12. باز هم قرآن و جوّ زمین

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
پیام قرآن جلد 08
13. قرآن و علل نزول باران و تگرگ 11. قرآن از اثرات مهم جوّ زمین سخن مى گوید

در آیه 25 سوره انعام مى خوانیم: (فَمَنْ یُرِدِ اللهُ أَنْ یَهدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلاِْسْلاَمِ وَمَنْ یُرِدْ أَنْ یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقاً حَرَجاً کَأَنَّمَا یَصَّعَّدُ فِى السَّمَاءِ کَذَلِکَ یَجْعَلُ اللهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِینَ لاَ یُؤْمِنُونَ): «آن کس را که خدا بخواهد هدایت کند، سینه اش را براى (پذیرش) اسلام، گشاده مى سازد; و آن کس را که (بخاطر اعمال خلافش) بخواهد گمراه سازد، سینه اش را آنچنان تنگ مى کند که گویا مى خواهد به آسمان بالا برود; این گونه خداوند پلیدى را بر افرادى که ایمان نمى آورند قرار مى دهد».

چه رابطه اى در میان صعود به آسمان و تنگى سینه است؟

این سؤالى است که مفسران پیشین، پاسخ دقیقى براى آن ذکر نکرده اند.

بسیارى گفته اند منظور این است همان گونه که صعود به آسمان کار مشکل یا غیر ممکنى شمرده مى شود ایمان آوردن براى کافران لجوج و جاهل متعصّب نیز چنین است(1) در حالى که کار مشکل و محال در روى زمین فراوان است و نیازى به تشبیه ندارد. به علاوه این تفسیر نیاز به تقدیر دارد، و آن این که ایمان آوردن همانند صعود به آسمان است، در حالى که قرآن مى گوید: «سینه اش را آنچنان تنگ مى کند که گویا مى خواهد به آسمان بالا برود».

گاه گفته اند منظور این است که این گروه از کفار از ایمان دور مى شوند مانند کسى که از کره زمین دور مى شود و به آسمان مى رود.(2)

عدم تناسب این تفسیر با محتواى آیه نیز چندان پوشیده نیست.

امّا با توجّه به اکتشافات اخیر، آیه فوق تفسیر دیگرى دارد که از هر جهت مناسب است، توضیح این که امروزه ثابت شده که هواى اطراف کره زمین در نقاط مجاور سطح زمین کاملا فشرده و براى تنفس انسان مناسب است; زیرا اکسیژن کافى دارد و هر قدر از سطح زمین دور شویم، هوا رقیق تر مى شود بطورى که مثلا در ده کیلومترى بالاى زمین، تنفس کردن بدون ماسک اکسیژن، براى انسان بسیار مشکل است; و حالت تنگى نفس فوق العاده اى به او دست مى دهد و هر چه بالاتر رود این تنگى نفس بیشتر مى شود و به جایى مى رسد که بر اثر کمبود اکسیژن بیهوش مى گردد; بنابراین رابطه نزدیکى در میان تنگى سینه و صعود به آسمان وجود دارد، و این حقیقتى است که در آن روز بر هیچ کس روشن نبود(3) ولى امروزه بر همه ما واضح است و بارها هنگام سوار شدن هواپیما، این سخن را از مهمان دران هواپیما شنیده ایم که هواى داخل هواپیما با سیستم خاصى تنظیم مى شود و اگر اختلالى در آن رخ دهد باید از ماسک اکسیژن استفاده کرد تا هواپیما به سرعت خود را به طبقات پایین جو که فشرده تر است برساند.

ضمناً رابطه این معنا با تفسیر آیه روشن است و در واقع از قبیل تشبیه معقول به محسوس است; زیرا جمود فکرى و تعصّب و لجاجت و تنگ نظرى گمراهان لجوج را در پذیرش اسلام، تشبیه به تنگى نفس حاصل از کمبود اکسیژن براى کسى که به آسمان صعود مى کند کرده است.

این بحث را با گفتارى از مراغى در تفسیر این آیه به پایان مى بریم; او مى گوید: «خداوندا! منزهى تو، قرآن کریمت مسأله اى را بیان کرده که سرّ آن را بشر نمى دانست و هرگز به کنه آن نرسیده بود تا این که حدود چهارده قرن گذشت، و فن پرواز در آسمان پیشرفت نمود، و خلبانان، با تجربه هاى خود صدق آنچه در کتاب تو نازل شده است دریافتند و علوم طبیعى ثابت کرد که فشار جو در طبقات مختلف هوا، متفاوت است، و امروزه معلوم شده که در طبقات بالا، هوا رقیق تر است، و هر قدر انسان به طبقه بالاترى برود احساس نیاز بیشترى به هوا و تنگى نفس مى کند; چرا که اکسیژن هوا که مورد نیاز او است در آنجا کمتر است; تا آنجا که گاهى نیاز به استفاده از تجهیزات تنفس پیدا مى کنند تا آنها را براى پرواز به آن طبقات کمک کند. تفسیر این آیات و مانند آن در توان مفسران گذشته نبوده، چرا که از اسرار آن آگاه نبودند، و در پرتو اکتشافات جدید و پیشرفت علوم، حقیقت محتواى آنها براى ما ثابت شده است و این جا باید گفت که دین و علم دو برادر صمیمى هستند، که از یک ریشه پرورش یافته اند. آرى! هر قدر علم پیشرفت کند، مسائلى را براى ما روشن مى سازد که بر علماء و مفسران گذشته مخفى بوده است.(4)


1. مجمع البیان، روح البیان، قرطبى و تفاسیر دیگر، ذیل آیه مورد بحث.
2. روح البیان، جلد 3، صفحه 1.
3. درست است که هنگام بالا رفتن از کوه، گاه انسان گرفتار تنگى نفس مى شود و این معنا از قدیم الایام واضح بوده ولى این به خاطر فعالیت شدید بدنى است و لذا در جاده صاف به هنگام دویدن نیز این حالت دست مى دهد قرآن مى گوید: تنگى سینه به خاطر صعود به آسمان پیدا مى شود، نه به خاطر فعالیت شدید بدن.
4. تفسیر مراغى، جلد 8، صفحه 25.

 

13. قرآن و علل نزول باران و تگرگ 11. قرآن از اثرات مهم جوّ زمین سخن مى گوید
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma