قتل عمد و شبه عمد

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
استفتائات جلد 1
قتل خطاتعزیرات

سؤال 1249 ـ اگر مأمورى در تعقیب متّهمى به سوى او تیراندازى کند و متّهم به قتل برسد، آیا این قتل عمد است یا شبه عمد؟ حکم مسأله چیست؟

جواب: این مسأله داراى چند صورت است:

صورت اوّل: این که شخص فرارى، متّهم به انجام گناه کوچکى است که مجازات تعزیر دارد، در این صورت غیر از تیراندازى هوایى یا به اطراف، کار دیگرى نمى توان کرد زیرا مفروض مسأله استحقاق چنین مجازاتى را حتّى پس از ثبوت جنایت ندارد.

صورت دوّم: آن است که عدم واکنش شدید در برابر چنین جرمى نظم کلّى جامعه را به هم مى ریزد و براى کلّ اجتماع خطر دارد. در این صورت باید از طریق «الاسهل فالاسهل» و استفاده از سلسله مراتب اقدام کرد و اگر چاره اى جز تیراندازى مثلا به سوى پاهاى متّهم نبوده و مأمور هم از مهارت کافى برخوردار بوده و در عین حال تیر خطا رفت و به محلّى که مایه قتل اوست اصابت کرد، خونش هدر است نه قصاص دارد نه دیه; زیرا کارى که با اذن حاکم شرع انجام شده و طرف هم مستحقّ آن است، دیه ندارد.

صورت سوّم: در صورتى که موجب اختلال کلّى نباشد ولى جرم، جرم سنگینى است که اگر در خصوص آن جرم اقدامى نشود (مانند قاچاقچیان اسلحه براى دشمن در مواقع جنگ) که اگر در مناطق حسّاس جلوگیرى نکنیم کشته هاى زیادى مى دهیم بى آن که حتّى سرنوشت جنگ عوض شود و در این جا نیز تیراندازى با سلسله مراتب جایز است و اگر منتهى به قتل گردد، خون طرف مقابل هدر است (با شرایطى که در بالا گفته شد).

سؤال 1250 ـ سربازى دو شیشه الکل صنعتى را با خود به پادگان مى آورد. ابتدا به انگیزه رفع خطر از الکل صنعتى با وسایلى که در اختیار داشته اند و با همکارى دیگر سربازان آن را تقطیر نموده، سپس خودش و چند تن دیگر از سربازان، از آن مایع به قصد مست شدن مى نوشند. با توجه به این که مصرف الکل صنعتى بسیار خطرناک و مهلک است، یکى از سربازان به دلیل مصرف زیاد فوت نموده و سایرین نیز دچار تهوع و استفراغ مى شوند، آیا سربازى که الکل را به پادگان آورده، در مقابل خون کسى که از روى اختیار آن را مصرف کرده، و فوت نموده، مسئولیتى دارد؟

جواب: در صورتى که مصرف کنندگان از خطرات احتمالى آن باخبر بوده اند کسى در مقابل خونشان مسئول نیست، ولى اگر آورنده الکل آنها را اغفال کرده باشد که شرب آن مشکلى ندارد، در این صورت مسئول است و در فرض اخیر، قتل شبه عمد است.

سؤال 1251 ـ سه نفر نظامى در منطقه در سنگرهاى مخروبه مشغول تهیّه وسیله بوده اند. نظامى دیگرى با فاصله حدود سیصد متر، چندین تیر به طرف آنها شلّیک کرده که منجر به قتل یکى از آنها شده، قاتل مدّعى است که من فکر کردم آنها افراد غیر نظامى هستند و قصد تیر هوایى و ترساندن آنها را داشتم که منطقه را ترک کنند ولى قصد شلیک به آنها را نداشتم البتّه ادّعاى وى مبنى بر این که فکر کردم افراد غیر نظامى هستند قابل قبول نیست چون که افراد متعدّدى به وى گفته اند نظامى هستند. حال با توجّه به این که قاتل افراد را مى دیده و به سوى آنها تیراندازى متعدّد کرده، بر فرض این که قبول کنیم قصد تیراندازى به افراد یا فرد معیّنى را نداشته، آیا این قتل عمد است یا خیر؟

جواب: مادام که ثابت نشود تیراندازى به سوى آنها و براى هدف قرار دادن آنها بوده، قتل عمد محسوب نمى شود.

سؤال 1252 ـ در صورتى که مردى زوجه اش را عمداً به قتل برساند و ورّاث مقتوله منحصر به مادر و یک دختر باشد و با عنایت به عدم امکان قصاص پدر توسط دختر و تقاضاى قصاص قاتل توسّط مادر مقتوله: الف) با عنایت به لزوم پرداخت نصف دیه توسط متقاضیّه قصاص به قاتل، آیا نسبت به سهم دختر باید دیه پرداخت کند یا خیر و با توجّه به این که قاتل داراى پدر مى باشد که جدّ صغیره محسوب مى شود، آیا رعایت غبطه صغیر، و تقاضاى دیه یا عفو به عهده جد مى باشد یا خیر؟

جواب: باید سهم دیه دختر را بپردازد ظاهراً جدّ صغیره در این امر ولایت دارد.

ب) در صورت امتناع و یا عدم توانایى مالى متقاضى قصاص نسبت به پرداخت دیات متعلّقه، آیا حقّ قصاص ساقط یا تبدیل به دیه مى گردد یا اجراى آن به تأخیر مى افتد و در صورت اخیر، آیا محکوم از زندان آزاد مى گردد یا خیر؟

جواب: اگر امیدى به توانایى ولىّ دم درآینده نه چندان دور باشد باید در انتظار آینده بود و محکوم با اخذ وثیقه کافى از زندان آزاد مى شود ولى اگر امیدى نیست ملزم به پرادخت دیه مى شود.

سؤال 1253 ـ جوانى به هنگام دعوا چاقو کشیده و در شکم جوان 22 ساله اى فرو کرده است (در حدود 15 الى 6 سانتى متر) جوان مجروح را به بیمارستان بردند و به گمان این که زخم سطحى است و چیز مهمّى نیست جراحت را باز نکردند و منجر به فوت او شد، بعداً معلوم شد چاقو به طحال او سرایت کرده و اطبّا کوتاهى کرده اند و اگر باز مى کردند راه نجات وجود داشت. بعضى از قضات آن را جزء قتل عمد دانسته اند و بعضى تردید دارند. لطفاً حکم آن را بیان فرمایید و نیز حکم اطبّایى که به گواهى پزشکى قانونى مرتکب قصور در این مورد شده اند را بیان فرمایید؟

جواب: مسأله ظاهراً از قبیل قتل عمد است هر چند جوان قاتل قصد قتل را هم نداشته باشد; زیرا چاقو را در محلى فروبرده است که احتمال قتل در آن شایع است و کوتاهى پزشکان ـ حتّى اگر از روى تقصیر باشد ـ مانع از صدق قتل عمد نیست. در مورد پزشکان اگر مقصّر تشخیص داده شوند، تعزیر دارند و دیه و امثال آن براى آنها ثابت نمى شود.

سؤال 1254 ـ تیرى به بدن کسى اصابت کرده و از طرف دیگر خارج شده و منجر به قطع کامل نخاع هم شده، مصدوم پس از مدّتى فوت نموده، پزشکى قانونى اعلام نموده علّت مرگ عوارض ناشى از جراحات اوّلیّه است. حال با توجّه به این که ضارب در مرحله اوّل یک دیه کامل براى قطع نخاع و دو ثلث یک دیه کامل هم براى جائفه مدیون شده، خواهشمند است نظر مبارک را در مورد فوق و این که ضارب چه مقدار دیه بدهکار است، بیان فرمایید؟

جواب: هرگاه تیراندازى عمدى بوده، ضارب دیه داده شده را پس مى گیرد و آماده قصاص مى شود و اگر خطا یا شبه عمد است دیه جدیدى تعلّق نمى گیرد و یک دیه کافى است و اگر ضربه واحده سبب مرگ شده، دیه جائفه نیز ندارد.

سؤال 1255 ـ کسى که در جنگها و درگیریهاى داخلى افغانستان نقش فعّالى داشته، توسط طرف دیگر در خانه خود ترور مى شود، حکم آن چیست؟

جواب: هرکس مؤمنى را عمداً به قتل برساند حکمش قصاص است و اگر او مرتکب خطایى شده، باید به وسیله حاکم شرع حکم الهى در مورد وى اجرا گردد.

سؤال 1256 ـ شخصى قصد کشتن فرد بى گناهى را دارد ولى به علّت اشتباه در هویّت مجنى علیه، شخص دیگرى را که وى نیز بى گناه بوده مى کشد، قتل واقع شده از چه نوعى خواهد بود؟

جواب: این قتل عمد است و قصاص دارد ولى احتیاط مستحب آن است که اولیاى مقتول با جانى مصالحه به دیه یا مانند آن کنند.

سؤال 1257 ـ شخصى قصد کشتن مهدورالدّمى را دارد ولى به علّت اشتباه در هویّت مجنىٌ علیه، شخص دیگرى را که محقون الدّم بوده مى کشد، قتل واقع شده از چه نوعى خواهد بود؟

جواب: قتل شبه عمد است.

سؤال 1258 ـ در صورتى که قاتل به قصد کشتن زید تیراندازى کند و بعد از مرگ معلوم شود آن شخص مقتول، بکر بوده است (اشتباه در هویّت) قتل عمد است یا شبه عمد؟

جواب: در صورتى که هر دو محقون الدّم باشند قتل عمد محسوب مى شود.

سؤال 1259 ـ شخصى نسبت به دیگرى کارى انجام مى دهد که یا نوعاً کشنده است، مثل سمّ مهلک، و یا نوعاً کشنده نیست، مثل ایراد جرح جزئى به بازوى دیگرى، در هر حال طرف مقابل به بیمارستان منتقل مى شود و پزشک از انجام وظیفه و تخلیه موادّ سمّى در فرض اوّل خوددارى مى نماید و یا با سهل انگارى و به کار بردن مواد و ابزار آلوده و غیر بهداشتى در فرض دوّم موجب ایجاد عفونت و تسرّى آن و قطع عضو یا مرگ مجروح مى گردد. در دو فرض مذکور چه کسى قاتل است؟ نوع قتل چیست؟ در صورتى که پزشک و ضارب هردو مسئول باشند میزان مسئولیت هرکدام چگونه است؟

جواب: در فرض اوّل کسى که سمّ مهلک داده است قاتل محسوب مى شود و قتل عمد است و در فرض دوّم که خطاى پزشک سبب مرگ شده، او قاتل محسوب مى شود ولى قتل، قتل شبه عمد است و در صورتى که هر دو مسئول باشند دیه به مقدار دخالت آنها در قتل، خواهد بود.

سؤال 1260 ـ راننده اى مقصر با عابر پیاده تصادف مى کند و به بهانه انتقال به بیمارستان بیمار را سوار مى کند، امّا از ترس براى فرار از مجازات، او را در بیابان و دور از دسترس مردم رها مى سازد و مصدوم به علّت خونریزى و عدم کمک و مراقبت در همان محل فوت مى نماید، آیا این قتل، قتل عمد محسوب مى شود؟

جواب: هرگاه رها کردن او به این حال در بیابان قاعدتاً سبب مرگ بوده، قتل عمد محسوب مى شود.

قتل خطاتعزیرات
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma