18. چگونه تعدّد آفریدگار مایه فساد در آفرینش است؟

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
پاسخ به پرسش های مذهبی
19. آیا جهان در بقاى خود نیازمند به خداست؟17. آیا عقیده به وجود شیطان نشانه دو گانه پرستى است؟

سؤال: یکى از دلایل یگانگى خدا این است که وجود دو مبدأ در جهان خلقت موجب فساد در زمین و آسمان است و اگر دو خدا بر جهان حکومت کند، موجب اختلال در دستگاه آفرینش مى گردد.
اوّلا: چرا تعدّد خدا، موجب فساد در جهان آفرینش مى گردد؟
ثانیاً: چه مانع دارد که دو آفریننده در ساختن جهان با هم تشریک مساعى نموده و اقدام به کار کنند؟
 
پاسخ: این موضوع را با دو بیان مى توان توضیح داد: یکى از آن دو بیان، علمى و دیگرى فلسفى است. اینک هر دو را در این جا بطور فشرده منعکس مى نماییم.
1- از مطالعه یک کتاب بخوبى مى توان فهمید که نوشته یک نفر است یا چند نفر، در کتابى که یک نفر نوشته است یک نوع هماهنگى مخصوص در میان عبارات و جمله بندى ها، تعبیرات مختلف، کنایات و اشارات، عناوین، تیترها، طرز ورود و خروج، مندرجات، و خلاصه در تمام قسمت ها یک نوع وحدت و هماهنگى به چشم مى خورد; چرا؟
زیرا همگى زاییده یک فکر و تراوش یک قلم است; در صورتى که چنین هماهنگى در کتابى که دو نفر نوشته باشند وجود نخواهد داشت - هر قدر هم، همفکر و هم سلیقه باشند - آثار اختلاف در بسیارى از قسمت ها که اشاره نمودیم به چشم خواهد خورد، مخصوصاً اگر این کتاب، بزرگ و مفصّل باشد و در موضوعات گوناگون بحث کند، خیلى زود مى توان به این حقیقت پى برد.
جهان آفرینش که خود بزرگترین کتاب تکوین است و تمام افراد بشر قادر به شمردن صفحات آن نیستند تا آن جا که بشر قادر به خواندن آن شده است، در تمام صفحات و سطور آن یک نوع نظم معیّن و پیوستگى خاص و هماهنگى غیر قابل توصیفى مشاهده نموده است و این مطلبى است که جملگى برآنند.
تمام دانشمندان جهان از ستاره شناس، اتم شناس، فیزیکدان، شیمیدان، حیوان شناس و گیاه شناس اتّصال و پیوستگى و هماهنگى تمام اجزاى آن را با یکدیگر تصدیق کرده و همگى مى گویند: نظم واحد و تدبیر یگانه اى بر این جهان حکومت مى کند و نظامى که بر منظومه شمسى ما حکومت مى نماید بدون کم و زیاد، در یک اتم، که اگر میلیون ها از آن را روى هم بگذاریم نقطه اى را تشکیل مى دهند نیز حکمفرما مى باشد.
قوانین و نوامیسى که بر جهان حکومت مى کند، آن چنان عمومى و کلّى است که از آزمایش کوچکى در گوشه اى از این جهان، مى توان یک قانون کلّى و عمومى که بر سراسر جهان آفرینش حکومت مى کند، به دست آورد.
قانون جاذبه و دافعه بر سراسر جهان حکومت مى نماید و هیچ موجودى از این قانون مستثنا نیست.
تمام گیاهان و جانداران تولید مثل مى نمایند; شباهت در خلقت حیوانات آنچنان زیاد است که گروهى را بر آن داشته است که بگویند همگى ریشه واحدى دارند و همچنین... .
خلاصه، به هر سو بنگریم و از هر کسى سؤال کنیم، همه این حقیقت را تأیید مى کنند که در سرتاسر جهان هستى آثار وحدت و یگانگى و نظام واحد بخوبى به چشم مى خورد.
هرگاه مبدأ آفرینش یکى نبود و دو رأى و دو فکر بر جهان حکومت مى کرد، طبعاً وضع جهان آفرینش غیر از این بود و از پیوستگى و هماهنگى نظم و تدبیر یگانه، خبرى نبود و نتیجه یک چنین از هم گسیختگى، همان فساد در دستگاه خلقت و نظام آفرینش است.
«هشام بن حکم» از امام صادق (علیه السلام) پرسید: دلیل بر یگانگى خداوند چیست؟
امام در پاسخ وى چنین فرمود: «اتصال التدبیر و تمام الصنع; کما قال الله: لو کان فیهما الهة الاّ الله لفسدتا; (1) بهم پیوستگى و دوام نظام هستى و تمامیّت آفرینش دلیل بر یگانگى اوست; همان طور که خود او فرموده است: اگر در سراسر زمین و آسمان جز خداوند یگانه آفریدگارى بود، نظام آنها بر هم مى خورد». (2)
2- بیان دیگر، بیان فلسفى است که در برخى از آیات قرآن نیز به آن اشاره شده است و آن این که: هرگاه بر زمین و آسمان ها دو آفریننده حکومت نمایند، این دو خداوند یا مماثل و همانند یکدیگرند، یا با یکدیگر اختلاف و تباین کلّى دارند; هرگاه مماثل و همانند یکدیگر باشند (مانند دو انسان که بر اثر شباهت کامل و جهت اشتراکى که در میان آن دو وجود دارد مثل یکدیگر شمرده مى شوند) در این صورت باید در یک قسمت شبیه و همانند یکدیگر باشند، امّا در یک قسمت دیگر باید با هم اختلاف داشته باشند; زیرا معنا ندارد که دو موجود از هر جهت مانند یکدیگر باشند و هیچ گونه تفاوتى میان آنان نباشد، حتّى دو برادر دو قلو و همزاد که از نظر شکل و قیافه و رنگ و اندازه قامت و آهنگ صدا و... مانند یکدیگر باشند باز از جهاتى - لااقل لحظه تولّد و مکان و مادّه سازنده بدون روح و... ـ با هم فرق خواهند داشت.
نتیجه چنین فرضى «ترکیب» است. ترکیب از «جهت اشتراک» ولو اشتراک در اصل هستى و وجود، و از «جهت اختلاف» که موجب تعدّد و دو گانگى آنان مى باشد و چون براهین فلسفى ثابت کرده است که خداوند باید بسیط باشد در این صورت چنین فرضى (دو خداوند همانند یکدیگر) باطل خواهد بود.
از این جهت ناچاریم بحث را روى دو خداى متباین در تمام هستى متمرکز کنیم; دو خدایى که هیچ نوع جهت وحدت اشتراکى در میان آنان نباشد و از نظر ذات و هستى، کاملا با یکدیگر مخالف و مباین شمرده شوند.
ناگفته پیداست آثار و افعال دو موجود مباین باید مانند ذات خود آنها مباین و مخالف شود، زیرا تصوّر ندارد که دو موجود متباین که کوچکترین نقطه اشتراک و وحدتى در میان آنها موجود نباشد، در عین حال از نظر فعل و اثر یکسان و یکنواخت گردند. هرگاه دو خداوند این چنین بر عالم آفرینش حکومت کنند، تدبیر هر کدام مباین و مخالف دیگرى خواهد بود و نتیجه حکومت و تدبیر مختلف بر زمین و آسمانها، به هم خوردن نظم و از هم گسستن روابط و بروز اختلاف در دستگاه آفرینش و از بین رفتن هماهنگى از نظر اداره خواهد بود.
در صورتى که ما در جهان خلقت خلاف آن را مشاهده مى کنیم; زیرا مى بینیم اگر جاندار آفریده است، تمام جهان را آن چنان با او هماهنگ ساخته و هستى او را با هستى دیگران آن چنان پیوند داده، تو گویى که همه جهان هستى براى خدمت و کمک به او آفریده شده است و این نوع هماهنگى حاکى از آن است که اراده واحدى بر جهان حکومت مى کند. به این طرز استدلال در سوره مؤمنون، آیه 91 نیز اشاره شده است.
بنابر این، هم استدلالات فلسفى و هم مطالعات علمى این حقیقت را ثابت مى کند که بر سراسر پهنه هستى یک اراده، یک مشیّت و یک ذات پاک حکومت مى کند.


1. بحارالانوار، ج 3، ص 20.
2. براى توضیح بیشتر به کتاب «خدا را چگونه بشناسیم» مراجعه فرمایید.

 

 

19. آیا جهان در بقاى خود نیازمند به خداست؟17. آیا عقیده به وجود شیطان نشانه دو گانه پرستى است؟
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma