شب نیمه شعبان

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
مفاتیح نوین
روز نیمه شعبانشب سیزدهم ماه

این شب، شب بسیار مبارکى است; از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که از امام محمّد باقر(علیه السلام) از فضیلت شب نیمه شعبان سؤال شد، فرمود: آن شب، بعد از شب قدر بافضیلت ترین شب هاى سال است. در این شب، خداوند به بندگانش فضل خود را عطا مى فرماید و به کرم خویش، آنان را مى آمرزد;در این شب، براى تقرّب به خداوند سعى و کوشش نمایید! زیرا این شب، شبى است که خداوند به ذات مقدّس خود قسم یاد کرده است که نیازمندى را دست خالى برنگرداند، مادامى که معصیت و گناهى را نخواهد و شبى است که خداى متعال آن را براى ما اهل البیت(علیهم السلام) قرار داد، آن گونه که شب قدر را براى پیامبر ما قرار داد. پس در دعا و ثناى الهى در این شب کوشش کنید.(1)

از جمله برکات این شب این است که ولادت باسعادت منجى عالم بشریّت، مهدى موعود، امام زمان ـ عجّل اللّه تعالى فرجه الشّریف ـ در سحر این شب در سال 255، در «سرّ من رأى»، واقع شد، و بر شرافت این شب افزود.

 

براى این شب چند عمل است:

اوّل: غسل است که طبق روایتى از امام صادق(علیه السلام) سبب تخفیف گناهان است.(2)

دوم: احیاى این شب است، به نماز و دعا و استغفار. در روایتى که حضرت امیر مؤمنان(علیه السلام) از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نقل مى کند آمده است: «هنگامى که شب نیمه شعبان فرا مى رسد آن را به عبادت به سر برید و روزش را روزه بدارید، زیرا از اوّل تا آخر این شب، از جانب خداوند ندا مى آید: آیا استغفار کننده اى هست که از گناهان خویش آمرزش طلبد، تا گناهان او را بیامرزم؟ آیا کسى هست که طلب روزى کند و من روزى او را وسعت بخشم؟».(3)

همچنین در روایتى آمده است که جبرئیل به رسول خدا(صلى الله علیه وآله) گفت: هر کس این شب را به تسبیح و تکبیر و دعا و نماز و استغفار و... احیا بدارد، خداوند گناهانش را مى آمرزد، و جایگاه و منزل او بهشت خواهد بود...

اى محمّد! این شب را احیا بدار، و به امّتت فرمان ده آن را احیا دارند.

جبرئیل پس از بیان فضایل دیگرى براى این شب، در پایان گفت: محروم واقعى کسى است که از خیر و برکت این شب محروم باشد!(4)

از امام زین العابدین(علیه السلام) نیز احیاى این شب نقل شده است.(5)

همچنین در روایتى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نقل شده است که هر کس این شب را احیا بدارد، در آن روز که قلبها مى میرد، قلبش نخواهد مرد.(6)

سوم: زیارت امام حسین(علیه السلام) در این شب از افضل اعمال است، و باعث آمرزش گناهان است.(7) در فضیلت زیارت امام حسین(علیه السلام) در این شب روایات متعدّدى نقل شده است از جمله:

1ـ ابوبصیر از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده است: هر کس دوست دارد یکصد و بیست و چهار هزار پیامبر با او مصافحه کند، در نیمه شعبان، قبر حسین(علیه السلام) را زیارت کند; زیرا ارواح پیامبران در این شب به اذن خداوند به زیارت آن حضرت مى روند!(8)

2ـ در روایت دیگرى امام صادق(علیه السلام) فرمود: وقتى که نیمه شعبان مى شود از افق اعلى (از جانب خداوند) به زائر امام حسین(علیه السلام) ندا مى دهند که، اکنون با گناهان آمرزیده برگرد، پاداش تو به عهده پروردگارت و پیامبر خداست!(9)

حدّاقلّ زیارت آن حضرت آن است که انسان آن شب، بر روى بام خانه و یا فضاى باز دیگرى برود و به سمت راست و چپ آسمان نگاه کند، آنگاه به بالاى سر نظر افکند و با انگشت به سمت راستِ قبله اشاره کند و بگوید: اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا أبا عَبْدِ اللّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ رَسُولِ اللّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَکاتُهُ.(10)

براى شب نیمه شعبان زیارت مخصوصه اى نیز مى باشد که در بخش زیارات گذشت. (صفحه 412)

چهارم: خواندن این دعاست که جناب «سیّد بن طاووس» و «شیخ طوسى» آن را نقل کرده اند و به منزله زیارت امام زمان(علیه السلام) است:

اَللّهُمَّ بِحَقِّ لَیْلَتِنا هذِهِ وَمَوْلُودِها وَحُجَّتِکَ، وَمَوْعُودِهَا الَّتى قَرَنْتَ اِلى

خدایا به حق این شبى که ما در آنیم و به حق آن کس که در آن به دنیا آمدهو حجتت و موعود آن که همراه کردى

فَضْلِها فَضْلاً، فَتَمَّتْ کَلِمَتُکَ صِدْقاً وَعَدْلاً لا مُبَدِّلَ لِکَلِماتِکَ، وَلا مُعَقِّبَ

به فضیلت این شب فضیلت دیگرى و بدین سبب تمام شد کلمه تو براستى و عدالت تغییر دهنده اى براى کلمات تو نیست و پس زننده اى

لاِیاتِکَ، نُورُکَ الْمُتَاَلِّقُ، وَضِیآؤُکَ الْمُشْرِقُ، وَالْعَلَمُ النُّورُ فى طَخْیآءِ

براى آیات تو نیست آن نور درخشانت و آن روشنى فروزانت و آن نشانه نورانى در شب تاریک

الدَّیْجُورِ، اَلْغائِبُ الْمَسْتُورُ، جَلَّ مَوْلِدُهُ، وَکَرُمَ مَحْتِدُهُ، وَالْمَلائِکَةُ شُهَّدُهُ،

ظلمانى آن پنهان غایب از انظار که ولادتش بزرگ و کریم الاصل بود و فرشتگان گواهان اویند

وَاللهُ ناصِرُهُ وَمُؤَیِّدُهُ اِذا آنَ میعادُهُ، وَالْمَلائِکَةُ اَمْدادُهُ، سَیْفُ اللهِ الَّذى لا

و خدا یاور و کمک کار اوست در آن هنگام که وعده اش برسد و فرشتگان مددکارش باشند آن شمشیر برنده خدا که

یَنْبُو، وَنُورُهُ الَّذى لا یَخْبُو، وَ ذُوالْحِلْمِ الَّذى لا یَصْبُوا، مَدارُ الدَّهْرِ،

کُند نشود و نور او که خاموش نگردد و بردبارى که کار بى رویه انجام ندهد چرخ روزگار بخاطر او گردش کند

وَنَوامیسُ الْعَصْرِ، وَوُلاةُ الاَْمْرِ، وَالْمُنَزَّلُ عَلَیْهِمْ ما یَتَنَزَّلُ فى لَیْلَةِ الْقَدْرِ،

و او و پدران معصومش نوامیس هر عصر و والیان امر خدایند در شب قدر آنچه نازل شود بر ایشان نازل گردد

وَاَصْحابُ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ، تَراجِمَةُ وَحْیِهِ، وَوُلاةُ اَمْرِهِ وَنَهْیِهِ، اَللّـهُمَّ

و آنهایند صاحبان حشر و نشر و مفسران وحى خدا و سرپرستان امر و نهى او خدایا

فَصَلِّ عَلى خاتِمِهْم وَقآئِمِهِمُ، اَلْمَسْتُورِ عَنْ عَوالِمِهِمْ، وَاَدْرِکْ بِنا أَیّامَهُ،

پس درود فرست بر خاتم ایشان و قائمشان که در پس پرده است از عوالم آنها و ما را به روزگار او

وَظُهُورَهُ وَقِیامَهُ، وَاجْعَلْنا مِنْ اَنْصارِهِ، وَاقْرِنْ ثارَنا بِثارِهِ، وَاکْتُبْنا فى

و زمان ظهور و قیامش برسان و از جمله یارانش قرارمان ده و خونخواهى ما را به خونخواهى او مقرون گردان و نام ما را در

اَعْوانِهِ وَخُلَصآئِهِ، وَاَحْیِنا فى دَوْلَتِهِ ناعِمینَ، وَبِصُحْبَتِهِ غانِمینَ، وَبِحَقِّهِ

زمره یاران و مخصوصانش ثبت فرما و ما را در دولتش شادکام و متنعم و به هم نشینیش بهره مند و به گرفتن حقش

قآئِمینَ، وَمِنَ السُّوءِ سالِمینَ، یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ، وَالْحَمْدُللهِِ رَبِّ

پا بر جا بدار و از بدیها بر کنارمان کن اى مهربانترین مهربانان و ستایش خاص خدا پروردگار

الْعالَمینَ، وَصَلَّى اللّهُ عَلى سَیِّدِنا مُحَمَّد خاتَمِ النَّبِیّینَ وَالْمُرْسَلینَ،

جهانیان است و درودهاى او بر آقاى ما محمّدخاتم پیمبران و مرسلین

وَعَلى اَهْلِ بَیْتِهِ الصّادِقینَ، وَعِتْرَتِهَ النّاطِقینَ، وَالْعَنْ جَمیعَ الظّالِمینَ،

و بر خاندان راستگو و عترت حقگویش باد و از رحمت خود دور ساز تمام ستمکاران را

واحْکُمْ بَیْنَنا وَبَیْنَهُمْ یا اَحْکَـمَ الْحـاکِمیـنَ.(11)

و میان ما و ایشان داورى کن اى محکمترین حکم کنندگان.

 

پنجم: «شیخ طوسى» از اسماعیل بن فضل هاشمى روایت کرده که گفت: حضرت صادق(علیه السلام) این دعا را به من تعلیم داد تا آن را در شب نیمه شعبان بخوانم:

اَللّـهُمَّ اَنْتَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ، اَلْعَلِىُّ الْعَظیمُ، اَلْخالِقُ الرّازِقُ، اَلْمُحْیِى

خدایا تویى زنده پاینده والاى بزرگ آفریننده و روزى دهنده زنده کننده

الْمُمیتُ، اَلْبَدىءُ الْبَدیعُ، لَکَ الْجَلالُ وَلَکَ الْفَضْلُ، وَلَکَ الْحَمْدُ وَلَکَ

و میراننده آغاز کننده و پدید آرنده، براى توست بزرگى و از آن توست فضیلت و ستایش و از آن تو

الْمَنُّ، وَلَکَ الْجُودُ وَلَکَ الْکَرَمُ، وَلَکَ الاَْمْرُ وَلَکَ الْمَجْدُ وَلَکَ الْشُّکْرُ،

است نعمت و جود و خاص توست بزرگوارى و از توست فرمان و شوکت و خاص تو است سپاسگزارى

وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ، یا واحِدُ یا اَحَدُ، یا صَمَدُ یا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ،

که یگانه اى و شریکى برایت نیست اى یگانه اى یکتا اى بى نیاز اى که فرزندى ندارد و فرزند کسى نباشد

وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً اَحَدٌ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاْغفِرْ لى

ونیست برایش همتایى هیچ کس درود فرست بر محمّد و آل محمّد و بیامرز مرا

وَارْحَمْنى، وَاکْفِنى ما اَهَمَّنى، وَاقْضِ دَیْنى، وَوَسِّعْ عَلَىَّ فى رِزْقى،

و به من رحم کن و کفایت کن از من آنچه فکر مرا به خود مشغول کرده و قرضم را ادا کن و در روزیم گشایش ده

فَاِنَّکَ فى هذِهِ اللَّیْلَةِ کُلَّ اَمْر حَکیم تَفْرُقُ، وَمَنْ تَشآءُ مِنْ خَلْقِکَ تَرْزُقُ،

زیرا که تو در این شب هر کار محکمى را از هم جدا کنى و هر یک از مخلوقات خود را بخواهى روزى دهى

فَارْزُقْنى وَاَنْتَ خَیْرُ الرّازِقینَ، فَاِنَّکَ قُلْتَ وَ اَنْتَ خَیْرُ الْقآئِلینَ النّاطِقینَ:

پس روزیم ده که تو بهترین روزى دهندگانى زیرا تو خود گفتى و تو بهترین گویندگان و ناطقان هستى که فرمودى

وَاسْئَلُوا اللهَ مِنْ فَضْلِهِ. فَمِنْ فَضْلِکَ اَسْئَلُ، وَ اِیّاکَ قَصَدْتُ، وَ ابْنَ نَبِیِّکَ

«از خدا بخواهید از فضل او» پس من از فضل تو مى خواهم و تو را قصد کردم و به فرزند پیمبرت

اعْتَمَدْتُ، وَ لَکَ رَجَوْتُ، فَارْحَمْنى یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.(12)

اعتماد کردم و از توامیدوارم پس به من رحمت کن اى مهربانترین مهربانان.

 

ششم: این دعا را بخواند که حضرت رسول(صلى الله علیه وآله) در این شب مى خواندند:

اَللّهُمَّ اقْسِمْ لَنا مِنْ خَشْیَتِکَ ما یَحُولُ بَیْنَنا وَبَیْنَ مَعْصِیَتِکَ، وَمِنْ

خدایا بهره ما کن از ترس خود بدان اندازه که حائل شود میان ما و نافرمانیت و از

طـاعَتِکَ ما تُبَلِّغُنا بِهِ رِضْوانَکَ، وَمِنَ الْیَقینِ ما یَهُونُ عَلَیْنا بِهِ مُصیباتُ

اطاعت خویش بدان مقدار که ما را به خشنودى و رضوان تو برساند و از یقین بدان حد که بوسیله آن ناگواریهاى

الدُّنْیا، اَللّـهُمَّ اَمْتِعْنا بِاَسْماعِنا وَاَبْصارِنا وَقُوَّتِنا ما اَحْیَیْتَنا، وَاجْعَلْهُ

دنیا بر ما آسان گردد خدایا ما را به گوشهایمان و دیده هامان و نیرویمان تا زنده ایم بهره مند ساز

الْوارِثَ مِنّا، وَاجْعَلْ ثارَنا عَلى مَنْ ظَلَمَنا، وَانْصُرنا عَلى مَنْ عادانا، وَلا

و آن را وارث ما گردان و خون ما را به گردن کسى انداز که بر ما ستم کرده و یارى ده ما را بر کسى که با ما دشمنى کند

تَجْعَلْ مُصیبَتَنا فى دینِنا، وَلا تَجْعَلِ الدُّنْیا اَکْبَرَ هَمِّنا، وَلا مَبْلَغَ عِلْمِنا،

و مصیبت ما را در دینمان قرار مده و دنیارا بزرگترین اندوه ما قرار مده و نیز آخرین حد دانش ما قرارش مده

وَلا تُسَلِّطْ عَلَیْنا مَنْ لا یَرْحَمُنا، بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.(13)

و مسلّط مکن بر ما کسى را که بر ما رحم نکند به رحمتت اى مهربانترین مهربانان.

و این دعاى جامع و کاملى است که خواندن آن در اوقات دیگر نیز غنیمت است و از عوالى اللّئالى نقل شده که حضرت رسول(صلى الله علیه وآله)همیشه این دعا را مى خواندند.(14)

هفتم: صلوات هر روز ماه شعبان را (صفحه 670) که در وقت ظهر خوانده مى شود، بخواند.(15)

هشتم: دعاى کمیل (صفحه 98) را که حضرت على(علیه السلام) در این شب آن را به کمیل تعلیم داد، بخواند.

نهم: در این شب صد مرتبه بگوید: سبحان اللّه و صد مرتبه بگوید: الحمد للّه و صد مرتبه بگوید: اللّه اکبر و صد مرتبه بگوید: لا إلهَ إلاَّ اللّهُ که طبق روایتى از امام باقر(علیه السلام) هرکس چنین کند، خداوند گناهان گذشته او را بیامرزد و حاجت هاى دنیوى و اخروى او را برآورده سازد.(16)

 

دهم: مرحوم «شیخ طوسى» از «ابویحیى» روایتى را نقل مى کند که مى گوید: به مولایم امام صادق(علیه السلام) عرض کردم: بهترین دعا، در این شب کدام است؟ فرمود: وقتى که نماز عشا را بجا آوردى، دو رکعت نماز بگزار و در رکعت اوّل سوره «حمد» و سوره «قل یا ایّها الکافرون»و در رکعت دوم، سوره «حمد» و سوره «توحید» را بخوان; پس از نماز، سى و سه مرتبه بگو: سبحان اللّه سى و سه مرتبه الحمد للّه و سى و چهار مرتبه اللّه اکبر. آنگاه بگو:

یا مَنْ اِلَیْهِ مَلْجَأُ الْعِبادِ فِى الْمُهِمّاتِ، وَاِلَیْهِ یَفْزَعُ الْخَلْقُ فىِ الْمُلِمّاتِ،

اى که به سوى اوست پناه بندگان در کارهاى اندوه خیز و به سوى او پناه برند خلایق در پیش آمدهاى ناگوار

یا عالِمَ الْجَهْرِ وَالْخَفِیّاتِ، وَ یا مَنْ لا تَخْفى عَلَیْهِ خَواطِرُ الاَْوْهامِ،

اى داناى آشکار و نهان و اى که بر او پنهان نماند اندیشه هایى که در دلها افتد

وَتَصَرُّفُ الْخَطَراتِ، یا رَبَّ الْخَلایِقِ وَالْبَرِیّاتِ، یا مَنْ بِیَدِهِ مَلَکُوتُ

و تصرف کردن آن خاطرات اى پروردگار خلایق و آفریدگان اى که ملکوت

الاَْرَضینَ وَالسَّمواتِ، اَنْتَ اللهُ لا اِلـهَ اِلاَّ اَنْتَ، اَمُتُّ اِلَیْکَ بِلا اِلـهَ اِلاَّ اَنْتَ،

زمینها و آسمانها بدست اوست تویى خدایى که معبودى جز تو نیست بسویت توسل جویم به کلمه «لا اله الا انت»

فَبِلا اِلـهَ اِلاَّ اَنْتَ، اِجْعَلْنى فى هِذِهِ اللَّیْلَةِ مِمَّنْ نَظَرْتَ اِلَیْهِ فَرَحِمْتَهُ،

پس اى خدایى که معبودى جز تو نیست بگردان مرا در این شب از کسانى که بسویش نگریسته و مورد رحم خویش قرارش داده

وَسَمِعْتَ دُعآئَهُ فَاَجَبْتَهُ، وَعَلِمْتَ اسْتِقالَتَهُ فَاَقَلْتَهُ، وَتَجاوَزْتَ عَنْ

و دعایش شنیده و اجابت کرده و پشیمانیش را دانسته پس او را پذیرفته اى و از خطاهاى گذشته اش

سالِفِ خَطیئَتِهِ، وَعَظیمِ جَریرَتِهِ، فَقَدِ اسْتَجَرْتُ بِکَ مِنْ ذُنُوبى، وَلَجَاْتُ

و گناه بزرگش در گذشته اى پس من از گناهانم به تو پناهنده شده و به تو ملتجى گشته ام در این که

اِلَیْکَ فى سَتْرِ عُیُوبى، اَللّـهُمَّ فَجُدْ عَلَىَّ بِکَرَمِکَ وَفَضْلِکَ، وَاحْطُطْ

عیوبم را بپوشانى خدایا پس جود کن بر من به کرم خودو فضلت و بریز

خَطایاىَ بِحِلْمِکَ وَعَفْوِکَ، وَتَغَمَّدْنى فى هذِهِ اللَّیْلَةِ بِسابِغِ کَرامَتِکَ،

خطاهاى مرا به بردبارى و گذشت خویش و فراگیر مرا در این شب به فراوان کرمت

وَاجْعَلْنى فیها مِنْ اَوْلِیآئِکَ الَّذینَ اجْتَبَیْتَهُمْ لِطاعَتِکَ، وَ اخْتَرْتَهُمْ

و بگردان مرا در این شب از آن دوستانت که آنان را براى طاعت خویش برگزیده و براى

لِعِبادَتِکَ، وَ جَعَلْتَهُمْ خالِصَتَکَ وَصَفْوَتَکَ، اَللّـهُمَّ اجْعَلْنى مِمَّنْ سَعَدَ

پرستشت انتخاب فرمودى و ایشان را جزء خاصان درگاه و برگزیدگانت قراردادى خدایابدار مرا از آن کسانى که

جَدُّهُ، وَ تَوَفَّرَ مِنَ الْخَیْراتِ حَظُّهُ، وَ اجْعَلْنى مِمَّنْ سَلِمَ فَنَعِمَ، وَ فازَ فَغَنِمَ،

کوششش به جایى رسیده و از نیکیها بهره فراوان نصیبش گشته و بگردانم از آنان که تندرست شده و متنعم و رستگار و بهره مند گشته

وَ اکْفِنى شَرَّ ما اَسْلَفْتُ، وَ اعْصِمْنى مِنَ الاِْزدِیادِ فى مَعْصِیَتکَ، وَ حَبِّبْ

و کفایت کن مرا از شر آنچه کرده ام و نگاهم دار از افزودن در نافرمانیت و دوست گردان نزد من

اِلَىَّ طاعَتَکَ، وَ ما یُقَرِّبُنى مِنْکَ، وَ یُزْلِفُنى عِنْدَکَ، سَیِّدى اِلَیْکَ یَلْجَأُ

فرمانبرداریت را و آنچه مرا به تو نزدیک و مقرّب درگاهت گرداندآقاى من به سوى تو پناه آرد

الْهارِبُ، وَ مِنْکَ یَلْتَمِسُ الطّالِبُ، وَ عَلى کَرَمِکَ یُعَوِّلُ الْمُسْتَقیلُ التّائِبُ،

شخص گریز پاى و از تو عاجزانه طلب کند جوینده و بر کرم تو تکیه کند شخص عذرخواه و توبه کننده

اَدَّبْتَ عِبادَکَ بالتَّکَرُّمِ، وَ اَنْتَ اَکْرَمُ الاَْکْرَمینَ، وَاَمَرْتَ بِالْعَفْوِ عِبادَکَ،

ادب کردى بندگانت را به کرمورزى به آنها و تو کریمترین کریمانى و تو خود به بندگانت دستور گذشت دادى

وَاَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ، اَللّـهُمَّ فَلا تَحْرِمْنى ما رَجَوْتُ مِنْ کَرَمِکَ، وَ لا

و خود آمرزنده و مهربانى خدایا پس مرا از آنچه از کرمت امید دارم

تُؤْیِسْنى مِنْ سابِـغِ نِعَمِکَ، وَ لا تُخَیِّبْنى مِنْ جَزیلِ قِسَمِکَ فى هذِهِ

محرومم مکن و از نعمت هاى ریزانت مأیوسم مدار و از بهره هاى فراوانت که در این

اللَّیْلَةِ لاَِهْلِ طاعَتِکَ، وَاجْعَلْنى فى جُنَّة مِنْ شِرارِ بَرِیَّتِکَ، رَبِّ اِنْ لَمْ اَکُنْ

شب براى فرمانبردارانت مقرّر داشته اى بى بهره ام مساز و مرا در پناهگاه محکمى از آزار مخلوقات شرورت قرار ده پروردگارا اگر من چنین

مِنْ اَهْلِ ذلِکَ، فَاَنْتَ اَهْلُ الْکَرَمِ وَ الْعَفْوِ وَ الْمَغْفِرَةِ، وَ جُدْ عَلَىَّ بِما اَنْتَ

شایستگى ندارم ولى تو شایسته کرم و گذشت و آمرزشى و فرو ریز بر من بدانچه تو

اَهْلُهُ لا بِما اَسْتَحِقُّهُ، فَقَدْ حَسُنَ ظَنّى بِکَ، وَ تَحَقَّقَ رَجآئى لَکَ، وَ عَلِقَتْ

شایسته آنى نه بدانچه من سزاوار آنم زیرا براستى گمان من نیک است و امیدم درباره تو محکم شده و

نَفْسى بِکَرَمِکَ، فَاَنْتَ اَرْحَمُ الرّاحِمینَ، وَاَکْرَمُ الاَْکْرَمینَ، اَللّـهُمَّ

جانم به سر رشته کرم تو آویخته است پس تویى مهربانترین مهربانان و کریمترین کریمان خدایا مرا

وَاخْصُصْنى مِنْ کَرَمِکَ بِجَزیلِ قِسَمِکَ،وَاَعُوذُ بِعَفْوِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ،وَاغْفِر

مخصوص بدار از کرم خویش به بهره هاى فراوان و تقسیمهاى شایانت و از کیفر تو به عفوت پناه مى برم و بیامرز

لِىَ الذَّنْبَ الَّذى یَحْبِسُ عَلَىَّ الْخُلُقَ، وَیُضَیِّقُ عَلَىَّ الرِّزْقَ، حَتّى اَقُومَ

برایم آن گناهى را که عادت بد (مانند دروغ) را بر من حبس کند و روزى را بر من تنگ سازد تا من به

بِصالِحِ رِضاکَ، وَاَنْعَمَ بِجَزیلِ عَطآئِکَ، وَاَسْعَدَ بِسابِغِ نَعْمآئِکَ، فَقَدْ لُذْتُ

خشنودى شایسته تو اقدام کنم و به عطاى فراوانت متنعم گردم و به نعمتهاى بسیارت خوشبخت شوم زیرا من به

بِحَرَمِکَ، وَتَعَرَّضْتُ لِکَرَمِکَ، وَاسْتَعَذْتُ بِعَفْوِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ، وَبِحِلْمِکَ

آستان تو پناه آوردم و به کرم تو آویختم و به گذشت تو پناه جستم از ترس کیفرت و به بردباریت پناه جستم

مِنْ غَضَبِکَ، فَجُدْ بِما سَئَلْتُکَ، وَاَنِلْ مَا الْتَمَسْتُ مِنْکَ، اَسْئَلُکَ بِکَ لا

از خشمت پس به من عطا کن آنچه را از تو خواستم و به من برسان آنچه را از تو خواهش کردم تو را به خودت

بِشَىْء هُوَ اَعْظَـمُ مِنْـکَ.

سوگند دهم چون چیزى از تو بزرگتر نیست.

سپس به سجده مى روى و بیست مرتبه مى گویى: یا رَبِّ و هفت مرتبه یا اَللهُ و هفت مرتبه لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ و ده مرتبه: ما شآءَ اللهُ و ده مرتبه لا قُوّةَ اِلاَّ بِاللهِ. آنگاه صلوات مى فرستى بر پیغمبر و آل او(علیهم السلام) و از خدا حاجت خود را مى طلبى.

به خدا سوگند! اگر کسى با انجام این عمل، از خدا حاجت بطلبد، هرچند بسیار فراوان باشد خداوند آن را به کرم و فضل گسترده اش برآورده مى سازد.(17)

 

یازدهم: «شیخ طوسى» و «سیّد بن طاووس»، فرموده اند، در این شب این دعا را بخواند.

اِلهى تَعَرَّضَ لَکَ فى هذَا اللَّیْلِ الْمُتَعَرِّضُونَ، وَقَصَدَکَ فیهَا الْقاصِدُونَ،

خدایا خواهندگان در این شب به درگاه تو آمدند و قاصدان تو را مقصد خویش قرار دادند

وَاَمَّلَ فَضْلَکَ وَمَعْرُوفَکَ الطّالِبُونَ، وَلَکَ فى هذَا اللَّیْلِ نَفَحاتٌ وَجَوآئِزُ،

و خواهشمندان فضل و نیکى تو را آرزو کردند و تو دراین شب بخششها و جوایز و عطاهایى

وَعَطایا وَمَواهِبُ، تَمُنُّ بِها عَلى مَنْ تَشآءُ مِنْ عِبادِکَ، وَتَمْنَعُها مَنْ لَمْ

و بهره هایى دارى که به هر یک از بندگانت بخواهى عطا خواهى کرد و از آن کس که عنایت تو نسبت به

تَسْبِقْ لَهُ الْعِنایَةُ مِنْکَ، وَها اَنـَا ذا عُبَیْدُکَ الْفَقیرُ اِلَیْکَ، اَلْمُؤَمِّلُ فَضْلَکَ

او سبقت نگرفته است آن را باز دارى و من اینک آن بنده کوچک و نیازمند درگاه تو و آرزومند فضل

وَمَعْرُوفَکَ، فَاِنْ کُنْتَ یا مَولاىَ تَفَضَّلْتَ فى هذِهِ اللَّیْلَةِ عَلى اَحَد مِنْ

و نیکى تو هستم پس اى مولاى من اگر بنا دارى در این شب بر کسى از

خَلْقِکَ، وَعُدْتَ عَلَیْهِ بِعائِدَة مِنْ عَطْفِکَ، فَصَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد،

خلق خویش تفضلى فرمایى و جایزه اى از روى مهر و عطوفت به او بدهى پس درود فرست بر محمّد و آل محمّد

اَلطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ، اَلْخَیِّرینَ الْفاضِلینَ، وَجُدْ عَلَىَّ بِطَوْلِکَ وَ مَعْرُوفِکَ یا

آن پاکان پاکیزه برگزیده برترو از نعمت و نیکى خویش بر من نیز لطف فرما اى

رَبَّ الْعالَمینَ، وَ صَلَّى اللهُ عَلى مُحَمَّد خاتَمِ النَّبیّینَ وَ آلِهِ الطّاهِرینَ،

پروردگار جهانیان و درود خدا بر محمّد خاتم پیمبران و بر آل پاکش و

وَسَلَّمَ تَسْلیماً، اِنَّ اللهَ حَمیدٌ مَجیدٌ ، اَللّهُمَّ اِنّى اَدْعُوکَ کَما اَمَرْتَ،

تحیت فراوان که همانا خداوند ستوده و بزرگوار است خدایا من تو را مى خوانم چنانچه دستور فرمودى

فَاسْتَجِبْ لى کَما وَعَدْتَ، اِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمیعادَ.(18)

پس دعایم را مستجاب کن چنانکه وعده فرمودى که براستى تو خلف وعده نمى کنى.

و این دعایى است که در سحرها، پس از نماز شفع خوانده مى شود.(19)

دوازدهم: بعد از هر دو رکعت از نماز شب و شفع و بعد از دعاهاى نماز وتر، دعاهایى را که مرحوم «شیخ طوسى» و «سیّد بن طاووس» نقل کرده اند را بخواند.(20)

سیزدهم: سجده ها و دعاهایى که از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) روایت شده است را بخواند. از جمله، در روایتى که «ابان بن تغلب» از امام صادق(علیه السلام)نقل کرده است، چنین آمده:

شب نیمه شعبان داخل شد و آن شب رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نزد یکى از همسران خود بود; وقتى که شب به نیمه رسید آن حضرت از بستر براى عبادت برخاست; همسرش در پى آن حضرت روان شد، در حالى که خود را به چادرش پیچیده بود و در جستجوى آن حضرت بود; ناگاه رسول خدا(صلى الله علیه وآله) را در سجده یافت، که مثل جامه اى به زمین چسبیده بود. به حضرت نزدیک شد، شنید که آن حضرت در سجده خود مى گوید:

سَجَدَ لَکَ سَوادى وَخَیالى، وَآمَنَ بِکَ فُؤادى، هذِهِ یَداىَ وَماجَنَیْتُهُ عَلى

به خاک افتاد براى تو سراپایم و اندیشه ام و ایمان آورد به تو دلم، این است هر دو دستم و آنچه جنایتى که بر

نَفْسى، یا عَظیمُ تُرْجى لِکُلِّ عَظیم، اِغْفِرْ لِىَ الْعَظیمَ، فَاِنَّهُ لایَغْفِرُ الذَّنْبَ

خویش کردم اى بزرگى که در هر کار بزرگى امید به اوست بیامرز گناه بزرگم را که نیامرزد گناه

الْعَظیمَ اِلاَّ الرَّبُّ الْعَظیمُ

بزرگ را جز پروردگار بزرگ.

* آنگاه سر خود را بلند کرد و سپس به سجده رفت و عرض کرد:

اَعُوذُ بُنُورِ وَجْهِکَ الَّذى اَضائَتْ لَهُ السَّمواتُ وَالاَْرَضُونَ، وَانْکَشَفَتْ لَهُ

پناه برم به نور ذات تو که روشن شد بدو آسمانها و زمینها و برچیده شد بدو

الظُّلُماتُ، وَصَلَحَ عَلَیْهِ اَمْرُ الاَْوَّلینَ وَالاْخِرینَ، مِنْ فُجأَةِ نَقِمَتِکَ، وَمِنْ

تاریکیها و اصلاح شد بدو کار اوّلین و آخرین از ناگهانى رسیدن عذابت و از

تَحْویلِ عافِیَتِکَ، وَمِنْ زَوالِ نِعْمَتِکَ، اَللّـهُمَّ ارْزُقْنى قَلْباً تَقِیّاً نَقِیّاً، وَمِنَ

پا برجا شدن تندرستى تو و از زائل شدن نعمتت خدایا روزیم گردان دلى پاک و پاکیزه و مبراى از

الشِّرْکِ بَریئاً، لا کافِراً ولا شَقِیّاً

شرک که نه کافر باشد و نه اهل شقاوت

آنگاه دو طرف روى خود را به خاک گذاشت و گفت:

عَفَّرْتُ وَجْهى فِى التُّرابِ، وَحُقَّ لى اَنْ اَسْجُدَ لَکَ.

مالیدم به خاک رویم را و بر من سزاست که برایت سجده کنم.

وقتى که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) خواست به بسترِ خویش برگردد، همسرش شتابان به جاى خود برگشت; هنگامى که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به نزدش آمد، صداى نفس هاى بلند او را شنید و فرمود: این نفس زدن ها چیست؟ آیا نمى دانى امشب، چه شبى است؟ امشب نیمه شعبان است که روزى ها در آن تقسیم مى شود و اجل ها نوشته مى شود و حاجیان نامشان امشب معیّن مى گردد و خداوند افراد فراوانى را مى آمرزد و فرشتگان خود را از آسمان به سوى مکّه مى فرستد!(21)

چهاردهم: نماز جناب جعفر طیّار را بجا آورد، همان گونه که در روایتى از امام رضا(علیه السلام) در اعمال امشب وارد شده است.(22) (شرح آن در نمازهاى مستحب و معروف ـ صفحه 1081 ـ خواهد آمد)

پانزدهم: نمازهاى فراوانى براى شب نیمه شعبان وارد شده است که آنها را بجا آورد از جمله گروهى از افراد مورد وثوق و اعتماد از امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) روایت کرده اند که فرمودند: وقتى که شب نیمه شعبان مى شود، چهار رکعت نماز بجا آور (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعت، حمد یک مرتبه و قل هو اللّه احد را صد مرتبه بخوان و پس از پایان چهار رکعت بگو:

اَللّـهُمَّ اِنّى اِلَیْکَ فَقیرٌ، وَمِنْ عَذاِبکَ خائِفٌ مُسْتَجیرٌ، اَللّـهُمَّ لا تُبَدِّلْ

خدایا من به درگاهت نیازمندم و ازعذاب و شکنجه ات ترسان و پناه خواهم خدایا نامم را (از زمره موحدان)

اِسْمى، وَلا تُغَیِّرْ جِسْمى، وَلاتَجْهَدْ بَلائى، وَلاتُشْمِتْ بى اَعْدآئى، اَعُوذُ

عوض مکن و جسمم را دگرگون مکن و آزمایشم را سخت مکن و دشمن شادم مفرما پناه مى برم

بِعَفْوِکَ مِنْ عِقابِکَ، وَاَعُوذُ بِرَحْمَتِکَ مِنْ عَذابِکَ، وَاَعُوذُ بِرِضاکَ مِنْ

به عفوت از کیفرت و پناه مى برم به رحمتت از عذابت و پناه مى برم به خشنودیت از

سَخَطِکَ، وَاَعُوذُبِکَ مِنْکَ، جَلَّ ثَنآؤُکَ، اَنْتَ کَما اَثْنَیْتَ عَلى نَفْسِکَ،

خشمت و پناه مى برم به خودت از خودت مدح تو والاست و تو چنانى که خود ثناى خود کرده اى

وَفَوْقَ ما یَقُولُ الْقآئِلُونَ.(23)

و بالاتر از آنى که مردم گویند.

 


1. مصباح المتهجّد، صفحه 831 و اقبال، صفحه 695.
2. مصباح المتهجّد، صفحه 853 و زاد المعاد، صفحه 59.
3. بحارالانوار، جلد 95، صفحه 415 و اقبال، صفحه 701.
4. اقبال، صفحه 699.
5. زاد المعاد، صفحه 64.
6. اقبال، صفحه 718.
7. مصباح المتهجّد، صفحه 830.
8. همان مدرک و اقبال، صفحه 710.
9. همان مدرک.
10. زاد المعاد، صفحه 60.
11. اقبال، صفحه 705 و مصباح المتهجّد، صفحه 842 (با اندکى تفاوت).
12. مصباح المتهجّد، صفحه 843 و بحارالانوار، جلد 95، صفحه 412 (با مقدارى تفاوت).
13. بحارالانوار، جلد 95، صفحه 414 و اقبال، صفحه 699 (با اندکى تفاوت).
14. عوالى اللئالى، جلد 1، صفحه 159، حدیث 144 و بحارالانوار، جلد 92، صفحه 361، حدیث 18.
15. اقبال، صفحه 687.
16. همان مدرک، صفحه 695 و بحارالانوار، جلد 95، صفحه 409.
17. مصباح المتهجّد، صفحه 831 و بحارالانوار، جلد 95، صفحه 409 (با اندکى تفاوت).
18. مصباح المتهجّد، صفحه 833 و اقبال، صفحه 697 و بحارالانوار، جلد 95، صفحه 411.
19. مصباح کفعمى، صفحه 51.
20. مصباح المتهجّد، صفحه 833 و اقبال، صفحه 716.
21. اقبال، صفحه 702 و بحارالانوار، جلد 95، صفحه 416.
22. مصباح المتهجّد، صفحه 838.
23. مصباح المتهجّد، صفحه 830 و بحارالانوار، جلد 94، صفحه 88.

 

روز نیمه شعبانشب سیزدهم ماه
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma