1ـ خمس منافع کسب

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
استفتائات جلد 2
2ـ مال حلال مخلوط به حرامقضا و کفّاره اعتکاف

سؤال 513 ـ اگر سرمایه کسى مخمّس شود و با گذشت یک سال مالى، در اثر تورّم ناشى از افزایش حجم پول در گردش، ارزش پولى آن افزایش بیابد; ولى جنس عوض نشود و مقدار آن ثابت بماند آیا در این جا ربح صدق مى کند و مشمول خمس مى شود؟

جواب: ربح در این جا صدق مى کند، زیرا نوسانات محدود و کوتاه مدّت در عرف بازار هنوز به رسمیّت شناخته نشده است و تنها در محافل علمى مورد بحث است; توضیح این که در بعضى از جوامع کنونى کمترین تغییر در تورّم، در محاسبات بدهى ها و مطالبات در عرف بازار لحاظ مى شود، مثلاً بانکهاى این کشورها هر سال، هنگامى که بهره سپرده ها را مى دهند در کنار بهره، تفاوت تورّم را هم مى پردازند، یعنى در عرف بازار آنها، محاسبه تورّم به عنوان یک اصل اقتصادى شناخته شده است; در این کشورها مى توان تورّم را در همه داد و ستدها ملحوظ داشت; ولى در عرف کشورهاى دیگر این مسأله فقط در محافل علمى مطرح است و مى دانیم مسائل فقهى بر محور موضوعات عرفى دور مى زند; نه موضوعات خاصّ محافل علمى.

سؤال 514 ـ چندین سال است که مشغول ساختن منزل مسکونى مى باشم، فقط پول زمین را یکجا پرداخته ام; ولى بقیّه کارهایش را به تدریج انجام داده ام، حکم خمس آن را بیان فرمایید.

جواب: در صورتى که مبلغ اوّلیّه از درآمد همان سال بوده خمس ندارد; امّا اگر از درآمد سالهاى قبل بوده خمس دارد; ولى بقیّه را که تدریجاً ساخته اید، مشمول خمس نیست.

سؤال 515 ـ یک منزل مسکونى ساخته ام که یک سوّم پول آن غیر مخمّس، و یک سوّم آن قرض مضاربه اى، و یک سوّم آن وام مى باشد، آیا در صورت فروش خمس به آن تعلّق مى گیرد؟

اگر آن را با زمین معامله کنم و اضافى آن را خرج خودش کنم چطور؟

اگر از پول فروش آن بلافاصله زمین خریده و اقدام به ساخت کنم چطور؟

جواب: نسبت به غیر مخمّس خمس تعلق مى گیرد.

سؤال 516 ـ آیا پولى که به خاطر خریدن خانه، یا ازدواج، یا مانند آن نگهدارى مى شود، مشمول خمس است؟

جواب: اگر سال بر آن بگذرد خمس دارد و در موارد ضرورى حاکم شرع مى تواند ارفاقهایى لحاظ کند.

سؤال 517 ـ وقتى شوهرم فوت کرد خانه اى حدود هشتاد متر داشتم که آن هم در طرح خیابان بود، با کار کردن و زحمت فراوان، در حالى که سه کودک یتیم داشتم، بطور اقساط زمینى خریدم و اکنون آن زمین را به قیمت دو میلیون تومان فروخته و قصد دارم که با مقدارى از این پول به زیارت حجّ بیت اللّه الحرام بروم و بقیّه را در بانک بگذارم و از سود آن زندگى خود را بگذرانم تا محتاج فرزندان و خلق روزگار نباشم، آیا به این پول خمس تعلّق مى گیرد؟

جواب: اگر زمین را براى خانه مسکونى خریده اید و بعداً ناچار به فروش آن شدید خمس ندارد، در غیر این صورت خمس دارد; ولى مى توانید با یکى از نمایندگان ما دستگردان کنید تا به شما ارفاق کند و تخفیف بدهد.

سؤال 518 ـ طبق فتواى امام راحل (قدّس سرّه) به قیمت منزل مسکونى خمس تعلّق مى گیرد; هرچند وسط سال خمسى آن را بفروشد و سال بر پول آن نگذرد، آیا براى کسانى که مقلّد معظّم له هستند; راه حلّى وجود دارد که از خمس آن معاف باشند و آن را در جاى دیگرى منزل خریدارى کنند؟

جواب: در این مسأله، مى توانند از دیگرى تقلید کنند و ما معتقدیم که در فرض بالا خمس واجب نیست.

سؤال 519 ـ برادرم مى خواهد یک باب منزل مسکونى براى این جانب بخرد، در حالى که یقین دارم مال ایشان مخلوط به حرام است و خمس نمى پردازد; حجّ واجب بر گردن دارد و به وظایف شرعى خود عمل نمى کند، آیا استفاده کردن از چنین منزلى براى بنده جایز است؟ معاشرت با چنین اشخاصى چه حکمى دارد؟

جواب: در مورد منزل باید خودتان وجوه آن را بپردازید، و اگر مخلوط به حرام است نیز طبق وظیفه اى که در مورد این اموال در شرع مقدّس وارد شده عمل کنید.(1) و در مورد معاشرت، چنانچه توأم با امر به معروف و نهى از منکر و احتمال تأثیر باشد اشکالى ندارد، و اگر در اموال غیر مخمّس او تصرّف مى کنید خمس آن را بپردازید.

سؤال 520 ـ آیا حقّ التّولیه متولّى، که در آخر سال بابت انجام امور تولیتى به او تعلّق مى گیرد، مشمول خمس مى گردد؟

جواب: آرى مشمول خمس است.

سؤال 521 ـ چیزى را که انسان لازم دارد، مانند تمبر، پاکت و غیره، اگر براى نیاز بلند مدّت تهیّه کند و یک سال از خرید باقیمانده، یا خرید همه آنها بگذرد، در صورتى که از نظر عقلى تهیّه آن براى استفاده تدریجى معقول باشد، آیا خمس بر آنچه یک سال از خرید آن گذشته تعلّق مى گیرد؟

جواب: احتیاط آن است که خمس آن را بدهد.

سؤال 522 ـ در گذشته از روى علاقه و بدون قصد فروش، تمبر یادگارى جمع مى کردم، حال قصد فروش آنها را دارم، آیا بعد از فروش به پولش خمس تعلق مى گیرد؟ و اصولاً آیا خود تمبر یادگارى خمس دارد؟

جواب: بعد از فروش، اگر تا آخر سال خمسى خرج نشود، خمس دارد.

سؤال 523 ـ شخصى در وسط سال خمسى به مسجد کمک مى کند، آیا این، جزء مؤونه حساب مى شود؟

جواب: آرى، جزء مؤونه است.

سؤال 524 ـ مستأجرین باید مبلغى به عنوان ودیعه و سپرده به مالکین بدهند تا به آنها خانه اجاره دهند وگرنه، یا خانه را اجاره نمى دهند، یا مال الاجاره بیشترى طلب مى کنند، آیا مبلغ ودیعه و سپرده که طبعاً سال بر آن مى گذرد مشمول خمس است؟

جواب: مبلغ مذکور جزء مؤونه است و خمس ندارد; امّا اگر آن را بازپس گرفت و نیازى به آن نداشت احتیاط آن است که خمس آن را بدهد.

سؤال 525 ـ برادرى از صندوق قرض الحسنه وام چهارساله اى دریافت مى کند و در مدّت سه سال و نیم اقساط آن را مى پردازد، در آخر سال که حساب خود را مى رسد حدود پنج هزار تومان پس انداز و مبلغ بیست هزار تومان بدهى دارد، آیا مى تواند بدهى مزبور را کسر نماید، یا این که پنج هزار تومان مشمول خمس است؟

جواب: چنانچه اقساط وجه فعلى را پرداخته باشد، وجه موجود خمس دارد; ولى اگر بدهى دارد مى تواند از آن کم کند.

سؤال 526 ـ پدرى در طول سال گاهى براى فرزندان خود مبلغى را پس انداز مى کند، در واقع این پس انداز را به تملیک آنها درمى آورد، آیا به پس اندازهاى فوق خمس تعلّق مى گیرد؟ در صورت تعلّق، خمس آن بر عهده ولىّ است، یا فرزندان پس از بلوغ؟

جواب: چنانچه به فرزندان خود بخشیده، و اگر بالغ هستند به قبض ایشان داده، احتیاطاً باید خود فرزندان خمس آن را بدهند، و اگر نابالغ هستند و مال تا سنّ بلوغ باقى باشد، بنابر احتیاط واجب خمس به آن تعلّق مى گیرد و فرزندان باید بپردازند.

سؤال 527 ـ دانشگاهها پولى به عنوان قرض (بورسیّه) به دانشجویان مى دهند و بعداً به تدریج پس مى گیرند، آیا این پول خمس دارد.

جواب: خمس ندارد.

سؤال 528 ـ اگر بعد از اتمام بافت قالى، بدون این که سال بر آن بگذرد، آن را بفروشند و به مصرفى برسانند، خمس دارد؟

جواب: هرگاه سال خمسى بر آن نگذشته، خمس ندارد.

سؤال 529 ـ چنانچه شغل و درآمد فرد از قالیبافى نباشد، بلکه قالى صرفاً جنبه کمک هزینه زندگى داشته باشد، آیا خمس دارد؟

جواب: فرقى نمى کند، اگر سال بر آن گذشته باشد خمس دارد.

سؤال 530 ـ افرادى که سال خمسى دارند، اگر هنگام حساب سال قالى ناتمام باشد، خمس آن را چگونه حساب کنند؟

جواب: جزء درآمد سال بعد حساب مى شود.

سؤال 531 ـ زید براى احیا کردن زمین موات نهرى کشیده و قسمتى از آن زمین را قبل از گذشتن سال احیا نموده است. آیا به این زمین خمس تعلّق مى گیرد؟ حکم قسمت دیگر آن زمین که بعد از گذشتن سال احیا نموده چیست؟

جواب: آن قسمت که قبل از گذشتن سال احیا نموده، مشمول خمس است و بقیّه در آینده مشمول خمس مى شود.

سؤال 532 ـ کسى مقدارى از پول خود را به صورت مضاربه سرمایه گذارى کرده است، اگر سال بر این پول، که اصل سرمایه است، بگذرد و همچنان با آن معامله کند، آیا خمس دارد؟

جواب: اگر خمس آن پول را قبلاً داده، اصل پول خمس ندارد و الاّ باید خمس آن را بدهد; ولى منافع آن در هر حال خمس دارد.

سؤال 533 ـ آیا به پولى که در بانک مسکن، جهت تهیّه مسکن گذاشته مى شود، و چندین سال مى گذرد تا منزل آماده شود، خمس تعلّق مى گیرد؟

جواب: اگر پول را براى این گذارده که وام بیشتر بگیرد خمس دارد، و اگر پول پیش پرداخت مسکن است خمس ندارد.

سؤال 534 ـ آیا به جوایز بانکى خمس تعلّق مى گیرد؟

جواب: احتیاط واجب آن است که خمس آن را بدهند.

سؤال 535 ـ شخصى مبلغى را در بانک به عنوان پس انداز بلند مدّت 5 ساله سرمایه گذارى مى کند، پس از مدّتى متوجّه مى شود که خمس آن مبلغ را نداده است. اگر بخواهد حساب را ببندد بانک سودهاى متعلّقه را کسر مى نماید و به مقدار کمى تقلیل مى دهد، آیا این شخص باید فوراً حساب بانکى را ببندد تا مبلغ خمس را جدا کند، یا مى تواند در انتهاى پنج سال خمس اصل مال و سود آن را با هم بدهد؟ آیا مى تواند خمس مال را از پول دیگرى بپردازد تا حساب بانکى بسته نشود؟

جواب: مجاز است که خمس آن را از مال دیگرى بپردازد، و اگر مال دیگرى ندارد به او اجازه مى دهیم خمس خود را تا پایان مدّت تأخیر بیندازد.

سؤال 536 ـ یک سال و نیم است به استخدام سازمان بهزیستى درآمده ام و ماهیانه 30 هزار تومان حقوق مى گیرم، با توجّه به این که مجرّد هستم و در خانه پدرى مى باشم، حقوق ماهیانه ام را در حساب کوتاه مدّت بانکى به صورت پس انداز جمع نموده ام; لطفاً بفرمایید:

الف) آیا به این حساب پس انداز خمس تعلّق مى گیرد؟

جواب: آرى، خمس تعلّق مى گیرد; ولى در صورت نیاز مبرم به شما اجازه مى دهیم خمس را به تأخیر بیندازید.

ب) بهره اى که به این پس انداز تعلّق مى گیرد، چه حکمى دارد؟

جواب: چنانچه شرط خاصّى در مورد پس انداز نکرده باشید و خود آنها بهره اى بدهند; اشکالى ندارد، ولى خمس به آن تعلّق مى گیرد.

سؤال 537 ـ آیا به پولى که پدر و مادر به فرزندانشان، به عنوان بخشش یا هزینه تحصیل مى دهند، با گذشت سال خمس تعلّق مى گیرد؟

جواب: چنانچه تملیک کرده باشند و اضافه از هزینه سال باشد، بنابر احتیاط واجب خمس دارد.

سؤال 538 ـ این جانب در کارخانجات مخابراتى مشغول به کار مى باشم و در وقت اضافى اقدام به طرّاحى و ساخت تعدادى ابزار نموده و از آنها درآمد خوبى به دست مى آورم، با توجّه به این که ابزارهاى فوق باید با دستگاه اجاره اى تکمیل شده و قطعه تولید نماید، آیا به آنها خمس تعلّق مى گیرد؟

جواب: چنانچه با دادن خمس آنها مشکلى براى زندگى شما پیدا نشود، باید خمس آن را بدهید.

سؤال 539 ـ آیا هزینه اى که صرف تصفیه فاضلابهاى خطرناک بعضى از صنایع مى شود، از هزینه هاى تحصیل کالا محسوب شده و از پرداخت خمس معاف است؟

جواب: این هزینه ها جزء هزینه کالاست و خمس تنها به سود تعلّق مى گیرد.

سؤال 540 ـ آقاى زید احتیاج به لباس و فرش دارد، ولى پشمى را که در دسترس دارد کم است، به همین جهت چند سال پشم را جمع کرده و لباس و فرش درست مى کند، آیا به این پشم که سال بر آن گذشته خمس تعلّق مى گیرد؟

جواب: اگر براى لباس و مانند آن کنار گذاشته و تهیّه لباس جز از این راه میسّر نیست، خمس ندارد.

سؤال 541 ـ شخصى مبلغى پول جهت تشرّف به زیارت خانه خدا در بانک ودیعه گذاشته است، آیا به آن پول خمس تعلّق مى گیرد؟

جواب: خمس ندارد.

سؤال 542 ـ خانمى زمین موروثى پدرى را فروخته و با پول آن جهت عزیمت به حج، خود و فرزندانش ثبت نام نموده و امسال اسامى آنان اعلام شده است، آیا در صورت گذشتن یک سال یا بیشتر بر زمین یا پول زمین، خمس به آن تعلّق مى گیرد؟

جواب: ارث مشمول خمس نیست; مگر این که قیمت زمین از زمانى که مال الارث به او منتقل شده، افزایش یافته باشد که به افزایش آن خمس تعلّق مى گیرد، اگر قبل از گذشتن سال آن را براى نام نویسى هزینه کرده، در این صورت چیزى بر او نیست.

سؤال 543 ـ آیا به سرمایه خمس تعلّق مى گیرد؟

جواب: سرمایه خمس دارد; مگر این که اداى خمس سبب شود که نتواند به وسیله بقیّه، زندگى خود را اداره کند.

سؤال 544 ـ آیا به موادّ مصرفى مورد نیاز، مانند موادّ غذایى موجود در منزل که مقدارى از آن به مصرف رسیده و مقدارى از آن در انتهاى سال خمسى باقى مى ماند، خمس تعلّق مى گیرد؟

جواب: تمام این ها خمس دارد، و مى توان مبلغى بطور تخمین براى آنها در نظر گرفت، و به قیمت روز در بازار آزاد محاسبه مى شود.

سؤال 545 ـ آیا به پول کسانى که خمس اموال خود را نمى پردازند و به مساجد و یا حسینیّه ها کمک مى کنند، خمس تعلّق مى گیرد؟

جواب: اگر در همان سال درآمد، هدیه کنند خمس ندارد، و اگر یقین دارید که آن پول غیر مخمّس است، باید خمس آن را داد و سپس مصرف کرد; ولى براى این که مؤمنین در زحمت نیفتند ما در این گونه موارد اجازه مى دهیم آن خمس را در همان مسجد یا حسینیّه مصرف کنند.

سؤال 546 ـ آیا کسى که مالیات مى پردازد، آن مقدار جزء خمس و زکات او حساب مى شود؟

جواب: مالیات جزء خمس حساب نمى شود; بلکه مانند مال الاجاره منزل یا اجرت دکتر و کارگر است. اگر مثلاً شما کارگرى را استخدام کنید که کوچه شما را تمیز کند، آیا هزینه آن از باب خمس حساب مى شود، یا مؤونه سال شماست؟ مصارف مالیات همه از این قبیل است.

سؤال 547 ـ از آن جا که سیگار جزء مؤونه شرعى نیست، آیا باید خمس آن پرداخت شود؟

جواب: استعمال دخانیات و از جمله سیگار مطلقاً جایز نیست و پولى که در این راه مصرف مى شود، جزء مؤونه زندگى نیست.

سؤال 548 ـ افراد مجرّد از درآمد بین سال به مرور زمان لوازم ازدواج تهیّه مى کنند; چون در وقت حاجت، تمکّن تهیّه آن را ندارند، آیا این وسایل جزء مؤونه حساب مى شود، یا خمس دارد؟

جواب: در صورتى که این کار در میان مردم رایج باشد و به صورت هزینه معمولى درآید، خمس ندارد.

سؤال 549 ـ در مسأله 1506 توضیح المسائل فرموده اید: «وسایل مورد نیاز که در اثناى سال مى خرد، اگر بعداً از آنها بى نیاز شود، خمس ندارد»، آیا کتاب داستانى که شخص مى خرد و یک بار مى خواند و دیگر به درد او نمى خورد، خمس دارد؟

جواب: خمس ندارد.

سؤال 550 ـ کسى که چندین سال خمس اموالش را نداده و به یاد ندارد که هر سال چقدر پس انداز کرده است، چگونه باید تسویه حساب کند؟ آیا مى توان مبلغ خمس را کنار گذاشت و بعداً پرداخت کرد، یا باید حتماً سر سال پرداخت نمود؟

جواب: آنچه مربوط به خانه و وسایل زندگى است، خمس ندارد، بقیّه را محاسبه نماید و خمس آن را بپردازد و در صورت شک با حاکم شرع مصالحه مى کند، و پرداختن خمس از آغاز سال جایز است.

سؤال 551 ـ عالمى در شهر ماست که اموال مشمول خمس را بر مبناى پول زمان خرید محاسبه مى نماید، آیا طریقه عمل کردن ایشان صحیح است؟

جواب: خمس بر اساس قیمت فعلى است; ولى اگر براى پرداخت کننده مشکل و سنگین باشد، مى توان به قیمت سابق محاسبه کرد; مشروط بر این که هرگاه ملک را بفروشند، خمس تفاوت را بدهند.

سؤال 552 ـ شخصى در امرار معاش سالیانه خود به زمین مزروعى احتیاج دارد و غیر از آن زمین، منبع درآمد دیگرى ندارد. به همین جهت گاو و گوسفندانى را فقط براى کود آنها نگهدارى مى کند (لازم به ذکر است زمین مذکور بدون کود، ابداً زراعت نمى دهد)، از شیر و پشم و موى حیوانات مذکور نیز استفاده مى کند; ولى مقصود از نگهدارى حیوانات همان طور که گفته شد استفاده از کود آنهاست. آیا حیوانات مذکور خمس دارد؟

جواب: حیواناتى که براى کود نگهدارى مى شود، جزء سرمایه است و خمس دارد.


1. شرح آن در مبحث خمس حلال مخلوط به حرام خواهد آمد.

2ـ مال حلال مخلوط به حرامقضا و کفّاره اعتکاف
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma