهوس خود رنگ دين ووظيفه شرعى بزند. اين خيلى خطرناك است. بايد وقتى
به نماز مىايستيم با تمام وجود از خدا هدايت به راه راست وفزونى محبّتش را
بخواهيم. اين افتخار است براى كسانى كه در مسير علوم دينى وروحانيتاند كه موضوع
زندگى آنان چيزهايى است كه به آنان امكان مىدهد آگاهى خود را نسبت به دين افزايش
دهند ومحبّت خود را به خدا بيشتر كنند.
در اينجا دو سؤال پيش مىآيد: اوّل اينكه
صراط مستقيم چيست؟ دوم اينكه چرا ما همواره درخواست هدايت به صراط مستقيم از خدا
مىكنيم، مگر ما گمراهيم؟ وانگهى بهفرض كه اين سخن از ما زيبنده باشد از پيامبر
وامامان كه نمونه انسان كامل بودند چه معنى دارد؟
اوّل اينكه صراط مستقيم (راه
راست)، راه پاكى ونيكى، راه عدل وداد وراه ايمان وعمل صالح است.
دوم اينكه در
پاسخ مىگوييم: انسان در مسير هدايت هر لحظه بيم لغزش وانحراف درباره او مىرود، به
همين دليل بايد خود را در اختيار پروردگار بگذارد وتقاضا كند كه او را بر راه راست
ثابت نگاه دارد.
علاوه بر اين، هدايت همان پيمودن طريق تكامل است كه انسان
تدريجاً مراحل نقصان را پشت سر بگذارد وبه مراحل بالاتر برسد.
اين را نيز
مىدانيم كه طريق تكامل نامحدود است وبه سوى بىنهايت همچنان پيش مىرود.
بنابراين جاى تعجّب نيست كه حتّى پيامبران وامامان از خدا تقاضاى هدايت به
«صراط مستقيم» كنند، چه اينكه كمال مطلق تنها خداست وهمه بدون استثنا در مسير
تكاملند، چه مانع دارد كه آنها نيز تقاضاى درجات بالاترى را از خداوند كنند.[1]
[1] . رجوع شود به: تفسير نمونه، ذيل آيه 6 سوره حمد.