تعقیبات مشترک

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
مفاتیح نوین
تعقیبات مخصوص هر نمازتعقیبات نماز

منظور از تعقیبات مشترک، تعقیبات و دعاهایى است که پس از هر نمازى خوانده مى شود.

1ـ مستحب است نمازگزار بعد از نماز سه بار تکبیر بگوید، بدین نحو که دست ها را بلند کند تا مقابل صورت بالا آورد آنگاه تا نزدیک زانو برگرداند و با هر مرتبه یک اللّه اکبر بگوید.

از امام باقر(علیه السلام) روایت شده است: وقتى که سلام نماز را دادى، سه بار دستانت را براى تکبیر بالا ببر.(1)

«ابن بابویه» به سند معتبر از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده است که مفضّل بن عمر از آن حضرت پرسید: به چه علّت نمازگزار، پس از سلام همراه با بالا آوردن دست، سه مرتبه تکبیر مى گوید؟ فرمود: وقتى پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مکّه را فتح کرد، با اصحابش کنار حجرالاسود، نماز گزارد; وقتى سلام نماز را گفت، سه بار دستش را بالا آورد و تکبیر گفت و آنگاه گفت:

لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ، وَحْدَهُ وَحْدَهُ ]وَحْدَهُ[، اَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَ نَصَرَ عَبْدَهُ، وَ اَعَزَّ

معبودى نیست جز خداى یکتاى یکتاى یکتا که به وعده اش وفا کرده و بنده اش را یارى کرد و سپاهش را

جُنْدَهُ، وَ غَلَبَ الاَْحْزابَ وَحْدَهُ، فَلَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، یُحْیى وَ یُمیتُ،

پیروز کرد و به تنهایى بر همه احزاب غالب آمد، پس فرمانروایى او راست و ستایش خاص اوست. زنده مى کند و مى میراند

وَ یُمیتُ وَ یُحْیى وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ.

و مى میراند و زنده مى کند و او بر هر چیز تواناست.

آنگاه به یارانش رو کرد و فرمود این تکبیر و این ذکر را پس از هر نماز واجب بگویید و آن را ترک نکنید، سپس فرمود: هر کس بعد از سلام نماز، چنین کند و این دعا را بخواند، شکر خداوند را براى تقویت اسلام و لشکر اسلام ادا کرده است.(2)

«شیخ طوسى» در کتاب «مصباح المتهجّد» این جملات را کاملتر نقل کرده است:

لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ اِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ، لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَ لا نَعْبُدُ اِلاَّ اِیّاهُ، مُخْلِصینَ

معبودى جز خدا آن معبود یکتا نیست و ما در برابر او تسلیمیم، معبودى جز خدا نیست و ما جز او را نپرستیم و دین (و عبادت) را

لَهُ الدّینَ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ، لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ رَبُّنا وَ رَبُّ آبائِنَا الاَْوَّلینَ،

خالص براى او گردانیم و اگر چه بر مشرکان بد آید معبودى جز خدا نیست که پروردگار ما و پروردگار پدران پیشین ماست

لاإلهَ إلاَّ اللهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ،اَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ، وَ اَعَزَّ جُنْدَهُ،

معبودى نیست جز خدا که یکتاى یکتاى یکتاست، به وعده خود وفا کند و بنده اش را یارى کند و لشکرش را عزّت دهد

وَهَزَمَ(3) الاَْحْزابَ وَحْدَهُ،فَلَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ، یُحْیى وَیُمیتُ، وَیُمیتُ

و به تنهایى احزاب (باطل) را نابود کرد پس اوراست پادشاهى و او راست سپاس که زنده مى کند و مى میراند و بمیراند

وَیُحْیى، وَ هُوَ حَىٌّ لا یَمُوتُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ.(4)

و زنده کند و اوست زنده اى که نمى میرد و هر خیرى به دست اوست و بر هر چیز قادر است.

2ـ به سند صحیح از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که آن حضرت وقتى از نماز فارغ مى شد دستش را بالاى سرش مى برد (و دعا مى کرد).(5)

3ـ تسبیح حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام) که روایات فراوانى در فضیلت آن وارد شده است:

امام صادق(علیه السلام) فرمود: «ما همان گونه که کودکانمان را به نماز امر مى کنیم، به تسبیح حضرت زهرا(علیها السلام) نیز دستور مى دهیم; آن را ترک مکن که هر کس بر آن مداومت ورزد، از سعادت محروم نخواهد شد».(6)

در روایات معتبر وارد شده است که مراد از «ذکر کثیر» در آیه «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللّهَ ذِکْراً کَثِیراً»(7) همین تسبیح است و هر کس بر آن مداومت نماید خدا را بسیار یاد کرده و به این آیه عمل کرده است.(8)

به سند معتبر از امام باقر(علیه السلام) روایت شده است: «هر کس تسبیح حضرت زهرا(علیها السلام) را بگوید و پس از آن استغفار کند، خداوند او را بیامرزد و این تسبیح هرچند بر زبان صد تاست ولى در میزان عمل، هزار تا به حساب مى آید و شیطان را از انسان مى راند و خداى رحمان را خشنود مى سازد».(9)

در روایت معتبر دیگرى از امام صادق(علیه السلام) آمده است که: «تسبیح حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام) پس از هر فریضه، براى من از هزار رکعت در هر روز محبوبتر است».(10)

کیفیّت تسبیح حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام):

روایات درباره چگونگى این تسبیح کمى تفاوت دارد، ولى آنچه مشهورتر و روشن تر است، بدین گونه است:

سى و چهار مرتبه اللّه اکبر

سى و سه مرتبه الحمد للّه

سى و سه مرتبه سبحان اللّه

همچنین سنّت است که پس از تسبیحات حضرت زهرا(علیها السلام) یکبار لا اله الاّ اللّه گفته شود،(11) و بهتر است با تسبیحى که از تربت امام حسین(علیه السلام) است این اذکار را بگوید.

از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است: «تسبیح امام حسین(علیه السلام) در دست انسان ذکر و تسبیح مى گوید، بدون آن که آدمى تسبیح و ذکرى بر زبان جارى سازد».(12)

در روایتى آمده است، حضرت زهرا(علیها السلام) پیش از شهادت حمزه(علیه السلام) با رشته اى از پشم تابیده که گره زده بود، تسبیح مى گفت; پس از شهادت حمزه(علیه السلام) از تربت آن شهید، تسبیح ساخته و ذکر مى گفتند که مردم نیز چنین کردند. پس از شهادت امام حسین(علیه السلام) سنّت شد که از تربت آن حضرت تسبیح بسازند و با آن ذکر بگویند.(13)

از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که: «هر کس با تربت امام حسین(علیه السلام) یکبار استغفار کند، خداوند براى او هفتاد بار مى نویسد».(14)

4ـ مرحوم «کلینى» به سند معتبر از امام باقر(علیه السلام) روایت کرده است که آن حضرت فرمود: «کسى که بعد از نماز واجب و پیش از آن که پاهایش را (از حالت نمازگزار) برگرداند سه بار این دعا را بخواند، خداوند گناهانش را بیامرزد، هرچند فراوان باشد»:

اَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذى لا ِالهَ اِلاَّ هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ، ذُو الْجَلالِ وَ الاِْکْرامِ،

آمرزش خواهم از خدایى که معبودى جز او نیست زنده پاینده داراى جلالت و بزرگوارى

وَاَتُوبُ اِلَیْهِ.(15)

و به سویش بازگشت کنم.

و برابر روایت دیگر: «هر کس این کلمات را در هر روز بخواند و با آن استغفار کند، خداوند گناهان فراوانى از او را بیامرزد».(16)

5ـ مرحوم «شیخ کلینى» از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده است که بعد از هر نماز فریضه، این دعا را ترک مکن:

اُعیذُ نَفْسى وَما رَزَقَنى رَبّى، بِاللهِ الْواحِدِ الصَّمَدِ الَّذى لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ،

پناه دهم خودم و آنچه پروردگارم روزیم کرده به خداى یگانه بى نیازى که نزاید و نزائیده شده

وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً اَحَدٌ، وَاُعیذُ نَفْسى وَما رَزَقَنى رَبّى، بِرَبِّ الْفَلَقِ، مِنْ

و نیست برایش همتائى هیچ کس و پناه دهم خود و آنچه پروردگارم روزى من کرده به خداى سپیده دم از

شَرِّ ما خَلَقَ، وَمِنْ شِرِّ غاسِق اِذا وَقَبَ، وَمِنْ شَرِّ النَّفّاثاتِ فِى الْعُقَدِ،

شر آنچه آفریده و از شر شب هنگامى که تاریکیش فرا گیرد و از شر دمندگان در گره ها

وَمِنْ شَرِّ حاسِد اِذا حَسَدَ، وَاُعیذُ نَفْسى وَما رَزَقَنى رَبّى، بِرَبِّ النّاسِ،

و از شر حسود هنگامى که حسد ورزد و پناه دهم خودم و آنچه پروردگارم روزیم کرده به پروردگار مردم

مَلِکِ النّاسِ، اِلهِ النّاسِ، مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنّاسِ، اَلَّذى یُوَسْوِسُ فى

پادشاه مردم معبود مردم از شر وسوسه گر پنهانى که وسوسه کند در

صُدُورِ النّاسِ، مِنَ الْجِنَّةِ وَالنّاسِ.(17)

سینه هاى مردم (چه) باشد از جنیان و (چه) از مردم.

6ـ مرحوم «کلینى» به سند معتبر از «على بن مهزیار» روایت کرده است که امام هادى(علیه السلام) به کسى که تقاضا کرد حضرت دعایى را به او بیاموزد که پس از هر نماز بخواند تا خداوند خیر دنیا و آخرت را به وى عنایت فرماید; چنین نوشت:

اَعُوذُ بِوَجْهِکَ الْکَریمِ، وَعِزَّتِکَ الَّتى لا تُرامُ، وَقُدْرَتِکَ الَّتى لا یَمْتَنِعُ مِنْها

پناه برم به ذات بزرگوارت و به عزتت که مورد دستبرد نیست و قدرتت که چیزى از آن خوددارى

شَىْءٌ، مِنْ شَرِّ الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ، وَمِنْ شَرِّ الاَْوْجاعِ کُلِّها.(18)

نتواند از شر دنیا و آخرت و از شر تمامى دردها

و در برخى روایات در آخر دعا، اضافه شده است:

وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دابَّة أَنْتَ آخِذٌ بِناصِیَتِها، إنَّ رَبِّى عَلى

و از گزند هر جنبده اى که تو فرمانرواى او هستى همانا پروردگار من بر

صِراط مُسْتَقیم، وَلا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ.(19)

روش حقى است و جنبش و نیرویى نیست جز به خداى والاى بزرگ.

7ـ «شیخ کلینى» و «شیخ صدوق» علیهما الرّحمة از امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) نقل کرده اند که کمترین دعایى که بعد از نماز واجب مى توانى بخوانى این است که بگویى:

اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ مِنْ کُلِّ خَیْر اَحاطَ بِهِ عِلْمُکَ، وَاَعُوذُ بِکَ مِنْ کُلِّ شَرٍّ

خدایا از تو مى خواهم هر خیرى را که علمت بدان احاطه دارد و پناه مى برم به تو از هر شرى

اَحاطَ بِهِ عِلْمُکَ، اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ عافِیَتَکَ فى اُمُورى کُلِّها، وَاَعُوذُ بِکَ

که علمت بدان احاطه دارد خدایا از تو مى خواهم عافیت را در تمام کارهایم و پناه مى برم به تو

مِنْ خِزْىِ الدُّنْیا وَعَذابِ الاْخِرَةِ.(20)

از رسوایى دنیا و عذاب آخرت.

8ـ مطابق روایتى از امام صادق(علیه السلام) مستحب است که پس از نماز بخوانى:

اَللّهُمَّ اَعْتِقْنِى مِنَ النّارِ، وَاَدْخِلْنِى الْجَنَّةَ، وَزَوِّجْنِى مِنَ الْحُورِ الْعینَ.(21)

خدایا مرا از آتش پناه ده و داخل بهشتم گردان و حورالعین به همسریم درآر.

9ـ امام صادق(علیه السلام) فرمود: هر کس این دعا را بعد از هر نماز واجب بخواند خودش، خانه اش، مالش و فرزندانش محفوظ خواهند بود:

اُجیرُ نَفْسى وَ مالى وَ وُلْدى وَ اَهْلى وَ دارى، وَ کُلَّ ما هُوَ مِنّى، بِاللهِ

پناه مى دهم، خودم و مالم و فرزندانم و خانواده ام و خانه ام و هر آن چه از آن من است، به خداى

الْواحِدِ الاَْحَدِ الصَّمَدِ، اَلَّذى لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً اَحَدٌ،

یکتاى یگانه بى نیازى که هرگز نزاد و زاده نشده و براى او هیچ گاه شبیه و مانندى نبوده است

وَاُجیرُ نَفْسى وَ مالى وَوُلْدى، وَ کُلَّ ما هُوَ مِنّى، بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ ما

و پناه مى دهم خودم و مالم و فرزندانم و هر آنچه که از آنِ من است به پروردگار سپیده دم از شر تمام آنچه

خَلَقَ، وَ مِنْ شَرِّ غاسِق اِذا وَقَبَ، وَ مِنْ شَرِّ النَّفّاثاتِ فِى الْعُقَدِ، وَ مِنْ شَرِّ

آفرید و از شر هر موجود شرور هنگامى که شبانه وارد مى شود و از شر آنان که با افسون در گره ها مى دمند و از شر

حاسِد اِذا حَسَدَ، وَ اُجیرُ نَفْسى وَ مالى وَ وُلْدى، وَکُلَّ ما هُوَ مِنّى بِرَبِّ

هر حسودى هنگامى که حسد ورزد و پناه مى دهم خودم و مالم وفرزندانم و هر آنچه که از آنِ من است به پروردگار

النّاسِ،مَلِکِ النّاسِ،اِلهِ النّاسِ،مِنْ شَرِّالْوَسْواسِ الْخَنّاسِ،اَلَّذى یُوَسْوِسُ

مردم به مالک و حاکم مردم و معبود مردم از شر وسوسه پنهانکار که در درون

فی صُدُورِ النّاسِ، مِنَ الْجِنَّةِ وَ النّاسِ، وَ اُجیرُ نَفْسى وَ مالى وَوُلْدى،

سینه انسان ها وسوسه مى کند خواه از جن باشد یا انسان و پناه مى دهم خودم و مالم و فرزندانم

وَکُلَّ ما هُوَ مِنّى، بِاللهِ لا اِلهَ اِلاَّ هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ، لا تَاْخُذُهُ سِنَةٌ وَلانَوْمٌ،

و هر آنچه که از آنِ من است به خداوندى که هیچ گاه خواب سبک و سنگینى او را فرا نمى گیرد

لَهُ ما فِى السَّمَواتِ وَ ما فِى الاَْرْضِ، مَنْ ذَا الَّذى یَشْفَعُ عِنْدَهُ اِلاَّ بِاِذْنِهِ،

آنچه در آسمان ها و زمین است از آنِ اوست کیست که در نزد او جز به فرمان او شفاعت کند

یَعْلَمُ ما بَیْنَ اَیْدیهِمْ وَما خَلْفَهُمْ،وَلایُحیطُونَ بِشَىْء مِنْ عِلْمِهِ اِلاَّ بِماشاءَ،

آنچه را در پیش روى آنها و پشت سرشان است مى داند و کسى از علم او آگاه نمى گردد جز به مقدارى که او بخواهد

وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّمَواتِ وَالاْرْضَ،وَلایَؤُودُهُ حِفْظُهُما وَهُوَ الْعَلِىُّ الْعَظیم.(22)

تحت حکومت او آسمان ها و زمین را در بر گرفته و نگهدارى آن دو او را خسته نمى کند بلندى مقام و عظمت مخصوص اوست.

10ـ خواندن بعضى از سوره ها وآیات: مستحب است پس از نماز، سوره حمد و آیة الکرسى(23) را بخواند. و آیه شهادت را; یعنى:

شَهِدَ اللهُ اَنَّهُ لا اِلهَ اِلاَّ هُوَ، وَالْمَلائِکَةُ وَاُولُوا الْعِلْمِ، قآئِماً

گواهى دهد خدا که نیست معبود بحقى جز او و نیز فرشتگان و دارندگان علم (گواهى داده اند) که انصاف

بِالْقِسْطِ، لا اِلهَ اِلاَّ هُوَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ، اِنَّ الدّینَ عِنْدَ اللهِ الاِْسْلامُ، وَمَا

بدو پایدار است و نیست معبودى جز او که عزیز و فرزانه است همانا دین نزد خدا اسلام است و اختلاف

اخْتَلَفَ الَّذینَ اُوتُوا الْکِتابَ اِلاَّ مِنْ بَعْدِ مآ جآئَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ، وَمَنْ

نکرده اند کسانى که کتابشان داده اند مگر پس از آن که آمده است برایشان دانش به خاطر ستمگرى میانشان و هر که

یَکْفُرْ بِایاتِ اللهِ، فَاِنَّ اللهَ سَریعُ الْحِسابِ.(24)

کفر ورزد به آیات خدا پس خدا زود به حساب خواهد رسید

و همچنین آیه مُلک یعنى:

قُلِ اللّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ، تُؤْتِى الْمُلْکَ مَنْ تَشآءُ،وَتَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشآءُ، وَتُعِزُّ مَنْ

بگو اى خداى صاحب ملک و فرمانروایى مى دهى فرمانروایى را به هر که خواهى و بستانى ملک را از هر که خواهى و عزت بخشى هر که را

تَشآءُ، وَتُذِلُّ مَنْ تَشآءُ، بِیَدِکَ الْخَیْرُ، اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ، تُولِجُ

خواهى و زبون کنى هر که را خواهى همه خوبیها بدست توست که همانا تو بر هر چیز توانایى درآورى

اللَّیْلَ فِى النَّهارِ، وَتُولِجُ النَّهارَ فِى اللَّیْلِ، وَتُخْرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَیِّتِ،

شب را در روز و درآورى روز را در شب و بیرون آرى زنده را از مرده

وَتُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَىِّ، وَتَرْزُقُ مَنْ تَشآءُ بِغَیْرِ حِساب.(25)

و بیرون آورى مرده را از زنده و روزى دهى هر که را خواهى بى حساب.

مطابق روایتى از امام صادق(علیه السلام) این آیات آثار مهمّى در بخشودگى گناهان و جلب رحمت الهى دارد.(26)

«شیخ طوسى» در «مصباح المتهجّد»(27) پس از نقل آن آیات، آیات ذیل را نیز اضافه مى کند:

الف) آیات 54 تا 56 سوره اعراف، که به «آیه سَخره» معروف است:

اِنَّ رَبَّکُمُ اللّهُ الَّذِى خَلَقَ السَّمواتِ وَ الاْرْضَ فى سِتَّةِ اَیّام ثُمَّ اسْتَوى

پروردگار شما، خداوندى است که آسمانها و زمین را در شش روز [= شش دوران] آفرید; سپس به تدبیر

عَلَى الْعَرْشِ، یُغشِى اللَّیْلَ النَّهارَ، یَطْلُبُهُ حَثیثاً، وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ

جهان هستى پرداخت; با شب، روز را مى پوشاند و شب را به دنبال روز، به سرعت در حرکت است; و خورشید و ماه

وَالنُّجُومَ مُسَخَّرات بِاَمْرِهِ،ألا لَهُ الْخَلْقُ وَالاَْمْرُ، تَبارَکَ اللّهُ رَبُّ الْعالَمینَ

و ستارگان را آفرید که مسخّر فرمان او هستند، آگاه باشید که آفرینش و تدبیر جهان از آنِ اوست، پربرکت است خدایى که پروردگار جهانیان است.

* اُدْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَةً، اِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدینَ * وَ لا تُفْسِدُوا

پروردگار خود را از روى تضرع و پنهانى بخوانید (و از تجاوز دست کشید که) او متجاوزان را دوست نمى دارد. و در زمین پس از

فِى الاْرْضِ بَعْدَ اِصْلاحِها وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً اِنَّ رَحْمَةَ اللّهِ قَریبٌ

اصلاح آن فساد نکنید، و او را با بیم و امید بخوانید، زیرا رحمت خدا به

مِنَ الْمُحْسِنینَ.

نیکوکاران نزدیک است.

ب) سه مرتبه این آیات را بخواند:

سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمّا یَصِفُونَ * وَسَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلینَ *

منزه است پروردگار تو، پروردگار عزت (و قدرت) از آنچه آنان توصیف مى کنند، و سلام بر رسولان،

وَالْحَمْدُ للهِِ رَبِّ الْعالَمینَ.(28)

و حمد و ستایش مخصوص خداوندى است که پروردگار جهانیان است.

درباره فضیلت قرائت آیة الکرسى پس از نماز، روایتى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آمده است که آن حضرت به على(علیه السلام) فرمود: «اى على، خواندن آیة الکرسى را پس از هر نماز واجب ترک مکن چراکه جز پیامبر یا صدّیق و یا شهید، بر خواندنش مراقبت نمىورزد».(29)

در روایت دیگرى آمده است: «هر کس پس از هر نماز، آیة الکرسى را بخواند، نمازش قبول مى شود و در امان پروردگار و تحت حمایت او خواهد بود».(30)

11ـ «شیخ صدوق»(رحمه الله) و دیگران، به سندهاى معتبر از امام محمّد باقر(علیه السلام) روایت کرده اند که: مردى به نام شیبه هُذُلى، به محضر رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آمد (و با ناراحتى) عرض کرد: یا رسول اللّه، من پیر و ناتوان شده ام و نمى توانم اعمالى که پیش از این، از نمازها و روزه ها و حج و جهاد را انجام مى دادم، به جاى آورم، کلماتى به من بیاموز که خداوند مرا به آنها سود دهد، و در عین حال سبک و آسان باشد. پیامبر فرمود: بار دیگر سخنت را تکرار کن! او نیز این سخن را تکرار کرد.

پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: به خاطر این سخنت، درخت ها و کلوخ هایى که بر گردت بودند، بر تو گریستند; آنگاه فرمود: پس از هر نماز صبح ده بار بگو:

سُبْحانَ اللّهِ الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِهِ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلاَّ بِاللّهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ.

منزه است خداى بزرگ و حمد او راست و جنبش و نیرویى نیست مگر به وسیله خداى والاى بزرگ.

با خواندن این دعا، خداوند تو را از بیمارى هاى مختلف حفظ خواهد کرد. شیبه گفت: اینها براى دنیایم، براى آخرتم نیز چیزى بفرما! رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: پس از هر نمازى مى گویى:

اَللّهُمَّ اهْدِنى مِنْ عِنْدِکَ، وَ اَفِضْ عَلَىَّ مِنْ فَضْلِکَ، وَ انْشُرْ عَلَىَّ مِنْ

خدایا مرا از نزد خود راهنمایى کن و از فضل خویش بر من افاضه کن و بگستر بر من از

رَحْمَتِکَ، وَ اَنْزِلْ عَلَىَّ مِنْ بَرَکاتِکَ.

رحمت خویش و فرو ریز بر من از برکاتت.

آنگاه فرمود: هر کس بر این دعا مداومت ورزد و تا وقت مردن عمداً آن را ترک نکند، وقتى که به محشر وارد شود، درهاى بهشت براى او گشوده شود تا از هر درى که بخواهد وارد بهشت گردد.(31)

12ـ ذکر تسبیحات اربعه:

مرحوم «شیخ طوسى» و دیگران به سندهاى صحیح از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده اند که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)روزى به اصحاب خویش فرمود: «هر کس از شما پس از نماز سى مرتبه بگوید:

سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَکْبَرُ.

منزه است خدا و حمد خاص خداست و معبودى جز خدا نیست و خدا بزرگتر از توصیف است

از وى دفع مى شود سوختن، غرق شدن، فرود آمدن خانه، افتادن در چاه، حمله درندگان، مرگ هاى سوء و هر بلاى دیگرى که در آن روز از آسمان فرود آید».(32)

در روایت دیگرى از امام صادق(علیه السلام) آمده است: کسى که پس از هر نماز، پیش از آن که حرکت کند، چهل مرتبه بگوید:

سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ، وَ لا اِلهَ إلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَکْبَرُ

منزه است خدا و حمد خاص خداست و معبودى جز خدا نیست و خدا بزرگ تر از توصیف است

سپس از خدا حاجتى را بطلبد، خداوند آن را برآورده سازد.(33)

در روایتى دیگر، از همان حضرت(علیه السلام) نقل شده است که: هر کس پس از نماز واجب، سى مرتبه «سبحان اللّه» بگوید، گناهان او بخشوده مى شود.(34)

13ـ مرحوم «کلینى» به سند صحیح از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده است که: هر کس پس از نماز فریضه، سه بار بگوید:

یا مَنْ یَفْعَلُ ما یَشاءُ، وَ لا یَفْعَلُ ما یَشاءُ اَحَدٌ غَیْرُهُ،

اى که مى کند هرچه خواهد و جز او هیچ کس نتواند بکند آنچه را خواهد

سپس از خداوند چیزى بخواهد، حاجتش روا شود.(35)

14ـ به سند موثّق از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است: هر کس بعد از نماز، قبل از آن که زانوانش را حرکت دهد و برخیزد، ده مرتبه این ذکر را بگوید گناهان زیادى از او بخشوده و حسنات زیادى در نامه عمل او نوشته مى شود:

اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، اِلهاً

گواهى دهم که معبودى جز خداى یگانه نیست که شریک ندارد معبودى است

واحِداً اَحَداً صَمَداً، لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَةً وَ لا وَلَداً.(36)

یکتا، یگانه بى نیاز، نگرفته براى خود همسرى و نه فرزندى.

براى این ذکر، فضیلت فراوانى ذکر شده است، مخصوصاً پس از نماز صبح، و نماز عشا و هنگام طلوع و غروب آفتاب.(37)

15ـ مرحوم «شیخ کلینى» و «شیخ صدوق» و دیگران به سندهاى صحیح از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده اند که: جبرئیل(علیه السلام) در زندان نزد حضرت یوسف(علیه السلام) آمد و به او گفت بعد از هرنماز بگو:

اَللّهُمَّ اجْعَلْ لى فَرَجاً وَ مَخْرَجاً، وَ ارْزُقْنى مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ، وَ مِنْ

خدایا قرار ده برایم گشایش و راه چاره اى و روزى ام ده از آن جا که گمان دارم و از

حَیْثُ لا اَحْتَسِبُ.(38)

آن جا که گمان ندارم.

16ـ در روایتى از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل شده است که فرمود: هر کس مى خواهد که خداوند او را در قیامت بر اعمال بدش مطّلع نسازد و دیوان گناهانش را نگشاید، بعد از هرنماز این دعا را بخواند:

اَللّهُمَّ اِنَّ مَغْفِرَتَکَ اَرْجى مِنْ عَمَلى، وَاِنَّ رَحْمَتَکَ اَوْسَعُ مِنْ ذَنْبى، اَللّهُمَّ

خدایا مسلّماً آمرزش تو امیدوار کننده تر از عمل من است و مسلّماً رحمت تو پهناورتر از گناه من است خدایا

اِنْ کانَ ذَنْبى عِنْدَکَ عَظیماً، فَعَفْوُکَ اَعْظَمُ مِنْ ذَنْبى، اَللّهُمَّ اِنْ لَمْ اَکُنْ اَهْلا

اگر گناهم پیش تو بزرگ است پس گذشت تو بزرگتر از گناه من است خدایا اگر من شایستگى ندارم

اَنْ تَرْحَمَنى(39)، فَرَحْمَتُکَ اَهْلٌ اَنْ تَبْلُغَنى وَ تَسَعَنى، لاَِنَّها وَسِعَتْ کُلَّ

که تو بر من رحم کنى پس رحمت تو شایستگى دارد که به من برسد و مرا فرا گیرد زیرا که رحمتت همه را

شَىْء، بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.(40)

فراگیرد به رحمتت اى مهربانترین مهربانها.

17ـ علاّمه مجلسى از مرحوم «کفعمى» نقل کرده است: شخصى خدمت پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمد، و از بیمارى و تنگدستى و فقر، شکایت کرد. پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) به او فرمود: پس از هر نماز واجب بخوان:

تَوَکَّلْتُ عَلَى الْحَىِّ الَّذى لا یَمُوتُ، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَةً

توکل کنم بر خداى زنده اى که نمى میرد و ستایش خاص خدایى است که نه همدمى براى خود گرفته

وَ لا وَلَداً، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَریکٌ فِى الْمُلْکِ، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ

و نه فرزندى و نیست براى او شریکى در سلطنت و نیست او را دوستى براى رفع مذلت

وَکَبِّرْهُ تَکْبیراً.(41)

و او را به کمال بزرگى تکبیر گوى.

و مطابق روایت دیگر، آن حضرت فرمود: هیچ گاه سختى و شدّتى به من رو نیاورد، مگر آنکه جبرئیل بر من ظاهر شد و گفت این دعا را بخوان.(42)

18ـ مرحوم «شیخ مفید» در «مقنعه» این دعا را براى تعقیبات همه نمازها، آورده است:

اَللّهُمَّ انْفَعْنا بِالْعِلْمِ، وَزَیِّنّا بِالْحِلْمِ، وَجَمِّلْنا بِالْعافِیَةِ، وَکَرِّمْنا بِالتَّقْوى، اِنَّ

خدایا ما را به علم و دانش سود ده و به حلم زیور بخش و به تندرستى زینت ده و به پرهیزکارى گرامى دار براستى

وَلِیِّىَ اللهُ الَّذى نَزَّلَ الْکِتابَ، وَهُوَ یَتَوَلَّى الصّالِحینَ.(43)

سرپرست من خدایى است که کتاب را فرو فرستاد و او صالحان را دوست دارد.

19ـ مرحوم «شیخ صدوق» و «شیخ طوسى» و دیگران با سندهاى معتبر از امیر مؤمنان(علیه السلام) روایت کرده اند که آن حضرت فرمود: هر کس دوست دارد ازدنیا بیرون رود، در حالى که از همه گناهان پاک شده باشد، آن گونه که طلا از ناخالصى ها پاک مى شود، و کسى از او مظلمه اى را بازخواست نکند، پس از نمازهاى پنج گانه، دوازده بار سوره اى که اوصاف خدا را بیان مى کند بخواند (یعنى سوره توحید را) سپس دستها را به سوى آسمان بگشاید و این دعا را که خواهد آمد بخواند; آنگاه آن حضرت فرمود: این دعا از رازهاى مکنون و پنهانى است که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آن را به من آموخت و به من دستور داد که آن را به حسن و حسین(علیهما السلام) نیز بیاموزم:

اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَکْنُونِ الْمَخْزُونِ، اَلطّاهِرِ الطُّهْرِ الْمُبارَکِ،

خدایا من از تو مى خواهم به حق نام مستور در گنجینه ات و پاک و پاکیزه و مبارکت

وَاَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظیمِ، وَسُلْطانِکَ الْقَدیمِ، یا واهِبَ الْعَطایا، یا مُطْلِقَ

و از تو مى خواهم به حق نام بزرگ و سلطنت ازلیت اى بخشنده عطاها و اى رها کننده

الاُْسارى، یا فَکّاکَ الرِّقابِ مِنَ النّارِ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَفُکَّ

اسیران و اى آزاد کننده مردمان از آتش درود فرست بر محمّد و آل محمّد و ما را

رَقَبَتى مِنَ النّارِ، وَاَخْرِجْنى مِنَ الدُّنْیا آمِناً، وَاَدْخِلْنِى الْجَنَّةَ سالِماً،

از آتش دوزخ آزاد کن و از دنیا در حال امن و امان بیرونم بر و به سلامتى وارد بهشتم کن

وَاجْعَلْ دُعآئى اَوَّلَهُ فَلاحاً، وَاَوْسَطَهُ نَجاحاً، وَآخِرَهُ صَلاحاً، اِنَّکَ اَنْتَ

و قرار ده دعاى مرا آغازش را رستگارى و وسطش را کامیابى و انجامش را شایستگى که همانا تویى

عَلاّمُ الْغُیُوبِ.(44)

داناى بر نادیدنیها.

در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) آمده است: هر کس سوره «توحید» را بعد از هر نماز تلاوت کند، خدا خیر دنیا و آخرت را براى او جمع کرده و خودش و پدر و مادرش را بیامرزد.(45)

20ـ مرحوم «شیخ مفید» در کتاب «امالى» از محمّد بن حنفیه نقل کرده است که: روزى پدرم امیر مؤمنان(علیه السلام) را در حال طواف دیدم، در همان حال مردى را دید که به پرده هاى کعبه چنگ زده و دعایى را مى خواند، آن مرد به امیر مؤمنان(علیه السلام) گفت: این دعا را بعد از هر نماز بخوان، به خدا سوگند هر مؤمنى که این دعا را پس از نماز بخواند، خداوند متعال، گناهان زیادى را از وى بیامرزد.

امام(علیه السلام) فرمود: من این دعا را مى دانم و آن شخص حضرت خضر بود. آن دعا این است:

یا مَنْ لا یَشْغَلُهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْع، یا مَنْ لا یُغَلِّطُهُ السّآئِلُونَ، وَیا مَنْ لا

اى کسى که بازش ندارد شنیدن از کسى از شنیدن دیگرى اى کسى که او را به غلط نیندازند سائلان و اى کسى که

یُبْرِمُهُ اِلْحاحُ الْمُلِحّینَ، اَذِقْنى بَرْدَ عَفْوِکَ وَمَغْفِرَتِکَ، وَحَلاوَةَ رَحْمَتِکَ.(46)

به ستوهش نیاورد اصرار زیاد اصرار کنندگان بچشان به من از لذت گذشت و آمرزشت و از شیرینى رحمتت.

21ـ مرحوم «دیلمى» در کتاب «اعلام الدین» از ابن عبّاس نقل کرده است که رسول خدا(صلى الله علیه وآله)فرمود: هر کس سه مرتبه این آیات را بعد از نماز مغرب بخواند، هرچه از ثواب و پاداش که در روز گذشته از او فوت شده است را دریابد و نمازش مورد قبول قرار گیرد و اگر آنها را بعد از هر فریضه و یا نماز مستحب بخواند، براى او ثواب فراوان نوشته مى شود، و آیات این است:

فَسُبْحانَ اللهِ حینَ تُمْسُونَ وَحینَ تُصْبِحُونَ * وَلَهُ الْحَمْدُ فِى السَّمواتِ

پس تنزیه خدا کنید هنگامى که شب مى کنید و هنگامى که روز مى کنید و خاص اوست ستایش در آسمانها

وَالاَْرْضِ وَعَشِیّاً وَحینَ تُظْهِرُونَ * یُخْرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَیُخْرِجُ

و زمین و شامگاه و هنگامى که به نیمروز مى رسید بیرون آورد زنده را از مرده و بیرون آورد

الْمَیِّتَ مِنَ الْحَىِّ وَیُحْیِى الاَْرْضَ بَعْدَ مَوْتِها، وَکَذلِکَ تُخْرَجُونَ(47)

مرده را از زنده و زنده کند زمین را پس از مردنش و شما نیز این چنین (از قبر) بیرون آئید

سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمّا یَصِفُونَ * وَسَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلینَ

منزه است پروردگار تو پروردگار عزت از آنچه توصیفش کنند و سلام بر رسولان

وَالْحَمْدُ للهِِ رَبِّ الْعالَمینَ.(48) (49)

و ستایش خاص خدا پروردگار جهانیان است.

22ـ «شیخ طوسى» در «مصباح المتهجّد» در تعقیبات مشترک این دعا را نقل کرده است:

اَللّهُمَّ اهْدِنى مِنْ عِنْدِکَ، وَ اَفِضْ عَلَىَّ مِنْ فَضْلِکَ، وَ انْشُرْ عَلَىَّ مِنْ

بار خدایا مرا از جانب خود راهنماییم فرما و از زیاده بخششت به من افاضه نما و از رحمتت بر من

رَحْمَتِکَ، وَ اَنْزِلْ عَلَىَّ مِنْ بَرَکاتِکَ، سُبْحانَکَ لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، اِغْفِرْ لى

بگستران و از برکاتت بر من فرو بار منزهى تو معبودى جز تو نیست تمامى و همه

ذُنُوبى کُلَّها جَمیعاً، فَاِنَّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ کُلَّها جَمیعاً اِلاَّ اَنْتَ، اَللّهُمَّ اِنّى

گناهانم را بیامرز زیرا جز تو کسى تمامى و همه گناهان را نیامرزد بار خدایا من

اَسْئَلُکَ مِنْ کُلِّ خَیْر اَحاطَ بِهِ عِلْمُکَ، وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ کُلِّ شَرٍّ اَحاطَ بِهِ

از تو درخواست مى کنم هر چیزى را که علمت بدان احاطه نمود و پناه مى برم به تو از هر شرى که علمت بدان

عِلْمُکَ، اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ عافِیَتَکَ فى اُمُورى کُلِّها، وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ خِزْىِ

احاطه نمود بار خدایا من از تو در تمام کارهایم عافیت مى خواهم و به تو پناه مى برم از رسوایى و خوارى

الدُّنْیا وَعَذابِ الاْخِرَةِ، وَاَعُوذُ بِوَجْهِکَ الْکَریمِ، وَ عِزَّتِکَ الَّتى لا تُرامُ،

دنیا و عذاب آخرت و پناه مى برم به ذات بزرگوارت و به عزتت که فوق آن متصور نیست

وَقُدْرَتِکَ الَّتى لا یَمْتَنِعُ مِنْها شَىْءٌ، مِنْ شَرِّ الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ، وَ ]مِنْ[ شَرِّ

و به قدرتت که چیزى از آن سرپیچى نتواند از شر دنیا و آخرت و از شر

الاَْوْجاعِ کُلِّها، وَمِنْ شَرِّ کُلِّ دابَّة اَنْتَ اخِذٌ بِناصِیَتِها، اِنَّ رَبّى عَلى

تمامى دردها و از گزند هر جنبنده اى که تو فرمانرواى او هستى همانا پروردگار من بر

صِراط مُسْتَقیم، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ، تَوَّکَلْتُ عَلَى

روش حقى است و هیچ جنبش و نیرویى نیست جز به دست خداى والاى بزرگ توکل کنم بر

الْحَىِّ الَّذى لا یَمُوتُ، وَ الْحَمْدُ للهِِ الَّذى لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً،وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ

خداى زنده اى که هرگز نمیرد و ستایش مخصوص خدایى است که فرزندى نگرفته و کسى در سلطنت

شَریکٌ فِى الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبیراً.(50)

شریک او نیست و نیست او را دوستى براى رفع مذلّت و او را به کمال بزرگى تکبیر گوى.

23ـ «شیخ طوسى» در «مصباح المتهجّد» در تعقیبات نماز آورده است:

سُبْحانَ اللهِ کُلَّما سَبَّحَ اللهَ شَىْءٌ، وَ کَما یُحِبُّ اللهُ اَنْ یُسَبَّحَ، وَ کَما هُوَ

منزه است خدا هر آنگاه که چیزى خدا را تسبیح گوید و چنانچه خدا دوست دارد که او را تسبیح کنند و چنانچه او

اَهْلُهُ، وَ کما یَنْبَغى لِکَرَمِ وَجْهِهِ وَ عِزِّ جَلالِهِ، وَ الْحَمْدُ للهِِ کُلَّما حَمِدَ اللهَ

لایق آن است و شایسته ذات بزرگوار و عزت و جلال اوست و ستایش خاص خداست هرآنگاه که چیزى او را

شَىْءٌ، وَ کَما یُحِبُّ اللهُ اَنْ یُحْمَدَ، وَکَما هُوَ اَهْلُهُ،وَ کَما یَنْبَغى لِکَرَمِ وَجْهِهِ

ستایش کند و چنانچه دوست دارد ستایش شود و چنانچه لایق آن است و شایسته ذات بزرگوار

وَ عِزِّ جَلالِهِ، وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ کُلَّما هَلَّلَ اللهَ شَىْءٌ، وَکَما یُحِبُّ اللهُ اَنْ یُهَلَّلَ،

و عزت و جلال اوست و معبودى جز خداى یکتا نیست هر آنگاه که چیزى او را به یکتایى یاد کند و چنانچه دوست دارد به یکتایى یاد شود

وَ کَما هُوَ اَهْلُهُ، وَ کَما یَنْبَغى لِکَرَمِ وَجْهِهِ وَ عِزِّ جَلالِهِ، وَ اللهُ اَکْبَرُ کُلَّما کَبَّرَ

و چنانچه لایق آن است و شایسته ذات بزرگوار و عزت و جلال اوست و خدا بزرگ است هر آنگاه که چیزى او را

اللهَ شَىْءٌ، وَ کَما یُحِبُّ اللهُ اَنْ یُکَبَّرَ، وَ کَما هُوَ اَهْلُهُ، وَ کَما یَنْبَغى لِکَرَمِ

به بزرگى یاد کند و چنانچه دوست دارد به بزرگى یاد شود و چنانچه لایق آن است و شایسته ذات بزرگوار

وَجْهِهِ وَ عِزِّ جَلالِهِ، سُبْحانَ اللهِ وَ الْحَمْدُ للهِِ، وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ وَ اللهُ اَکْبَرُ

و عزت و جلال اوست منزه است خدا و ستایش خاص اوست و معبودى جز او نیست و از همه چیز بزرگتر است

عَلى کُلِّ نِعْمَة اَنْعَمَ بِها عَلَىَّ، وَ عَلى کُلِّ اَحَد مِنْ خَلْقِهِ مِمَّنْ کانَ اَوْ

براى هر نعمتى که به من و به هر یک از خلق خود داده از آنان که بوده اند یا

یَکُونُ اِلى یَوْمِ الْقِیمَةِ، اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ

پس از این تا روز قیامت بیایند بار خدایا من از تو مى خواهم که درود بر محمّد و آلش

مُحَمَّد، وَ اَسْئَلُکَ مِنْ خَیْرِ ما اَرْجُو، وَ خَیْرِ ما لا اَرْجُو، وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ

بفرستى و از تو درخواست مى کنم هر خیرى را چه امید به آن داشته باشم و چه نداشته باشم و پناه مى برم به تو از

شَرِّ ما اَحْذَرُ، وَ مِنْ شَرِّ ما لا اَحْذَرُ.(51)

شرّ آنچه از آن در هراسم و آنچه در هراس آن نیستم.

24ـ امیرمؤمنان، على(علیه السلام) فرمود: پس از هر نماز مى خوانى:

اِلهى هذِهِ صَلاتى صَلَّیْتُها لا لِحاجَة مِنْکَ اِلَیْها، وَ لا رَغْبَة مِنْکَ فیها اِلاَّ

اى معبود من این نمازى که من بجا آوردم نه بخاطر احتیاجى از تو به آن بود و نه رغبتى که تو در آن داشته باشى جز

تَعْظیماً وَطاعَةً وَاِجابَةً لَکَ اِلى ما اَمَرْتَنى بِهِ، اِلهى اِنْ کانَ فیها خَلَلٌ اَوْ

تعظیم و فرمانبردارى تو و پذیرفتن آنچه مرا بدان مأمور کردى معبود من اگر در این نماز من خللى یا

نَقْصٌ مِنْ رُکُوعِها اَوْ سُجُودِها، فَلا تُؤاخِذْنى وَ تَفَضَّلْ عَلَىَّ بِالْقَبُولِ

نقصى در رکوع یا سجودش هست پس مرا مؤاخذه مکن و با پذیرفتن آن و آمرزش (من)

وَالْغُفْرانِ، بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرَّاحِمینَ.(52)

بر من تفضل کن به رحمتت اى مهربانترین مهربانان.

25ـ همچنین در تعقیبات نماز این دعا را مى خوانى، که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) آن را به على(علیه السلام) براى تقویت حافظه تعلیم فرمود:

سُبْحانَ مَنْ لایَعْتَدى عَلى اَهْلِ مَمْلَکَتِهِ، سُبْحانَ مَنْ لا یَأْخُذُ اَهْلَ

منزه است خدایى که بر آنان که تحت فرمانش هستند ستم نکند منزه است خدایى که مردم

الاَْرْضِ بِاَلْوانِ الْعَذابِ، سُبْحانَ الرَّؤُوفِ الرَّحیمِ، اَللّهُمَّ اجْعَلْ لى فى

زمین را به عذابهاى رنگارنگ نگیرد منزه است خداى رؤف مهربان بارخدایا در دل من

قَلْبى نُوراً وَ بَصَراً وَ فَهْماً وَعِلْماً، اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ.(53)

نور (معرفت) و بصیرت و فهم و علمى قرار داده که تو بر هر چیز توانایى.

26ـ در کتاب «بلدالامین» آمده است که پس از نماز، سه بار بگو:

اُعیذُ نَفْسى وَ دینى وَ اَهْلى وَ مالى وَ وُلْدى، وَ اِخْوانى فى دینى، وَ ما

پناه مى دهم خودم و دینم و خانواده و مال و فرزندم و برادران دینى خود و آنچه

رَزَقَنى رَبّى، وَ خَواتیمَ عَمَلى، وَ مَنْ یَعْنینى اَمْرُهُ، بِاللهِ الْواحِدِ الاَْحَدِ

پروردگارم به من روزى کرده و سرانجام کارم و هم آن کس را که دلبند کار اویم همه را به خداى یگانه یکتاى

الصَّمَدِ الَّذى لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً اَحَدٌ، وَ بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ

بى نیاز که نزاده و نه زاییده شده هیچ کس همتایش نیست و به پروردگار صبحدم از

شَرِّ ما خَلَقَ، وَ مِنْ شَرِّ غاسِق اِذا وَقَبَ، وَ مِنْ شَرِّ النَّفّاثاتِ فِى الْعُقَدِ،

شر آنچه آفریده و از شر شب هنگامى که به تاریکى درآید و از شرّ زنانى که در گره ها دمند

وَمِنْ شَرِّ حاسِد اِذا حَسَدَ،وَبِرَبِّ النّاسِ، مَلِکِ النّاسِ، اِلهِ النّاسِ، مِنْ شَرِّ

و از شر حسود هنگامى که حسودى کند و به پروردگار مردم پادشاه مردم معبود مردم از شر

الْوَسْواسِ الْخَنّاسِ،اَلَّذى یُوَسْوِسُ فى صُدُورِالنّاسِ،مِنَ الْجِنَّةِوَالنّاسِ.(54)

وسوسه گر نهانى آن کس که در سینه ها (و دلهاى) مردم وسوسه کند (چه) از جنیان باشد و (چه) از مردم.

27ـ «شیخ صدوق»(رحمه الله) در تعقیبات نماز مى گوید: پس از تسبیح حضرت فاطمه(علیها السلام) بگو:

اَللّهُمَّ اَنْتَ السَّلامُ، وَ مِنْکَ السَّلامُ، وَ لَکَ السَّلامُ، وَ اِلَیْکَ یَعُودُ السَّلامُ،

بار خدایا تویى سلام (سالم از هر عیب) و از جانب توست سلامتى و خاص توست سلامتى و به سوى تو باز گردد سلام

سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمّا یَصِفُونَ، وَ سَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلینَ، وَ الْحَمْدُ

منزه است پروردگار تو پروردگار عزت از آنچه وصف کنند و سلام بر پیمبران و ستایش

للهِِ رَبِّ الْعالَمینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ، السَّلامُ

خاص پروردگار جهانیان است سلام بر تو اى پیمبر (گرامى اسلام) و رحمت خدا و برکاتش سلام

عَلَى الاَْئِمَّةِ الْهادینَ الْمَهْدِیّینَ، اَلسَّلامُ عَلى جَمیعِ اَنْبِیآءِ اللهِ وَ رُسُلِهِ

بر امامان راهنماى راه یافته سلام بر تمامى پیمبران خدا و رسولان

وَمَلائِکَتِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْنا وَ عَلى عِبادِ اللهِ الصّالِحینَ، اَلسَّلامُ عَلى عَلِىٍّ

و فرشتگانش سلام بر ما و بر بندگان شایسته خدا سلام بر على

اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ، اَلسَّلامُ عَلَى الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ سَیِّدَىْ شَبابِ اَهْلِ

امیرمؤمنان سلام بر حسن و حسین دو آقاى تمام جوانان اهل

الْجَنَّةِ اَجْمَعینَ، اَلسَّلامُ عَلى عَلِىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ زَیْنِ الْعابِدینَ، اَلسَّلامُ

بهشت سلام بر حضرت على بن الحسین زیور بخش عابدان سلام

عَلى مُحَمَّدِ بْنِ عَلِىٍّ باقِرِ عِلْمِ النَّبِیّینَ، اَلسَّلامُ عَلى جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّد

بر حضرت محمّد بن على شکافنده علم پیمبران سلام بر حضرت جعفر بن محمّد (امام)

الصّادِقِ، اَلسَّلام عَلى مُوسَى بْنِ جَعْفَر الْکاظِمِ، اَلسَّلامُ عَلى عَلِىِّ بْنِ

صادق سلام بر حضرت موسى بن جعفر «الکاظم» سلام بر حضرت على بن

مُوسَى الرِّضا، اَلسَّلامُ عَلى مُحَمَّدِ بْنِ عَلِىٍّ الْجَوادِ،اَلسَّلامُ عَلى عَلِىِّ بْنِ

موسى «الرضا» سلام بر حضرت محمّد بن على «الجواد» سلام بر حضرت على بن

مُحَمَّد الْهادى، اَلسَّلامُ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِىٍّ الزَّکِىِّ الْعَسْکَرِىِّ، اَلسَّلامُ

محمّد «الهادى» سلام بر حسن بن على «الزکى العسکرى» سلام

عَلَى الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ الْقآئِمِ الْمَهْدِىِّ، صَلَواتُ اللهِ عَلَیْهِمْ اَجْمَعینَ.

بر حضرت حجة بن الحسن «القائم المهدى» درود فراوان خدا بر تمامى ایشان.

پس از آن هر حاجتى که دارى از خدا طلب کن.(55)

28ـ شیخ «کفعمى» در «مصباح» مى گوید: پس از هر نماز مى گویى:

رَضیتُ بِاللهِ رَبّاً، وبِالاِْسْلامِ دیناً، وَ بِمُحَمَّد صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وآلِهِ نَبِیّاً،

خشنودم که پروردگارم خداست و دینم دین اسلام است و پیامبرم محمّد صلى اللّه علیه و آله و سلم است

وَبِعَلِىٍّ اِماماً، وَبِالْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ عَلِىٍّ وَ مُحَمَّد وَ جَعْفَر وَ مُوسى

و امامانم على و حسن و حسین و على و محمّد و جعفر و موسى

وَعَلِىٍّ وَ مُحَمَّد وَ عَلِىٍّ وَالْحَسَنِ وَالْخَلَفِ الصّالِحِ عَلَیْهِمُ السَّلامُ، اَئِمَّةً

و على و محمّد و على و حسن و فرزند شایسته اویند درود بر ایشان که پیشوایان

وَسادَةً وَقادَةً،بِهِمْ اَتَوَلّى، وَمِنْ اَعْدآئِهِمْ اَتَبَرَّءُ

و آقایان و رهبرانند به ایشان دوستى دارم و از دشمنانشان بیزارى جویم

پس از آن سه بار بگو:

اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ الْعَفْوَ وَالْعافِیَةَ، وَ الْمُعافاةَ فِى الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ.(56)

بار خدایا من از تو گذشت و سلامتى و آسایش در دنیا و آخرت را خواستارم.

29ـ امام محمّد تقى(علیه السلام) فرمود: وقتى نماز را به پایان رساندى بگو:

رَضیتُ بِاللهِ رَبّاً، وَ بِمُحَمَّد نَبِیّاً، وَ بِالاِْسْلامِ دیناً، وَ بِالْقُرْآنِ کِتاباً، وَ بِعَلِىٍّ

خشنودم به پروردگارى خدا و به پیامبرى محمّد و به دین اسلام و به کتابم که قرآن است و به على

وَالْحَسَنِ وَالْحُسَیْنِ وَ عَلِىٍّ وَ مُحَمَّد وَ جَعْفَر وَ مُوسى وَ عَلِىٍّ وَ مُحَمَّد

و حسن و حسین و على و محمّد و جعفر و موسى و على و محمّد

وَعَلِىٍّ وَالْحَسَنِ وَالْحُجَّةِ اَئِمَّةً،اَللّهُمَّ وَلِیُّکَ الْقائِمُ الحُجَّةُ،فَاحْفَظْهُ مِنْ بَیْنِ

و على و حسن و حضرت حجّت امام خدایا نماینده تو حضرت حجت را نگهدارى کن از پیش

یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ، وَ عَنْ یَمینِهِ وَ عَنْ شِمالِهِ، وَ مِنْ فَوْقِهِ وَ مِنْ تَحْتِهِ،

رو و از پشت سر و از راست و چپ و از بالاى سر و از زیر پایش

وَامْدُدُ لَهُ فى عُمُرِهِ، واجْعَلْهُ الْقآئِمَ بِاَمْرِکَ، وَالْمُنْتَصِرَ لِدینِکَ، وَ اَرِهِ ما

و طولانى کن عمرش را و او را قیام کننده به امرت قرار ده و یاور دینت و بنما به او آنچه

یُحِبُّ، وَ ما تَقِرُّ بِهِ عَیْنُهُ فى نَفْسِهِ وَ ذُرِّیَّتِهِ، وَ فى اَهْلِهِ وَ مالِهِ، وَ فى شیعَتِهِ

را دوست دارد و آنچه دیده اش را روشن کند درباره خودش و در فرزندان و خاندانش و در مال و در شیعیانش

وَ فى عَدُوِّهِ، وَ اَرِهِمْ مِنْهُ ما یَحْذَرُونَ، وَ اَرِهِ فیهِمْ ما یُحِبُّ، وَ تَقِرُّ بِهِ

و در دشمنانش بنما بدانها از او آنچه را مى ترسند و بنما به او در مورد ایشان آنچه را دوست دارد و دیده اش بدو

عَیْنُهُ، وَاشْفِ صُدُورَنا وَ صُدُورَ قَوْم مُؤْمِنینَ.(57)

روشن شود و سینه هاى ما و سینه هاى مردم با ایمان را شفا ده.

30ـ امام محمّد تقى(علیه السلام) فرمود: رسول خدا(صلى الله علیه وآله) پس از نماز مى گفت:

اَللّهُمَّ اغْفِرْلى ما قَدَّمْتُ وَما اَخَّرْتُ، وَ ما اَسْرَرْتُ وَ ما اَعْلَنْتُ، وَ اِسْرافى

خدایا بیامرز براى من آنچه از پیش فرستادم و از دنبال و آنچه پنهان کردم و آشکار و زیاده رویهایم

عَلى نَفْسى، وَ ما اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنّى، اَللّهُمَّ اَنْتَ الْمُقَدِّمُ وَ اَنْتَ الْمُؤَخِّرُ،

بر خود و آنچه را تو بهتر از من مى دانى خدایا تویى پیش انداز و پس انداز

لااِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، بِعِلْمِکَ الْغَیْبَ، وَ بِقُدْرَتِکَ عَلَى الْخَلْقِ اَجْمَعینَ، ما عَلِمْتَ

معبودى جز تو نیست به دانشت بر غیب و به نیرویت بر خلق همگى و تا زمانى که

الْحَیاةَ خَیْراً لى فَاَحْیِنى، وَ تَوَفَّنى اِذا عَلِمْتَ الْوَفاةَ خَیْراً لى، اَللّهُمَّ اِنّى

بدانى زندگى را براى من بهتر زنده ام دار و بمیرانم هرگاه بدانى مرگ را برایم بهتر از زندگى خدایا من

اَسْئَلُکَ خَشْیَتَکَ فِى السِّرِّ وَ الْعَلانِیَةِ، وَ کَلِمَةَ الْحَقِّ فِى الْغَضَبِ وَ الرِّضا،

از تو خواهم ترس تو را در پنهانى و آشکار و گفتار حق را در خشم و خشنودى

وَالْقَصْدَ فِى الْفَقْرِ وَالْغَنا، وَ اَسْئَلُکَ نَعیماً لایَنْفَدُ، وَ قُرَّةَ عَیْن لاتَنْقَطِعُ،

و میانه روى را در ندارى و دارایى و از تو خواهم نعمتى تمام نشدنى و روشنى چشمى قطع نشدنى

وَاَسْئَلُکَ الرِّضا بِالْقَضآءِ، وَ بَرَکَةَ الْمَوْتِ بَعْدَ الْعَیْشِ، وَ بَرْدَ الْعَیْشِ بَعْدَ

و از تو خواهم راضى بودن به قضا و قدر و مبارک بودن مرگ را پس از زندگى و گوارایى زندگى پس از

الْمَوْتِ، وَ لَذَّةَ الْمَنْظَرِ اِلى وَجْهِکَ، وَ شَوْقاً اِلى رُؤْیَتِکَ وَ لِقآئِکَ، مِنْ غَیْرِ

مرگ را و لذت دیدار رویت را و شوق دیدار و لقایت را بدون

ضَرّآءَ مُضِرَّة، وَ لافِتْنَة مُضِلَّة، اَللّهُمَّ زَیِّنّا بِزینَةِ الاْیمانِ، وَاجْعَلْنا هُداةً

سختى زیانبخش و نه فتنه گمراه کننده خدایا زینت ده ما را به زیور ایمان و قرارمان ده راهنمایانى

مَهْدیِّینَ، اَللّهُمَّ اهْدِنا فیمَنْ هَدَیْتَ، اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ عَزیمَةَ الرَّشادِ،

راه یافته خدایا راهنماییمان کن در زمره تویى داناى آنان که هدایت کردى خدایا از تو خواهم تصمیم رهجویى

وَالثَّباتَ فِى الاَْمْرِ وَ الرُّشْدَ، وَاَسْئَلُکَ شُکْرَ نِعْمَتِکَ، وَ حُسْنَ عافِیَتِکَ،

و پایدارى در کار (دین) و رشد و از تو خواهم سپاسگزارى نعمتت و حسن عافیتت

وَاَداءَ حَقِّکَ، وَاَسْئَلُکَ یا رَبِّ قَلْباً سَلیماً، وَ لِساناً صادِقاً، وَاَسْتَغْفِرُکَ لِما

و اداى حقت را و از تو خواهم پروردگارا دلى سالم و زبانى راستگو و آمرزش خواهم از تو از آنچه

تَعْلَمُ، وَ اَسْئَلُکَ خَیْرَ ما تَعْلَمُ، وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ ما تَعْلَمُ، فَاِنَّکَ تَعْلَمُ

مى دانى و از تو خواهم خیر آنچه را دانى و پناه مى برم به تو از شر آنچه مى دانى زیرا تو مى دانى

وَلانَعْلَمُ، وَ اَنْتَ عَلاّمُ الْغُیُوبِ.(58)

و ما نمى دانیم و تو هر غیب را مى دانى.

یادآورى لازم:

آنچه در بالا آمد 30 روایت درباره تعقیبات مشترک از کتب معتبر بود; بدیهى است غالب مردم قادر به انجام همه این تعقیبات نیستند، بلکه اگر انجام همه این تعقیبات آنها را از فعّالیّت هاى مهمّ زندگى بازدارد کار مطلوبى نیست; بنابراین هر کس به فراخور حال، از آنها گزینش مى کند و یا به طور متناوب آنها را مى خواند. مهم آن است که انسان نشاط عبادت را حفظ کند و محتواى این دعاها را در خود پیاده نماید تا به آن همه فیض و ثواب نائل گردد.

 


1. بحارالانوار، جلد 83، صفحه 22، حدیث 22.
2. علل الشرایع، جلد 2، صفحه 360، حدیث 1 .
3. در مصباح المتهجّد «غَلَبَ» آمده، ولى در نسخه هاى متداول و در بحارالانوار، جلد 83، صفحه 43، حدیث 254 هَزَمَ آمده است.
4. مصباح المتهجّد، صفحه 50 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 43، حدیث 54 (با مقدارى تفاوت).
5. فقیه، جلد 1، صفحه 325، حدیث 952.
6. امالى صدوق، صفحه 579، حدیث 16 و بحارالانوار، جلد 82، صفحه 328، حدیث 3.
7. سوره احزاب، آیه 41.
8. معانى الاخبار، صفحه 193، حدیث 5 و بحارالانوار، جلد 82، صفحه 335، حدیث 22.
9. ثواب الاعمال، صفحه 163 و بحارالانوار، جلد 82، صفحه 332، حدیث 10.
10. ثواب الاعمال، صفحه 163 و بحارالانوار، جلد 82، صفحه 331، حدیث 9.
11. دعائم الاسلام، جلد 1، صفحه 168.
12. مکارم الاخلاق، صفحه 281 و بحارالانوار، جلد 82، صفحه 333، حدیث 16.
13. همان مدرک (با تلخیص).
14. بحارالانوار، جلد 82، صفحه 334، حدیث 18.
15.کافى، جلد 2، صفحه 521، حدیث 1.
16. بحارالانوار، جلد 83، صفحه 5، حدیث 5.
17. کافى، جلد 3، صفحه 346، حدیث 27.
18. همان مدرک، حدیث 28 .
19. مصباح المتهجّد، صفحه 51.
20. کافى، جلد 3، صفحه 343، حدیث 16. (برابر روایت شیخ صدوق ابتداى دعا، این جمله را اضافه دارد: اللّهمّ صلّ على محمّد و آل محمّد، فقیه، جلد 1، صفحه 323، حدیث 948).
21. همان مدرک، صفحه 344، حدیث 22.
22. کافى، جلد 2، صفحه 549، حدیث 8.
23. سوره بقره، آیات 255 - 257.
24. سوره آل عمران، آیه 18 و 19.
25. سوره آل عمران، آیه 26 و 27.
26. کافى، جلد 2، صفحه 620، حدیث 2.
27. مصباح المتهجّد، صفحه 52.
28. سوره صافّات، آیه 180 تا 182.
29. قرب الاسناد، صفحه 56 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 24، حدیث 24.
30. مستدرک الوسائل، جلد 5، صفحه 68، حدیث 5377.
31. ثواب الاعمال، صفحه 159 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 19.
32. تهذیب، جلد 2، صفحه 107، حدیث 174.
33. امالى صدوق، صفحه 182، حدیث 11 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 21، حدیث 19.
34. امالى صدوق، صفحه 271، حدیث 6 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 21، حدیث 19.
35. کافى، جلد 2، صفحه 549، حدیث 9.
36. محاسن، جلد 1، صفحه 51، حدیث 73 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 27، حدیث 30.
37. مفاتیح الجنان، فصل تعقیبات مشترکه.
38. کافى، جلد 2، صفحه 549، حدیث 7 و فقیه، جلد 1، صفحه 324، حدیث 950.
39. در مصباح کفعمى، صفحه 19 به جاى «أن ترحمنى»، «أَنْ أَبْلُغَ رَحْمَتَکَ» آمده است.
40. بحارالانوار، جلد 83، صفحه 37، حدیث 44.
41. همان مدرک، صفحه 49، حدیث 54.
42. همان مدرک.
43. مقنعه، صفحه 114 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 51، حدیث 55.
44. معانى الاخبار، صفحه 140، حدیث 1 و تهذیب، جلد 2، صفحه 108، حدیث 178.
45. ثواب الاعمال، صفحه 128 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 27، حدیث 29.
46. امالى مفید، صفحه 91، حدیث 8 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 1، حدیث 1.
47. سوره روم، آیه 17-19.
48. سوره صافات، آیه 180-182.
49. اعلام الدین، صفحه 352، حدیث 7 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 18، حدیث 16.
50. مصباح المتهجّد، صفحه 50 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 44، حدیث 54.
51. مصباح المتهجّد، صفحه 52 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 44 (با اندکى تفاوت).
52. مصباح کفعمى، صفحه 20 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 38، حدیث 45.
53. فلاح السائل، صفحه 168 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 9، حدیث 8.
54. بلد الامین، صفحه 12 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 47 (با اندکى تفاوت).
55. فقیه، جلد 1، صفحه 322، حدیث 947.
56. مصباح کفعمى، صفحه 25.
57. کافى، جلد 2، صفحه 548، حدیث 6.
58. کافى، جلد 2، صفحه 548، حدیث 6.
تعقیبات مخصوص هر نمازتعقیبات نماز
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma