يقين ومراحل آن يا عَليُّ، اِنَّ مِن اليَقينِ
أن لا تُرضِىَ اَحَداً بِسَخَطِ اللّهِ وَلا تَحمَدَ اَحَداً بِما آتاکَ اللّهُ
وَلا تَذُمَّ اَحَداً عَلى ما لَم يؤتِکَ اللّهُ فإنَّ الرِّزقَ لا يَجُرُّهُ حِرصُ
حَريصٍ وَلا تَصرِفُهُ كَراهَةُ كارِهٍ اِنَّ اللّهَ بِحُكمِهِ وَفَضلِهِ جَعَلَ
الرَّوحَ وَالفَرَحَ فِىاليَقينِ وَالرِّضا وَجَعَلَ الهَمَّ وَالحُزنَ
فىِالشَّکِّ وَالسُّخطِ.
اى على، از آثار يقين اين است كه رضايت هيچكس را با
خشم خداوند به دست نيارى وكسى را بر نعمتى كه خدا به تو داده نستايى واحدى را بر
چيزى كه خدا از تو دريغ فرموده نكوهش نكنى، چه روزى را نه حرص حريصان جلب كند ونه
بىميلى كسان واپس زند. خداوند به حكمت وفضل خود آسايش وخوشى را در يقين ورضا (به
قضا وقدر) قرار داده وغصّه واندوه را در شك ونارضايى. بحارالانوار، ج 77، ص
61
نور هدايت«يقين» نقطه مقابل «شك» است چنانكه علم نقطه مقابل
جهل، وبه معنى وضوح وثبوت چيزى آمده است. از اخبار وروايات استفاده مىشود كه به
مرحله عالى ايمان «يقين» گفته مىشود. امام باقر علیه السلام فرمود: «ايمان يك درجه از اسلام
بالاتراست وتقوايك درجه ازايمان بالاترويقين يك درجه برترازتقواست».
سپس افزود:
«در ميان مردم چيزى كمتر از يقين تقسيم نشده است».
راوى پرسيد يقين چيست؟ فرمود:
«حقيقت يقين، توكّل بر خدا وتسليم در برابر ذات پاك او ورضا به قضاى الهى وواگذارى
تمام كارهاى خويش به خداوند است».
برترى مقام يقين از مقام تقوا وايمان واسلام
چيزى است كه در روايات ديگر نيز روى آن تأكيد شده.
در حديثى از امام صادق علیه السلام
مىخوانيم كه فرمود: «از نشانههاى يقين مردم مسلمان اين است كه مردم را با خشم
الهى از خود خشنود نكند وآنها را بر چيزى كه خداوند از آنها دريغ كرده ملامت نكند
(آنها را مسؤول محروميّت خود نشمارد) در اين صورت خداوند به خاطر عدل ودادش، آرامش
خاصّى را در سراسر قلب وجان او برقرار مىسازد».
ولى با اين حال براى يقين
مراتبى است كه در آيات 1 ـ 8 سوره تكاثر وآيه 95 سوره واقعه به آن اشاره شده وآن سه
مرحله است :
1. علماليقين وآن اين است كه انسان از دلايل مختلف به چيزى ايمان
آورَد، مانند كسى كه با مشاهده دود به وجود آتش ايمان پيدا مىكند.
2.
عيناليقين وآن در جايى است كه انسان به مرحله مشاهده مىرسد وبا چشم خود مثلاً آتش
را مشاهده مىكند.
3. حقّاليقين وآن مانند كسى است كه وارد آتش شود وسوزش آن را
لمس كند وبه صفات آتش متّصف گردد واين بالاترين مرحله يقين است.
در حقيقت مرحله
اوّل جنبه عمومى دارد ومرحله دوم براى پرهيزگاران است ومرحله سوم مخصوص خاصّان
ومقرّبان.
در حديثى آمده است كه خدمت رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم عرض كردند: شنيدهايم برخى
ياران عيسى علیه السلام روى آب راه مىرفتند! فرمود: اگر يقينشان از آن محكمتر بود بر هوا
راه مىرفتند.[1]
[1] . رجوع شود به: تفسير نمونه، ذيل آيات 1-8 سوره تكاثر .