موجبات ضمان

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
استفتائات جلد 3
دیه شکستگیهادیه اعضا

سؤال 1121ـ آیا مرتکبین جرایم زیر، با توجّه به عدم حصول نتیجه مجرمانه مورد نظر، قابل مجازات هستند؟

1ـ شخصى به قصد قتل دیگرى، به سمت وى تیراندازى نموده، امّا به علّت عدم مهارت در تیراندازى، گلوله به فرد مورد نظر اصابت نمى کند.

2ـ فردى به قصد قتل دیگرى، شبانه به محلّ اقامت وى رفته، و او را که ظاهراً خوابیده بوده با گلوله هدف قرار مى دهد. حال آن که مجنىُّ علیه قبل از شلّیک وى، بر اثر سکته قلبى فوت نموده است.

3ـ شخصى به قصدِ سرقتِ کیفِ پولِ دیگرى، دست در جیب وى مى کند. امّا اتّفاقاً جیب او خالى بوده است.

4ـ شخصى به قصد قتل دیگرى، گلوله اى به سمت او شلّیک مى نماید. امّا گلوله به محلّى غیر حسّاس برخورد نموده، و مجنىّ علیه پس از مداوا، کاملا بهبود مى یابد.

قابل ذکر است که مورد اوّل مصداق «جرم عقیم» است، که فاعل عملیّات مجرمانه را از آغاز تا پایان انجام داده، امّا اقدامات مجرمانه وى به علّت وجود عاملى خارج از اراده و خواست او بى نتیجه مانده، و مورد دوّم و سوّم مصادیق «جرم محالند» که علیرغم طىّ مسیر مجرمانه از آغاز تا پایان، حصول نتیجه در آن به طور موقّت (مورد 3) یا دایم (مورد 2) غیر ممکن است، و مورد چهارم مصداق جرم ناقص است، که موفّقیّت مجرم در حصول نتیجه کامل نبوده، و نتیجه خفیف تر از مطلوب مجرم است.

آیا مجنىّ علیه در موقعیّت هایى نظیر موارد 1 و 3 و 4 مى تواند خسارات زیر را از مجرم مطالبه نماید:

الف) خسارات معنوى از بابت اضطراب و تأثّر ایجاد شده.

ب) خسارات مادّى، مانند هزینه بیمارستان در صورت بسترى شدن مجنىّ علیه به علّت آسیب هاى جسمى ناشى از شدّت هیجان وارده، یا مثلا جراحات ناشى از جرم ناقص.

ج) خسارات معنوى، از بابت ایجاد نقص یا عیب دایمى در مجنىّ علیه به علّت شدّت هیجان وارده (مثل لرزش دائمى دست).

جواب: در مواردى که جرم حاصل نشده، و اثر اضطراب موقّتى بوده، حاکم شرع مى تواند، مجرم را به خاطر انجام افعال مزبور تعزیر کند. و در مواردى که آثار اضطراب به صورت لرزش و مانند آن باقى مانده، در بعضى از موارد دیه، و در بعضى موارد ارش دارد. و در مواردى که جنایت به صورت ناقص وارد شده، دیه خاص خود را دارد. و اگر هزینه ضرورى درمان بیش از دیه باشد، مجنىّ علیه مى تواند مازاد را از جانى بگیرد.

سؤال 1122ـ نظر مبارک در خصوص مبناى فقهى بند سوّم مادّه 59 قانون مجازات اسلامى مبنى بر این که:

«حوادث ناشى از عملیّات ورزشى، مشروط بر این که سبب آن حوادث نقض مقرّرات مربوط به آن ورزش نباشد، و این مقرّرات هم با موازین شرعى مخالفت نداشته باشد جرم محسوب نمى شود.» که به عنوان یکى از عوامل موجهه جرم شناخته شده است (یعنى تحت آن شرایط یک فعل از حالت جرم بودن خارج مى شود،) چه مى باشد؟ مثلا در ورزش فوتبال یک بازیکن به توپ ضربه اى مى زند، که به صورت بازیکن دیگر اصابت کرده، و منتهى به جراحت یا شکستگى مى گردد; ولى قوانین و موازین آن ورزش رعایت شده، و در نتیجه طبق قانون مذکور جرم نمى باشد. نظر حضرتعالى چیست؟

جواب: دلیل مسأله این است که هنگامى که افراد وارد بازى مى شوند عملا از یکدیگر نسبت به حوادثى که در طبیعت بازى احیاناً نهفته است، و حتّى اگر طبق مقرّرات هم عمل کنند باز هم این حوادث پیش مى آید، برائت ضمنى مى جویند، شبیه برائتى که طبیب لفظاً یا عملا از مریض مى گیرد، و این کار سبب برائت ذمّه او مى شود.

سؤال 1123ـ لطفاً در مورد میزان ضمان اسباب به دو سؤال زیر پاسخ دهید:

1ـ هرگاه چند سبب در فاصله زمانى متفاوت باعث ورود خسارت مالى یا معنوى به فردى شود، از دیدگاه فقهى چه راه حلّى در کشف مسؤول اصلى و جبران خسارت وجود دارد؟

2ـ هرگاه چند سبب در فاصله زمانى هماهنگ باعث ورود خسارت مالى یا معنوى به فردى شوند، کدام یک مسؤول است؟ و مسؤولیّت به چه نحو بین آنها تقسیم مى شود؟

جواب 1 و 2: هر کدام از اسباب به مقدار تأثیرى که در پدید آمدن آن حادثه داشته ضامن هستند. و در صورتى که میزان تاثیر هر یک مشخّص نباشد، نخست به کارشناسان مورد اطمینان مراجعه مى شود. اگر مشخّص نشد، خسارت در بین همه آنها به طور مساوى تقسیم مى گردد.

سؤال 1124ـ شخصى مبتلا به ایدز و مانند آن، دیگرى را به گونه اى به آن آلوده کرده که نوعاً پس از مدّتى سبب صدمات و مرگ وى خواهد شد. چنانچه ناقل زودتر از مجنىّ علیه فوت کند، دیه مجنىّ علیه و یا خسارات وارده بر او، پس از مرگ جانى، در هر کدام از فروض عمد، شبه عمد، و خطاى محض، بر عهده چه کسى است؟

جواب: هرگاه ناقل سبب مرگ باشد، از اموال او بر مى دارند.

سؤال 1125ـ اگر فردى به هنگام خواب، به اموال دیگرى خسارت وارد کند حکم آن چیست؟

جواب: در هر صورت ضامن است.

سؤال 1126ـ آیا شخص زیان دیده، در صورت آگاهى و توانایى، مکلّف است از ادامه خسارت جلوگیرى نماید؟ در صورتى که جواب مثبت باشد و این کار را نکند، آیا زیان زننده ملزم به جبران خسارتى که زیان دیده، مى توانسته از آن جلوگیرى کند مى باشد؟

جواب: در صورتى که شخص خسارت دیده بتواند جلو پیشرفت خسارت را بگیرد، و عمداً این کار را نکند، پیشرفت خسارت مستند به خود اوست، و آن شخص که ایجاد خسارت کرده در مقابل پیشرفت ضامن نیست. این مسأله را فقهاى ما در کتاب قصاص، در مورد کسى که دیگرى را در دریا یا رودخانه مى اندازد، و طرف مى تواند خود را نجات بدهد، ولى اقدام نمى کند عنوان کرده، و گفته اند: «شخص اوّل ضامن نیست.» و چون این حکم را براساس قواعد بیان کرده اند، در موارد دیگر از جمله اموال تسرّى داده مى شود.

سؤال 1127ـ اگر کسى جهت زمینه سازى ارتکاب جرم، با خوراندن مسکرات، یا آنچه که موجب زوال عقل مى شود، سبب بروز جنایتى شود، آیا ضامن است؟ اگر در این خصوص خودش تلف شود، آیا خونش هدر است؟

جواب: در صورتى که این کار را به منظور تحقّق جنایتى کرده، یا مى دانسته که این عمل غالباً سبب بروز جنایت مى شود، هر چند نیّت آن را نداشته، ضامن است. و در مورد خودش، خونش هدر مى باشد.

سؤال 1128ـ اگر آموزگارى در تصحیح اوراق امتحانى، یا مسؤولین مدرسه در انتقال نمرات سهل انگارى نمایند، و بر اثر این سهل انگارى دانش آموزى مردود گردد، آیا آموزگار یا مسؤول مربوطه نسبت به خسارات مادّى و معنوى دانش آموز در طول یک سال عقب افتادگى ضمانتى دارند؟

جواب: ضامن هستند.

سؤال 1129ـ طبق مقرّرات دولتى، پزشک و بیمارستان مکلّف به پذیرش و درمان مصدوم مى باشند. چنانچه پزشکى قبل از اتمام درمان مصدوم، وى را (با وجود آن که مى دانسته نیاز به مراقبتهاى ویژه دارد) از بیمارستان مرخّص کند، و مصدوم طبق نظر پزشکى قانونى در اثر بالا رفتن قند خون، و خون ریزى داخلى، چند روز پس از ترخیص فوت کند، آیا پزشک یا بیمارستان در فرض سؤال ضامن پرداخت دیه هستند؟

جواب: کار بسیار بدى کرده اند، ولى دیه اى بر آنها نیست.

سؤال 1130ـ ممکن است با فن آورى بدل سازى (شبیه سازى) چند نفر نسخه بدل یک اصل باشند. درصورتى که جرمى واقع شود، و از طریق اثر انگشت، یا دیگر آثار جسمى، یا علم قاضى، اثبات شود یکى از این افراد (اصل و فروع) مرتکب جرم شده اند، کدام نسخه محاکمه و مجازات خواهد شد؟

جواب: دیه در میان آنها تقسیم مى شود.

سؤال 1131ـ آیا مى توان مسؤولیّت را به تناسب درجه تقصیر تعیین نمود؟ مثلا در حادثه ناشى از کار، دست کارگرى قطع مى شود. طبق نظر کارشناس (بازرس کار) کارگر 30% درصد و کارفرما 70% مقصّر شناخته مى شوند. آیا در این صورت مى توان دیه، یا خسارت را به تناسب تقصیر هر یک از آنها، تعیین نمود؟ یعنى کار فرما را به پرداخت 70% دیه محکوم نمود، و کارگر 30% دیه را عهده دار شود؟

جواب: آرى هر کدام به تناسب مسؤولند. مگر این که قرارداد خاصّى در میان کارگر و کارفرما باشد.

سؤال 1132ـ آیا درجه تأثیر باید در تعیین مسؤولیّت ملاک عمل قرار گیرد، یا درجه تقصیر؟ مثلا در یک پروژه گاز رسانى، حفر کانال و خاک بردارى بر عهده کار فرما، و نصب لوله گاز و راه اندازى بر عهده پیمانکار مى باشد. پیمانکار پس از حفر کانال و خاک بردارى، لوله فلزى (مثلا 8 مترى) را بر روى خاکهایى که بیرون کانال انباشته قرار مى دهد، ولى بالشتک و حفاظ مناسبى زیر لوله قرار نمى دهد. کارگرى جهت تکمیل حفر کانال، داخل کانال شده، و لوله مذکور به داخل کانال سقوط، و با اصابت به سر کارگر موجب مرگ وى مى شود. کارشناس، کارفرما را به لحاظ عدم رعایت ایمنى از جمله فراهم نکردن دستکش و کفش و کلاه ایمنى (خصوصاً کلاه) 60% درصد، و پیمانکار را به خاطر قرار ندادن حفاظ و بالشتک 40% مقصّر مى داند. با توجّه به این که در فرض مثال یقیناً تأثیر کار پیمانکار (عدم نصب حفاظ و نتیجاً
سقوط لوله) بیش از درجه تأثیر کار کارفرما بوده، سؤال این است: آیا باید درجه تأثیر را ملاک در تعیین دیه و خسارت قرارداد، یا درجه تقصیر را؟

جواب: معیار تأثیر و استناد عرفى است.

سؤال 1133ـ در اجتماع سبب و مباشر، در صورتى که هر دو به طور مساوى مقصّر باشند، آیا مى توان هر دو را مسؤول و محکوم نمود؟ یا با وجود مباشر، نمى توان سبب را مسؤول دانست و سبب صرفاً در جایى مسؤول است که اقوى از مباشر باشد؟

جواب: معیار در مسأله سبب و مباشر اقوائیّت است. اگر سبب اقوى باشد استناد به او داده مى شود، و اگر مباشر اقوى باشد استناد به او داده مى شود، و اگر مساوى باشند هر دو ضامن هستند.

سؤال 1134ـ در حادثه اى سبب 70% و مباشر 30% مقصّر شناخته شده است. آیا سبب را با توجّه به 70% تقصیر، مى توان اقوى از مباشر دانست؟

جواب: معیار اقوائیّت مسأله تأثیر است، و منظور در اقوائیّت عقل و اختیار است، اگر سبب عاقل و مختار و رشید، و مباشر غافل یا مجبور باشد، در این جا سبب اقوى است، و حادثه به او نسبت داده مى شود.

سؤال 1135ـ به نظر برخى از فقهاى عظام چنانچه فرد تحت تعلیم رانندگى دقیقاً دستورات و فرامین معلّم خویش را اجرا نموده، و معلّم نیز از امکانات ترمز و کلاج جهت هدایت اتومبیل بهره مند باشد، و در حین رانندگى حادثه اى رخ دهد، معلّم ضامن بوده، و فرد تحت تعلیم هیچ گونه مسؤولیّتى نخواهد داشت. خواهشمند است بفرمایید:

الف) نظر مبارک حضرتعالى در این مورد چیست؟

جواب: در فرض سؤال با توجّه به این که سبب أقوى از مباشر است، ضمان متوجّه سبب یعنى معلّم مى شود; نه مباشر.

ب) چنانچه در این حادثه معلّم و متعلّم هر دو فوت کنند، و مقصّر فرد تحت تعلیم باشد (البتّه دستورات معلّم را اجرا کرده است.) حکم دیه آنها چگونه خواهد بود؟

جواب: در صورتى که متعلّم تمام دستورات را اجرا کرده باشد، مقصّر در واقع سبب یعنى معلّم است; نه مباشر.

ج) چنانچه در حادثه فوق ـ فرض ب ـ یکى از آنها (مربّى، یا فرد تحت تعلیم) فوت نماید، و دیگرى زنده بماند، حکم مسأله چیست؟

جواب: در صورتى که احراز شود کدامیک مقصّر بوده، او ضامن است. یعنى چنانچه مباشر دستورات را انجام نداده، مباشر ضامن است، و اگر معلّم کوتاهى کرده، او ضامن است، و اگر معلوم نشود کدام مقصّر بوده اند، دیه در میان آنها تنصیف مى شود.

د) آیا مى توان حکم مربّى رانندگى را در مسأله فوق با مربّى شنا یکى دانست؟ چرا که برخى از فقها معتقدند: «مربّى شنا فقط در صورتى ضامن است که فرد تحت تعلیم صغیر بوده باشد. ولى در صورتى که متعلّم کبیر باشد، و مربّى شنا نیز حاضر بوده، و متعلّم غرق شود، مربّى ضامن نیست.» علّت این فرق چیست؟

آیا وجود و عدم وجود قرارداد ضمانت براى مربّى رانندگى یا شنا، تأثیرى در حکم دارد؟

جواب: در شنا ظاهراً صور مختلفى است; اگر شناگر تحت تعلیم صغیر باشد مربّى ضامن است، زیرا سبب اقوى است. و اگر کبیر باشد صور مختلفى دارد; در بعضى مربّى ضامن است، و در بعضى خود شناگر.

سؤال 1136ـ معاون جرم تا چه مقدار در جبران خسارت ناشى از جرم سهیم است؟

جواب: در صورتى که جرم استناد به هر دو داشته باشد، به همان نسبت که استناد دارد، ضامن است.

سؤال 1137ـ شخصى در زمین خود چاه آب حفر کرده، و در عمق 15 مترى با سنگى مواجه گردیده است. بدین جهت با موادّ منفجره، سنگ را منفجر مى سازد. بعد از انفجار، عابرى به آن چاه رسیده، و جهت اطّلاع از وضعیّت آن سنگ، داخل چاه شده، و بر اثر تراکم گاز موادّ منفجره فوت مى کند. ضمناً صاحب چاه مانع از داخل شدن شخص متوفّى نشده، و بنا بر شهادت شاهدان، از لحظه اى که شخص متوفّى داخل چاه مى شود، هر چه کارگران اصرار مى کنند که به اهالى اطّلاع دهند، صاحب چاه مانع مى شود. بعد از گذشت یک ساعت و نیم، اهالى قریه مطّلع شده، و متوفّى را از چاه خارج مى کنند. آیا صاحب چاه، که متوفّى را از خطر تراکم گاز در چاه مطّلع نکرده، و نیز مردم قریه را خبر نکرده که فلان کس در چاه افتاده، مقصّر و ضامن دیه مى باشد؟

جواب: در صورتى که شخص عابر با میل خود وارد چاه شده، کسى مسؤول دیه او نیست. و اگر صاحب چاه مى توانسته در نجات او بکوشد و کوتاهى کرده مستحقّ تعزیر است; امّا دیه بر او نیست. و اگر صاحب چاه از او دعوت کرده که در آن چاه وارد شود، و او از خطرات بى خبر، و صاحب چاه با خبر بوده و به او اطّلاع نداده، مسؤول است.

سؤال 1138ـ زید اتومبیل خود را در اختیار فرزندش عمرو گذاشته، و عمرو که با دخترى به صورت غیر شرعى دوست بوده، اتومبیل را در اختیار او مى گذارد. پدر عمرو، که دختر را در خیابان، در حال رانندگى مشاهده کرده، او را با اتومبیل خود تعقیب، و دختر که متوجّه تعقیب وى شده بر سرعت خود مى افزاید. در نهایت کنترل خود را از دست داده، و عابرى را به قتل، و عابر دیگرى را مصدوم مى نماید. کاردان فنّى عنوان نموده که مقصّر آن دختر است، ولى زید (پدر عمرو) نیز 30% در وقوع تصادف مقصّر مى باشد. لطفاً بفرمایید:

1ـ آیا زید هم مقصّر است و باید دیه بپردازد؟

جواب: در صورتى که هدف زید به دست آوردن مال خود بوده، تقصیرى ندارد، و چیزى از دیه بر او نیست.

2ـ نظر به این که آن دختر فاقد گواهینامه بوده، و عمرو اتومبیل را به شخص فاقد گواهینامه داده، و این کار از نظر قانون جرم است، آیا عمرو نیز نسبت به پرداخت دیه مسؤولیّتى دارد؟

جواب: او از نظر پرداخت دیه مسؤول نیست; ولى به خاطر عملش مستحقّ تعزیر است.

سؤال 1139ـ راننده تریلى قبل از حرکت ماشین از نقص موجود در ترمز با خبر مى شود، و علیرغم تذکّر شاگرد مسامحه کرده، و براى تعمیر آن اقدام ننموده، و سفر را شروع مى نماید. ترمز ماشین در یک سراشیبى از کار مى افتد. راننده براى جلوگیرى از سقوط در درّه، ماشین را به کوه مى زند و زنده مى ماند; ولى شاگرد از ترس تصادم با کوه، خود را بیرون مى اندازد و زیر چرخ ماشین کشته مى شود. آیا مى توان دیه را از راننده گرفت؟

جواب: اگر چه راننده کار بدى کرده، ولى در فرض سؤال مسؤول دیه نیست; زیرا در اینجا مباشر اقوى است.

جواب: آن شخص باید تمام دیه را بپردازد.

سؤال 1141ـ شخصى در حیاط منزل خود چاه فاضلاب حفر مى کرده، که متأسّفانه بر اثر راه پیدا کردن فاضلاب مستراح به چاه جدید الإحداث، دچار خفگى مى شود. همسایگان با اطّلاع از موضوع در محلّ ازدحام نموده، و رهگذرى به قصد نجات آن شخص به داخل چاه مى رود که او هم دچار خفگى شده، و فوت مى نماید. بر فرض که شخص اخیر، به تقاضاى صاحب چاه، یا به تقاضاى شخصى که در درون چاه گرفتار بوده، داخل چاه شده باشد، یا بدون تقاضا و استمداد کسى و صرفاً به قصد احسان و نجات جان مسلمانى اقدام به این عمل نموده و فوت کرده باشد، چه کسى مسؤول پرداخت دیه او است؟

جواب: کسى مسؤول دیه او نیست; مگر این که این کار به پیشنهاد صاحب خانه صورت گرفته باشد، و شخص رهگذر به کلّى از جریان چاه بى خبر باشد، و صاحب خانه به او اطّلاع نداده باشد.

سؤال 1142ـ زنى در حین زایمان طبیعى، و به هنگام خروج جنین، دچار پارگى مقعد و در نتیجه بى اختیارى مدفوع شده است. به علّت عدم تشخیص دکتر زایمان، و در نتیجه ترمیم نشدن به موقع، نقص مذکور بخوبى ترمیم نشده، و در حال حاضر 40 تا 50 درصد بى اختیارى دارد. آیا دکتر زایمان ضامن است، و بایستى دیه نقص ایجاد شده، را بپردازد؟ یا به علّت عدم تشخیص، و اطّلاع ندادن به پزشکِ مسؤول شیفت، فقط تعزیر مى شود؟

جواب: در صورتى که در مسأله زایمان خلافى از عامل (دکتر زایمان) سر نزده، ضامن نیست.

سؤال 1143ـ در حادثه سقوط اتومبیل، به لحاظ تغییر مسیر ناگهانى آن، راننده و سرنشین هر دو فوت نموده اند. با توجّه به این که:

اوّلا: اولیاى دم هر کدام، خواهان دیه هستند.

ثانیاً: اظهارات شهود در مورد این که کدام یک از متوفّیان رانندگى اتومبیل را بر عهده داشته و کدام یک سرنشین بوده، با هم در تعارض مى باشد.

ثالثاً: نظریّه کاردان فنّى تصادفات، کارشناس رسمى دادگسترى، و هیأت هاى سه نفره و پنج نفره کارشناسان، در خصوص مورد مذکور مغایر همدیگر است. و در یک جمله قناعت وجدانى دادگاه را فراهم نیاوده است، مسؤول پرداخت دیه کیست؟

جواب: دیه از هر دو طرف ساقط مى شود.

سؤال 1144ـ شخصى در سنّ شش سالگى با بچّه ها بازى مى کرده است. شخص دیگرى که 17 ساله بوده، در حال بازى به نفت داغى که داخل ظرفى بوده پا مى زند، نفت داغ به شخص مزبور ریخته و او آتش مى گیرد. جانى براى خاموش کردن آتش، او را در داخل حوض آبى که کمى هم لجن داشته مى اندازد. سپس به بیمارستان منتقل مى گردد. پدر و مادر مجنىّ علیه مخارج زیادى را متحمّل مى شوند، که فقط چند درصدى از آن را پدر جانى مى پردازد. آیا دیه اى به جانى یا پدر او تعلّق مى گیرد؟ در فرض تعلّق دیه، آیا به قیمت آن روز محاسبه مى شود، یا به قیمت امروز؟

جواب: در صورت ثبوت جنایت دیه به جانى تعلّق مى گیرد، و باید به قیمت امروز بپردازد. و اگر هزینه لازم براى درمان بیش از دیه باشد مقدار اضافى را نیز مى تواند بگیرد، و معیار درصد از کار افتادگى است.

سؤال 1145ـ مینى بوسى با سرعت غیر مجاز در بلوار در حال حرکت بوده، که در همین حال موتور سیکلتى از فرعى وارد بلوار شده، و باعث وقوع تصادف مى گردد، و در نتیجه راننده موتور سیکلت فوت مى کند. کاردان فنّى نظر داده که به علّت ورود از فرعى به اصلى، عامل تصادف موتور سیکلت بوده، لکن سرعت مینى بوس نیز زیاد، و در تشدید تصادف مؤثّر بوده است. آیا تمام دیه را باید راننده مینى بوس بپردازد، یا قسمتى از دیه را، یا هیچ مسؤولیّتى متوجّه وى نیست؟

جواب: چنانچه وقوع قتل مستند به کار هر دو باشد، هر یک از آن دو به مقدار تأثیرى که در وقوع قتل دارند، ضامن دیه هستند. بنابراین ملاک ضمان، سببیّت در وقوع حادثه است، و هرگاه حادثه به دو نفر یا بیشتر استناد دارد، هر کدام به مقدار تأثیرشان ضامن هستند.

سؤال 1146ـ کودکى به نام جواد جهت روشن نمودن آتش، کلّیّه وسایل از جمله کاغذ، کبریت، و بنزین را فراهم نموده، و بنزین را روى کاغذها ریخته، و مبادرت به کشیدن کبریت نموده، که در اثر وزش باد خاموش مى شود. جواد به دلیل در دست داشتن ظرف بنزین، از کودک دیگرى به نام مصطفى، در خواست مى کند که کبریت را روشن کند. با زدن کبریت توسّط مصطفى و ایجاد اوّلین جرقّه، بنزین هاى از قبل ریخته شده توسّط جواد، که در هوا متصاعد بوده آتش گرفته، و به ظرف بنزین که در دست جواد بوده سرایت مى کند. جواد از ترس، ظرف مشعل را به طرف کودک ثالثى به نام سیّد حسین که در نزدیکى آتش نشسته بوده پرتاب مى کند. بنزین به صورت وى ریخته، و باعث سوختگى سیّد حسین و نهایتاً فوت وى مى شود. نظر حضرت عالى در مورد دیه طفل مرحوم چیست؟

جواب: در صورتى که تمام آنها نابالغ، یا تمام آنها بالغ باشند، کودکى که ظرف مشتعل را پرتاب کرده، و سبب سوختن دیگرى شده، ضامن است.

سؤال 1147ـ فردى مقدارى شراب با درصد بیش از حدّ متعارف الکل، به سه نفر فروخته است. یکى از خریداران بعد از مصرف فوت، دیگرى نابینا، و سوّمى فلج شده است. در مورد میزان جرم، و مسؤولیّت فروشنده این سؤالات مطرح است:

الف) در صورت اطّلاع فروشنده از میزان بالاى الکل موجود در شراب، آیا جنایت عمدى است؟

ب) در صورت عدم اطّلاع از مطلب فوق، تکلیف چه مى باشد؟

ج) آیا علم و جهل مصرف کننده به بالا بودن میزان الکل تاثیرى دارد؟

د) آیا علم مصرف کننده به حرمت شرب خمر و بطلان معامله، تأثیرى در حکم دارد؟

جواب الف تا دال: در صورتى که گیرنده شراب، آگاه از بالا بودن درصد الکل و عوارض ناشى از آن بوده کسى مسؤول قتل او نیست. و اگر آگاه نبوده، ولى فروشنده آگاه به این مسائل بوده، و مى دانسته که این امر غالباً منشأ قتل یا نقص اعضا مى شود، مصداق جنایت عمدى است. و اگر با خبر نبوده، او مسؤول نیست. ولى اگر سازنده آگاه بوده، یا سهل انگارى کرده، او مسؤول است. و اگر هیچ کدام آگاه نبوده و سهل انگارى نکرده اند، و تصادفاً این مسأله پیش آمده، هیچ کدام مسؤول نیستند. دانستن و ندانستن حکم این مسأله، تأثیرى ندارد، ولى در مسأله حدّ شراب و مجازات آن مؤثّر است، و به یقین این معاملات باطل و حرام است.

سؤال 1148ـ راننده اى به اتّفاق شاگردش جهت شستشوى کامیون خود به یک واحد شستشوى وسایل نقلیّه (کارواش) که فاقد پروانه کار و نکات ایمنى لازم بوده، (به دلیل عیب فنّى دستگاه پمپ آب، و مجهّز نبودن به سیم اتّصال زمینى و فاقد استاندارد) مراجعه مى نماید. متصدّى آن واحد به دلیل مشغله کارى از پذیرش شستشو خوددارى، ولى با اصرار آنها شستشوى کامیون را به خود آنها واگذار مى کند. در حین انجام کار، کمک راننده دچار برق گرفتگى شده و فوت مى نماید.

لطفاً بفرمایید:

الف) با توجّه به این که واحد فوق فاقد پروانه بوده، و مسائل ایمنى در آن رعایت نشده، چه کسى مسؤول فوت نامبرده است؟

ب) آیا مباشرت آزادانه متوفّى مؤثّر در موضوع هست؟

جواب: در صورتى که دستگاه او معیوب و خطرناک بوده، و او خبر نداده، مسؤول، صاحب مؤسّسه است. و اگر این امر بر اثر ناآگاهى کمک راننده حاصل شده، مسؤول خود اوست.

سؤال 1149ـ مسؤول برگزارى اردوى دانش آموزى، اسلحه کلاشینکف خود را بدون خشاب و فشنگ در اختیار دیگر اعضا قرار مى داده است. در همین اثنا که اسلحه دست یکى از اعضا بوده، وى متأسفانه بدون اطّلاع مسؤول اردو یک فشنگ جنگى که از قبل همراه خود داشته را داخل اسلحه به نحوى جاى مى دهد که اسلحه آماده شلیک مى گردد. بناگاه ترقّه اى صوتى در کنار مسؤول برگزارى اردو منفجر مى گردد، ایشان جهت برقرارى نظم اسلحه را از دست فرد مزبور گرفته، خشابى را که نزد خود داشته به روى اسلحه سوار کرده، اسلحه را از ضامن خارج نموده، لکن هنوز مسلّح نکرده، که اشتباهاً دست وى به روى ماشه رفته و موجب شلیک و اصابت گلوله به یک نوجوان بسیجى مى گردد. علیرغم سعى و تلاش تیم پزشکى، مصدوم فوت مى نماید. با توجّه به توضیحات بالا چه کسى ضامن است؟

جواب: ظاهر این است که هر دو مشترکاً در برابر دیه ضامن هستند، و براى تعیین مقدار مسؤولیّت هر کدام باید نظر کارشناسان متعهّد را بدست آورند. و در صورت شک، احتیاط آن است که این دو نفر با هم مصالحه کنند، و در هر حال این قتل جزء قتل خطا نیست; بلکه شبه عمد است.

سؤال 1150ـ بند دوّم چهار انگشت کارگر سنگبرى با دستگاهى به نام قُلَّه بُر بریده مى شود. توضیح این که: چون تمییز کردن زنجیر قله بر، نیاز به دو نفر دارد. یکى پشت دستگاه دکمه را مى زند تا زنجیر قلّه بر بالا و پایین بیاید، و دیگرى زنجیر را تمیز و پاک مى کند. این شخص نیز یکى را به عنوان همکار دعوت مى کند، و شخص مددجو فقط به عنوان آن که کمک کرده باشد طبق دستور داعى (شخصى که انگشتانش بریده شده) دکمه دستگاه را مى زند، و آن اتّفاق مى افتد. آیا دیه اى تعلّق مى گیرد؟ و در صورت تعلّق، آیا بر عهده کارفرما است، یا شخص همکار؟

جواب: در صورتى که طبق دستور آن شخص فقط دکمه را زده و کار دیگرى انجام نداده، و اشتباه و خطا از ناحیه شخص مصدوم بوده، دیه به کسى تعلّق نمى گیرد. ولى اگر در هنگام استخدام طبق قانون کار یا قرار داد خصوصى، جبران هر گونه خطا و حادثه اى بر عهده کار فرما شرط شده است، باید به این شرط عمل شود.

سؤال 1151ـ مردى اجنبى به اتّفاق زن بیگانه اى با موتور سیکلت، در جاده حرکت مى کردند. از سوى مرد به آن زن پیشنهاد مى شود که با دوستان وى نیز ارتباط برقرار نماید، زن که فقط به منظور ارتباط با موتور سوار خود را آماده کرده بود، از این موضوع ناراحت شده، با سعى و تلاش راننده را به ایست کامل جهت پیاده شدن دعوت مى نماید; لکن راننده نپذیرفته، و به مسیر خود ادامه مى دهد. لذا آن زن خود را از موتور در حال حرکت پایین مى اندازد، و همین امر باعث مرگ وى مى گردد. آیا راننده ضامن است؟

جواب: در صورتى که راننده مى دانسته، یا احتمال قوى مى داده که اگر توقّف نکند زن خود را از موتور سیکلت خواهد انداخت، نیمى از دیه او را باید بپردازد.

سؤال 1152ـ شخصى در کارگاهى کار مى کرده، که به خاطر نداشتن کلید اتوماتیک و نواقص دیگر، پنج انگشت و مقدارى از کف دست وى قطع مى شود. دیه او بر عهده چه کسى است؟

جواب: در صورتى که کارگر از نقص دستگاه اطّلاع نداشته، و صاحب کار در اطّلاع رسانى کوتاهى کرده، مسؤول صاحب کار است. و اگر اطّلاع داشته و اقدام بر این کار کرده، دیه بر عهده خود اوست. مگر این که قانون کار، که بر مبناى آن استخدام صورت گرفته، وظیفه اى براى کارفرما در این گونه موارد قائل شود.

سؤال 1153ـ پزشکى قانونى در تعیین علّت فوت یک خانم باردار چنین نظر داده است: «چون ماما مى بایست طبق مقرّرات زائو را به پزشک متخصّص معرّفى نماید، و این امر صورت نگرفته، 20% مقصّر است.» آیا دادگاه مجاز به محکوم نمودن ماما به لحاظ عدم راهنمایى زائو به پزشک متخصّص به میزان فوق مى باشد؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، آیا ماما باید دیه جنین را نیز به همان نسبت بپردازد؟

جواب: شخص ماما تنها مستحق تعزیر است; و ممکن است تعزیر مالى انتخاب شود.

سؤال 1154ـ آقاى «الف» که شغلش جمع آورى ضایعات است، مقدارى آهن آلات ضایعاتى از بیرون شهر جمع آورى کرده، سپس آن را براى فروش به مغازه اى، که خریدار این قبیل ضایعات مى باشد، آورده است. آقاى «ب» که کارگر مغازه است، پس از بازدید یک قطعه از اشیاى مذکور را که مشکوک و غیر عادى بوده، جدا و به فروشنده تحویل داده، و بقیّه آنها را مى خرد. آقاى «الف» پس از خروج از مغازه آن شىء مشکوک را با فاصله اى از مغازه به بیابان مى اندازد. آقاى «ج» پسر یازده ساله صاحب مغازه، که فاقد مسؤولیّت کیفرى مى باشد، قطعه آهن مشکوک را پیدا کرده، داخل پارک مخفى مى نماید. بعد از مدّتى موضوع را با یکى از دوستان هم سنّ خود، آقاى (د) در میان مى گذارد. با هم به پارک مى روند، و بنا به تقاضاى دوستش آن شىء را در اختیار او قرار مى دهد. آقاى «د» آن را با خود به منزل برده و کنجکاوى او باعث انفجار آن شده، که در اثر این انفجار چهار انگشت دست راستش قطع مى شود. پدر طفل مذکور (د) به ولایت از طرف فرزندش، بر علیه آقاى «ج» و پدرش شکایت، و تقاضاى دیه کرده است. مستدعیست بفرمایید:

1ـ آیا آقایان «الف» و «ج» از باب سببیّت مسؤولیّتى در بروز این حادثه دارند؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، میزان تقصیر هر یک چقدر مى باشد؟

2ـ اگر آقاى «ج» بدون در خواست از سوى آقاى «د» آن شىء مشکوک را به او سپرده باشد تا براى او نگهدارى کند، سپس انفجار و قطع انگشت رخ داده باشد چطور؟ آیا آقاى «ج» از باب سببیّت مسؤولیّتى دارد؟

جواب: اگر آن شىء ظاهراً چیز خطرناکى بوده، و آقاى «الف» آن را در جایى رها کرده که ممکن است توجّه دیگران را جلب کند، مسؤولیّت دارد. همچنین پسر صاحب مغازه، و بچّه اى که شىء مزبور را کاوش و دستکارى کرده، آنها نیز مسؤولیّت دارند. و درصد ضمان این سه نفر منوط به نظر کارشناسان مورد اعتماد است.

سؤال 1155ـ کارفرمایى وسیله نقلیّه سنگین را در اختیار یکى از کارگران خویش، که فاقد گواهینامه راهنمایى و رانندگى بوده، قرار مى دهد. در حین انجامِ کارِ فردى، و بر اثر عدم مهارت راننده کشته مى شود، بفرمایید:

الف) در صورتى که کارگر مذکور ملزم به رعایت دستور کارفرما باشد، مسؤولیّت قتل بر عهده کارگر است، یا کارفرما؟

ب) آیا مى توان هر یک را بر حسب درصد شرکت در قتل، مقصّر شناخت؟

ج) در صورتى که کارگر ملزم به عمل مذکور نبوده، ولى بر اساس قوانین و مقرّرات مربوط به کار، و به دلیل عدم اجراى مقرّرات و ضوابط فنّى، کارفرما مقصّر شناخته شود، آیا از نظر شرعى کار فرما مسؤولیّت دارد؟

جواب الف تا ج: مقصّر در هر حال فقط کارگر مزبور است. ولى چنانچه طبق قوانین کار قراردادى با کارگر داشته، که خسارت او را در چنین فرضى بپردازد، لازم است طبق آن قرارداد عمل شود.

سؤال 1156ـ ممکن است یکى از طرفین در حین مشاجره به علّت استرس ناشى از مشاجره سکته قلبى نموده، و فوت نماید. چنانچه جسد مورد معاینه دقیق قرار گرفته و کالبد گشایى شود، ممکن است علائمى به نفع بیمارى قلبى عروقى یا سکته هاى جدید یا قدیم قلبى مشاهده شود. قاضى معمولا پرونده را به کمیسیون کارشناسى پزشکى ارجاع، و نظر آنان را در مورد میزان تأثیر استرس و هیچان ناشى از منازعه در تشدید بیمارى زمینه اى و تسریع مرگ جویا مى شود. لطفاً بفرمایید:

اوّلا: هرگاه کسى به سبب استرس ناشى از مشاجره فوت نماید، آیا در صورت تشخیص پزشکى قانونى، مى توان عامل آن را به دیه محکوم نمود؟

ثانیاً: آیا عامل مشاجره، که موجب عصبانیّت و سکته گردیده، مباشر در قتل است، یا این که به میزان تأثیر عمل (به استناد نظر پزشکى قانونى) باید دیه بدهد؟

جواب: اگر عامل مشاجره و فشار روحى شخص متوفّى بوده، یا عوامل بیرونى اثر داشته، کسى ضامن نیست; ولى اگر از قرائن حسّى یا قول اهل خبره معلوم شود که طرف مقابل عامل این کار بوده، به نسبت تأثیر ضامن است.

سؤال 1157ـ صاحب موتور عقب، و دوستش راننده موتور بوده است. راننده در سر چهار راه نتوانسته موتور را کنترل کند، و بدین جهت پس از برخورد به جدول فوت نموده، و نفر دوّم مجروح مى شود. اداره راهنمایى تأیید مى کند که فرد فوت شده سرنشین (راننده) موتور بوده است. حکم شرعى این مسأله را بیان فرمایید.

جواب: خون سرنشین موتور برگردن خودش بوده، و دیه شخصى که مجروح شده را باید از مال او (اگر مالى دارد) بدهند.

سؤال 1158ـ دو نفر عابر پیاده، بدون آشنایى با مقرّرات راهنمایى و رانندگى از اتوبان کرج ـ ساوه عبور مى کردند، که با ماشین خاور تصادف نموده، و هر دو جان مى سپارند. لطفاً بفرمایید دیه آنها بر عهده کیست؟

جواب: در صورتى که آنجا جاى عبور و مرور نبوده، و رانندگان به طور معمول انتظار عابر پیاده اى را در آنجا ندارند، و آنها خودشان مرتکب بى احتیاطى شده اند، راننده مسؤول نیست.

سؤال 1159ـ مؤسّسه اى اقدام به ایجاد دریاچه اى براى پرورش ماهى نموده، و به علّت عدم موفقیّت در این کار، دریاچه را بدون حفاظ و ایجاد حصار و نصب تابلوى شنا ممنوع رها کرده است. چند تن از جوانان براى شنا به آن دریاچه رفته، که یکى از آنها غرق مى گردد. آیا مؤسّسه مذکور ضامن پرداخت دیه آن جوان مى باشد؟

جواب: هرگاه غرق شدگان افراد بالغ و عاقلى بوده اند، کسى ضامن خون آنها نیست.

سؤال 1160ـ پیرمردى 75 ساله به هنگام عبور از عرض خیابان توسّط راننده یک دستگاه وانت بار مجروح شده، و پس از انتقال به بیمارستان فوت مى نماید. در کالبد شکافى از جسد متوفّى اعلام مى گردد که پیرمرد مذکور داراى بیمارى تنفّسى بوده، و بر اثر آن فوت نموده است. لکن کمیسیون پزشکى پس از اعتراض به نظریّه کالبد شکافى، اعلام مى دارد که تصادف به میزان 20% باعث تشدید فوت آن مرحوم شده است. با توجّه به مراتب فوق، و این که اگر حادثه تصادف هم رخ نمى داد فوت حاصل مى شد، آیا راننده اى که باعث بروز حادثه شده تنها مسؤول 20% دیه است، یا ضامن کلّ دیه یک مرد مسلمان مى باشد؟

جواب: در صورتى که ثابت شود تصادف مزبور تنها 20% تأثیر داشته، راننده فقط 20% دیه را ضامن است.

سؤال 1161ـ موتور سوارى در حال حرکت به سمت چپ منحرف مى شود. اتومبیلى که در سمت مخالف جاده در حال حرکت بوده با موتور سوار برخورد نموده، و او را در مسیر قبلى اش قرار مى دهد. در این حال اتومبیل دیگرى با موتور سوار برخورد کرده، و باعث خسارت جانى و مالى به او گردد. حال اگر هم ماشین اوّل، و هم ماشین دوّم، هر دو سرعت غیر مجاز داشته باشند، خسارت بر عهده کیست؟ اگر تنها اتومبیل اوّل، یا تنها اتومبیل دوّم، داراى سرعت غیر مجاز بوده، پرداخت خسارت بر عهده کیست؟

جواب: در صورتى که اتومبیل اوّل خسارتى به او وارد نکرده، و تنها او را به مسیر اصلى بازگردانده، مقصّر محسوب نمى شود، و ضامن راننده اتومبیل دوّم است; مشروط بر اینکه موتور سوار در مسیر خودش حرکت کرده باشد.

سؤال 1162ـ شخصى براى حفاظت از مزرعه اش در قبال حیوانات وحشى، دور تا دور آن را سیم خاردار مى کشد، و از برقکارى مى خواهد که سیمى را از شبکه برق سراسرى به سیم خاردار مزبور وصل کند، که با کلیدى سیم مزبور متّصل به برق شود. عصر یکى از روزها برادر صاحب مزرعه پس از انجام کار در مزرعه، و به دستور صاحب مزرعه، کلید را مى زند و سیم خاردار برق دار مى شود. شب همان روز در مزرعه اى پایین تر کشاورزى مشغول آبیارى بوده که ناگهان متوجّه قطع جریان آب مى شود. او براى پیدا کردن علّت قطع آب به طرف سرچشمه به راه مى افتد، و چون مى بایست از مزرعه شخص اوّل بگذرد، پایش به سیم خاردار برخورد مى کند، و در اثر برق گرفتگى مى میرد. صاحب مزرعه در دادگاه اعلام مى دارد که من به صاحبان مزارع اطراف، و از جمله کشاورز مزبور، هشدار داده بودم که شب هنگام سیم خاردار دور مزرعه برق دار است. از طرف دیگر شبکه برق منطقه اى اعلان مى کند که برق کشى مزرعه خلاف قانون، و بدون اجازه ما بوده است. لطفاً بفرمایید چه کسى ضامن خون کشاورز متوفّى است؟

جواب: در صورتى که اتّصال سیم خاردار مزرعه به برق برخلاف قانون و عرف محل، و در مسیر عبور و مرور همسایگان بوده، صاحب مزرعه ضامن است.

سؤال 1163ـ نارنجکى که معلوم نیست از کجا و توسّط چه کسى آورده شده، در دست یکى از بچّه ها منفجر گردیده، و بر اثر انفجار آن دو پسربچّه کشته مى شوند. حال با توجّه به این که هر کدام از اولیاى دم، از طرف مقابل شاکى بوده، و مدّعى است که فرزند او نارنجک را آورده، تکلیف چیست؟ آیا عاقله، با توجّه به صغیر بودن مقتولین مسؤولیّتى دارد؟ بر فرض این که هیچ کس متّهم نباشد، تکلیف دیه چه مى شود؟

جواب: این مسأله چند صورت دارد: نخست این که یقین داشته باشیم یکى از آن دو بچّه عامل قتل بوده، ولى شناخته نشود. در اینجا دیه یک انسان تقسیم بر عاقله طرفین مى شود، و از عاقله یکى گرفته به ولىّ دم دوّمى داده مى شود و بالعکس. دیگر این که احتمال داده شود این حادثه اتّفاقى رخ داده، و هیچ یک عامل آن نبوده اند. در این صورت دیه اى ندارد. سوّم این که یقین داشته باشیم شخص ثالثى عامل این کار بوده، و آن شخص مجهول باشد. در این صورت دیه در بیت المال است.

سؤال 1164ـ کارگر روز مزدى جهت تعمیر دیوار قدیمى و گلى، مشغول کندن دیوار مى شود. ناگهان دیوار فرو ریخته و کارگر در زیر آن فوت مى کند. ورّاث وى مدّعى هستند چون در حین کار چنین حادثه اى رخ داده، صاحب کار باید دیه را پرداخت نماید. از طرفى بنّا مى گوید: من به آن مرحوم گفتم: «فعلا به دیوار دست نزن، تا من از بیرون برگردم.» ولى کارگر در جواب گفته: «به هنگام احداث این دیوار من کار کرده ام، مى دانم دیوار محکمى است، و حادثه اى رخ نمى دهد.» من رفتم بیرون، وقتى آمدم، دیدم دیوار ریخته، و نامبرده فوت کرده است. آیا دیه بر عهده صاحب کار است؟

جواب: صاحب کار ضامن نیست; مگر این که قانون کار چنین چیزى ایجاب کند و آنها بر اساس قانون کار اقدام کرده باشند.

سؤال 1165ـ فردى بچّه اش را براى ختنه به بیمارستان برده است. دکتر مربوطه، اضافه بر عمل ختنه، یک غدّه چربى را بدون اذن پدر عمل کرده است. پزشکى قانونى اعلام نموده: «عمل مذکور لازم بوده، و در آینده هم براى بچّه مشکلى ایجاد نخواهد شد.» ولى پدر بچّه مى گوید: «دکتر بدون اذن من اقدام به عمل کرده، و من شاکى هستم.» آیا دکتر ضامن است؟

جواب: هرگاه کار او موجب نقصى براى آن بچّه نشده، ضامن نیست; ولى بدون اجازه نباید چنین کارى کند.

سؤال 1166ـ شخصى در سال 1363 بر اثر تصادف با تاکسى به قتل رسیده، ولى معلوم نیست با کدام ماشین و راننده تصادف کرده است. دادسراىِ زمان وقوع جرم، پس از بى نتیجه بودن تحقیقات به لحاظ این که متّهم نامعلوم و مشخّصات وى اعلام نشده، قرار منع پیگرد صادر نموده است. حال آیا موضوع قابل بررسى و پى گیرى مى باشد، و لازم است جهت احقاق حقّ، همه رانندگان تاکسى، یا غیر تاکسى شهر را احضار، و در صورت لزوم جلب، و از آنها بازجویى کرد، و در صورت انکار، موضوع با مراسم قسم حلّ و فصل شود؟ آیا لازم است، در صورت تبرئه افراد مظنون، دیه مقتول از بیت المال پرداخت شود؟ اگر احتمال برود که توسّط راننده رهگذر و غیر بومى به قتل رسیده، تکلیف چیست؟

جواب: ولىّ دم مى تواند تقاضاى تحقیق از افراد مظنون کند; ولى تعقیب افراد عادّى و غیر مظنون وجهى ندارد. و اگر چیزى ثابت نشد، دیه را از بیت المال مى پردازند.

سؤال 1167ـ بنّائى خانه اى ساخته، که متأسّفانه ناگهان منهدم شده و چند نفر زیر آوار مرده اند. کارشناسان رسمى و ماهر تشخیص داده اند که خراب شدن خانه به علّت نبود آگاهى در کار بنّایى، و خیانت در مصالح ساختمانى، رُخ داده است. آیا این مسأله، قتل عمد محسوب مى شود، یا غیر عمد است؟

جواب: اگر ثابت شود که ویرانى عمارت و کشته شدن بعضى از افراد به خاطر سهل انگارى و ندانم کارى آن بنّا بوده، آن شخص قاتل غیر عمد محسوب مى شود و دیه دارد.

سؤال 1168ـ سه نفر در حین درگیرى به سوى یکدیگر تیراندازى نموده، ولى فرد دیگرى بر اثر اصابت دو گلوله کشته مى شود. بر اساس اعلام پزشک قانونى، علّت تامّه مرگ دو گلوله وارده در ناحیه شکم و باسن مقتول مى باشد. لطفاً بفرمایید:

الف) نوع قتل واقع شده چیست؟

ب) آیا ثبوت یا عدم ثبوت ادّعاى متّهمین، مبنى بر تیر اندازى به صورت بى هدف و زمینى، در نوع قتل تأثیر دارد؟

ج) آیا قتل به هر سه نفر منتسب است، یا به دو نفر؟

د) در صورت انتساب قتل به دو نفر، در فرض عدم امکان تعیین آن دو، حکم مسأله چیست؟

جواب الف تا د: حکم مسأله در هر حال پرداخت دیه شخص مقتول به اولیاى دم است، و دیه میان هر سه نفر به طور مساوى تقسیم مى شود.

سؤال 1169ـ فردى از شخصى شکایت نموده، و حکم جلب او صادر شده است. مأمور کلانترى براى جلب متّهم، با ماشین شاکى نزد وى مى رود. متّهم از رفتن به پاسگاه امتناع نموده، و پس از حرکت ماشین، سنگى که حدود دو کیلو و پانصد گرم وزن داشته، به طرف ماشین پرت مى کند. متأسّفانه سنگ به سر شاکى اصابت کرده، و نامبرده بر اثر همین ضربه فوت مى نماید. اولیاى مقتول مدّعى هستند که ضارب با این عمل قصد قتل مقتول را داشته، و ضارب مدّعى است که قصد داشته سنگ را به سگى که در آن حوالى بوده پرتاب کند، و اتّفاقاً به ماشین خورده است. از قراین خارجى، و امارات ظنیّه، و شهود واقعه، استفاده مى شود که پرتاب کننده سنگ قطعاً قصد ضربه زدن به ماشین آنها را داشته، هر چند قصد جنایت بر مجنى علیه قطعى نمى باشد، لکن مقرون به لوث مى باشد. از طرفى احتمال قصد پرتاب سنگ به سگ، که مورد ادّعاى قاتل مى باشد، غیر عقلایى به نظر مى رسد. با توجّه به شرح واقعه، آیا عمل جانى قتل عمد محسوب مى شود؟

جواب: در فرض سؤال، که نه قصد قتل عمد محرز است، و نه اغلبیّت سبب، جانى باید دیه بپردازد.

دیه شکستگیهادیه اعضا
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma