مصادیق قتل عمد و شبه عمد

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
استفتائات جلد 3
شرایط قصاصتعزیرات

سؤال 1023ـ ترک فعل فردى، منجر به مرگ دیگرى شده است. آیا مى توان وى را به خاطر مجرّد ترک فعل، محکوم و مجازات کرد؟ به مثالهاى زیر توجّه کنید:

الف) مادرى با علم به این که فرزندش به شیر نیاز دارد، عمداً از شیر دادن امتناع مىورزد، و طفل فوت مى کند. آیا قتل عمد است، یا نوع دیگرى از قتل محسوب مى شود؟

ب) اگر سوزن بان قطار، که وظیفه دارد خطوط راه آهن را طبق برنامه معیّن شده جا به جا کند، با علم به وجود خطر از انجام این عمل خوددارى نماید، و موجب برخورد دو قطار و مرگ مسافرین شود، آیا قتل عمد محسوب مى شود؟

ج) هرگاه پرستارى، که وظیفه رساندن دارو به بیمار در ساعت معیّنى را دارد، عمداً از انجام این کار خوددارى کند، و بیمار فوت نماید، در صورتى که بداند خوراندن دارو براى بیمار حیاتى است; چه نوع قتلى محسوب مى شود؟

د) نجات غریقى با مشاهده غرق شدن شناگرى در استخر، از نجات دادن او خوددارى مى کند، و غریق فوت مى نماید. آیا قتل عمد است؟

جواب الف تا آخر: در مواردى که إسناد قتل به چنین شخصى بدهند، و به تعبیر دیگر سبب اقوى از مباشر باشد، مانند مثال اوّل و دوم، قتل عمد صادق است، و احکام آن جارى مى شود. و در مثال سوم و چهارم موارد مختلف است.

سؤال 1024ـ اصل وقوع قتل براى دادگاه ثابت شده، ولى نوع آن مشخّص نیست. بیّنه اى هم براى اثبات نوع قتل وجود ندارد. تکلیف دادگاه در این مورد چیست؟

جواب: حکم به شبه عمد مى شود.

سؤال 1025ـ اگر فردى در کنار دیگرى بخوابد، و در هنگام خواب او را به قتل برساند، در صور زیر حکم مسأله چیست؟

الف) در صورتى که احتمال مى داده به هنگام خواب او را به قتل مى رساند.

ب) در صورتى که هیچ گونه احتمالى نمى داده است.

ج) در صورتى که یقین داشته او را به قتل مى رساند، و به قصد قتل در کنارش خوابیده باشد.

جواب: در صورتى که یقین داشته، یا احتمال غالب مى داده که او را به قتل مى رساند، قتل عمد محسوب مى شود. در غیر این صورت قتل شبه عمد است.

سؤال 1026ـ اگر فردى داروى خواب آور خورده، و در کنار فرد خاصّى بخوابد، در حالى که علم دارد به هنگام خواب او را به قتل مى رساند، در دو فرض زیر حکم چه مى باشد:

الف) همان فرد مورد نظر را به قتل برساند.

ب) برحسب اتّفاق فرد مورد نظر برخاسته، و دیگرى به جاى او بخوابد، و کشته شود.

جواب: اگر یقین داشته، یا احتمال غالب مى داده، که هر کس در کنار او بخوابد به قتل مى رسد، قتل عمد محسوب مى شود; مشروط بر این که خوابیدن شخص را در کنار خود مى دانسته است.

سؤال 1027ـ خانم الف، که از حُسن شهرت اخلاقى مناسبى برخوردار نبوده، توسّط برادرانش مورد ضرب و جرح قرار گرفته، که آثار آن بر جسد وى ملاحظه گردیده است. سپس با تهیّه مقدّمات، و آویختن طناب از دار، و اجبار وى به خودکشى، وى خود را حلق آویز مى نماید. آیا ضرب و جرح و فراهم نمودن شرایط به دار آویختن آن مرحومه، از مصادیق اکراه یا اجبار در قتل محسوب مى گردد؟ حکم شرعى اکراه یا اجبارکنندگان چیست؟

جواب: هرگاه ثابت بشود که اکراه در حدّى بوده که اقدام آن زن بر خودکشى به خاطر ترس از شکنجه هاى بیشترى انجام یافته، اکراه کننده گان در حکم قاتل عمد هستند.

سؤال 1028ـ قتلى در منزل مشترک زن و شوهرى واقع شده و متّهمین، آن زن و شوهر و پسر عموى شوهرش مى باشند. مقتول با متّهمین کاملا بیگانه بوده، و رابطه نسبى و سببى حتّى در حدّ یک آشنایى ساده هم نداشته اند. متّهمه ابتدا در محضر دادگاه، علّت قتل را تأثّرات ناشى از تجاوز به عنف مقتول به خویش اعلام مى کند، و اقرار به مباشرت در قتل مى نماید; لکن بعدها آن را تکذیب مى نماید. شوهر متّهمه مى گوید: «هر چند شخصاً موفّق به سلب حیات مقتول نشده، لیکن اعتقاد دارد چنین متجاوزى، شرعاً مستحقّ قتل مى باشد.» متّهم دیگر، منکر شراکت در قتل است.

با توجّه به اظهارات متّهمه، و انگیزه شرافتمندانه در قتل مذکور، آیا مورد از موارد قصاص است؟

جواب: چنانچه ثابت شود که قاتل آن زن است، تا ثابت نشود که انگیزه آن حفظ ناموس خویش بوده، باید قصاص شود.

سؤال 1029ـ نفر اوّل به وسیله سنگ ضربه اى بر سر مقتول وارد آورده، و او را به زمین انداخته است. مضروب در حال مرگ بوده که همان شخص دوباره سنگى بر مى دارد تا به او بزند. امّا نفر دوّم سنگ را از ضارب اوّل گرفته، و دو دستى ضربه اى بر سر مضروب وارد مى کند، و فرد مذکور بر اثر ضربه مغزى فوت مى کند. وکیل اولیاى دم در مورد ضربه دوّم هنگام طرح شکایت خود گفته: «ضربه دوّم آخرین رمق حیات را از متوفّى سلب نموده است.» اگر فرضاً هر دو ضربه بر یک نقطه سر وارد شده باشد، لطفاً بفرمایید:

1ـ آیا قتل عمد است یا شبه عمد، و قاتل کدام نفر است؟

جواب: این دو ضربه خواه بر یک نقطه وارده شده باشد یا دو نقطه، قتل عمد است. و هر دو مشترکاً قاتل محسوب مى شوند.

2ـ آیا مادّه 217 قانون مجازات اسلامى که مى گوید: «هرگاه جراحتى که نفر اوّل وارد کرده، مجروح را در حکم مرده قرار داده، و تنها آخرین رمق حیات در او باقى بماند، و در این حال دیگرى کارى انجام دهد که به حیات او پایان بخشد، اوّلى قصاص مى شود و دوّمى تنها دیه جنایت بر مرده را مى پردازد.» در این مورد صدق مى کند؟

جواب: آنچه را در بالا ذکر کرده اید مشمول آن مادّه نیست; مگر این که واقعاً نفر اوّل کار او را تمام کرده باشد.

سؤال 1030ـ دو نفر در روستا به خاطر خرید یک گونى سبوس با هم درگیر مى شوند. اهالى آنها را از یکدیگر جدا مى کنند. بنابر اظهارات شهود و پدر مقتول، آنها در آن موقع هیچ گونه برخوردى با هم نداشتند. لکن پس از این که از هم جدا مى شوند، متّهم جلوى درب منزل مقتول، از فاصله حدود 10 الى 15 مترى سنگى به سمت مقتول پرتاب نموده، که به گلوى وى اصابت مى کند. پس از گذشت حدود سه ساعت از این ماجرا، مقتول به کلانترى مراجعه، و از آنجا به درمانگاه انتقال داده شده، و در آنجا فوت مى نماید. پزشکى قانونى علّت مرگ را اصابت جسم سخت به ناحیه گردن، و عوارض ناشى از آن بیان کرده است. ولى متّهم در تمامى مراحل تحقیقات منکر پرتاب سنگ شده، و حتّى خود او نیز جهت طرح شکایت علیه مقتول به کلانترى مراجعه کرده، و در آنجا دستگیر شده است. لطفاً حکم این مسأله را بیان فرمایید.

جواب: چنانچه طبق شهادت دو شاهد عادل ثابت شود که متّهم آن سنگ را به گردن مقتول زده، و مرگ مستند به اصابت آن سنگ باشد، و متّهم قصد قتل داشته، یا چنین سنگى در فاصله مذکور غالباً عامل مرگ باشد، قتل عمد محسوب مى شود، و قصاص دارد. در غیر این صورت (و حتّى در صورت شک) باید دیه بپردازد.

سؤال 1031ـ ایراد ضرب و جرح با رضایت مجنى علیه چه حکمى دارد؟ کشتن انسانى با رضایت خود او چگونه است؟

جواب: هیچ کدام از این امور جایز نیست.

سؤال 1032ـ عدّه اى از روى خصومت به سوى یکدیگر تیراندازى کرده اند. پسر بچّه 12 ساله اى، که از آنجا عبور مى کرد، به واسطه تیر شخص معیّنى به قتل رسد. چند تن از روحانیّون مقدار دیه را تعیین کردند. مقدارى از آن را بر عهده قاتل، و مقدار بقیّه را بر عهده بعض دیگر از آن جمع گذاشته اند. این قضاوت شرعاً چه حکمى دارد؟

جواب: در صورتى که آن بچّه را دیده و در عین حال به سوى او تیر اندازى کرده، قتل عمد است; هر چند قصد کشتن خصوص او را نداشته باشد. و در صورتى که توافق بر دیه کنند، تمام دیه بر عهده قاتل است.

سؤال 1033ـ شخصى به سمت جمعى تیراندازى کرده، و پسر بچّه 14 ساله اى را بدون تقصیر به قتل رسانده است. با توجّه به این که قاتل مدّعى است قصد قتل او را نداشته، قتل مذکور چه نوع قتلى است، و حکم آن چیست؟

جواب: در صورتى که به سوى جمع تیراندازى کرده قتل عمد محسوب مى شود; هر چند بگوید قصد قتل نداشتم.

سؤال 1034ـ چنانچه افرادى در خارج از کشور مرتکب جرایمى شده، و طبق قوانین آن کشور تعقیب و محاکمه گردیده، و کیفر مقرّر براى جرم مورد نظر را گذرانده باشند، و سپس به ایران مراجعت کنند لطفاً بفرمایید:

الف) در جرایم مستوجب قصاص، در صورت درخواست اولیاى دم آیا قابل تعقیب و مجازات هستند؟

جواب: در مواردى که قصاص تعلّق مى گیرد، اگر شاکى تقاضاى قصاص کند حکم قصاص جارى مى شود. و اگر به جاى آن خسارتى گرفته و راضى شده، حکم قصاص ساقط است. و اگر راضى نشده، وجه خسارات را باز مى گرداند و تقاضاى قصاص مى کند.

ب) در جرایم حدّى حکم چیست؟

جواب: در موارد حدود حد ساقط نمى شود; زیرا آنها صلاحیّت اجراى حد را ندارند، و به علاوه قائل به حد نیستند.

ج) در جرایم تعزیرى و بازدارنده چگونه است؟

جواب: با توجّه به این که تعزیر بسته به نظر حاکم است چنانچه در آنجا تعزیر شده باشند، هر چند به صورت زندان، حاکم شرع مى تواند تعزیر را در اینجا تخفیف دهد، و لو تعزیر او به صورت ملامت و سرزنش و اندرز بوده باشد.

سؤال 1035ـ محاربى در جریان محاربه، مرتکب قتل یا نقص عضو یا جرح دیگران مى شود; آیا علاوه بر مجازات محاربه، قصاص نیز مى شود؟

جواب: نخست قصاص مى شود; سپس حدّ محارب جارى مى گردد.

سؤال 1036ـ آیا ایجاد حقّ قصاص قبل از فوت شخص امکان پذیر است، تا مجنى علیه حقّ اسقاط آن را داشته باشد؟

جواب: این گونه موضوعات از قبیل اسقاط مالم یجب نیست، و در جاى خود آن را مشروحاً بیان کرده ایم.

سؤال 1037ـ آیا احراز قصد قتل حین ارتکاب عمل، شرط مشروعیّت حکم قصاص است؟

جواب: آرى احراز شرط است; هر چند به وسیله قرائن و شواهد باشد.

سؤال 1038ـ آیا إذن وارد ساختن جنایت از سوى مجنىّ علیه، موجب سقوط ارش یا دیه مى گردد؟ به عبارت دیگر، اگر شخصى به دیگرى اجازه دهد که جنایتى بر او وارد کند. آیا پس از ایراد جنایت، مجنىّ علیه مى تواند مطالبه خسارت نماید؟

جواب: این اذن از نظر تکلیفى مجوّز ایراد جنایت نمى شود، و دیه نیز دارد; مگر این که مجنىّ علیه بعد از وقوع جنایت جانى را عفو کند.

شرایط قصاصتعزیرات
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma