بازى شطرنج چه حکمى دارد؟

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
پاسخ به پرسش های مذهبی
48. لاتین زبان ها چگونه نماز بخوانند؟46. غناء چیست و چه حکمى دارد؟

سؤال: آیا بازى شطرنج از نظر دین مبین اسلام اشکال دارد یا خیر؟ البتّه توجّه دارید که معمولا روى شطرنج بندى نمى شود و حتّى مى توان ادّعا کرد که گاهى از انجام قمار نیز جلوگیرى مى کند. اینک با تذکّر این نکته که اکنون شطرنج در جهان به عنوان یک ورزش فکرى شناخته شده و دائماً در توسعه است، تقاضا دارم که جواب قاطعى براى این جانب بنویسید.
 
پاسخ: در میان علماى ما معروف است که بازى کردن با آلات قمار بطور کلّى - اگر چه بدون شرط بندى باشد - حرام است و ممکن است فلسفه این موضوع آن باشد که سروکار داشتن با این آلات - خواه و ناخواه - انسان را به قمار مى کشاند و مخصوصاً درباره بازى شطرنج اخبار متعدّدى از امامان (علیهم السلام) به ما رسیده است که استعمال آلات این بازى - به هر عنوان - ممنوع است و عنوان «ورزش فکرى» به این بازى دادن در حکم مزبور تأثیرى نمى گذارد; زیرا ممکن است سایر انواع قمار را نیز تحت این عنوان و به این عنوان و به این نام انجام داد; چون در خیلى از انواع قمار از جمله بازى با ورق، این فعّالیّت فکرى وجود دارد ولى مفاسد آنها جاى انکار ندارد.
خلاصه این که شطرنج یک نوع قمار است و از آغاز به همین عنوان اختراع گردیده، منتها قمارها دو نوعند، گاهى نیازمند به تفکّر نیستند و تنها از تصادف در آنها استفاده مى شود در حالى که در بعضى دیگر فکر لازم است که شطرنج یکى از آنهاست.
اسناد و مدارک اسلامى درباره حرمت بازى شطرنج، جاى شکّ و تردید در حرمت آن باقى نمى گذارد، ولى عدّه اى از مردم هستند که تا از آن طرف دیوار (غرب) مطلبى نشنوند به دلشان نمى نشیند، لذا اخیراً در نوشته هاى یکى از فضلاى معاصر، مطلبى در این باره دیدیم که لازم مى دانیم در این جا بیاوریم شاید از شیوع این بازى که متأسّفانه در گوشه و کنار این کشور به چشم مى خورد و به عنوان این که بازى شطرنج نیروى فکرى را افزایش مى دهد ترویج مى شود، جلوگیرى گردد.
این مطلب از کارشناس معروف شطرنج جهان «شانتال شوده دوسیلان» فرانسوى است که درباره وى گفته شده است: «کسى جز شانتال نمى تواند عنوان قهرمانى شطرنج جهان را به دست آورد» و مطبوعات جهان مخصوصاً مطبوعات ورزشى شوروى، قدرت او را ستوده و برترى او را بر سایر حریفان ستایش کردند.
این که مطلب را از نوشته خود او بخوانید: «همین قدر کافى است براى اثبات این که شطرنج ورزشى است بسیار خسته کننده، که پس از انتهاى حرکت چهلم، اگر نتیجه به دست نیامد بازى به تعویق مى افتد چنان که در «ریک یاویک» اتفاق افتاد و حساب کرده اند جمع ترکیبات احتمالى در چهار حرکت اوّل 318976584000 و در ده حرکت اوّل 169518829100544000000000000000 مى باشد» وى سپس به قهرمانان شطرنج که ممکن است استعدادشان در هر مورد دیگر از حدّ متوسط پایین تر باشد اشاره کرده، مى گوید: «مى خواستم همین را بگویم که خطر واقعى شطرنج است، زیرا پرداختن به شطرنج سایر منابع ذهنى را از کار مى اندازد و دیگر فعّالیّت هاى ذهنى بیهوده و پوچ مى شود. شطرنج مى تواند به مفهوم لغت، اختلال حواس ایجاد کند...».
بعد شانتال نظر «الخین» قهرمان نابغه را تکرار مى کند که همیشه مى گفت: «براى برنده شدن باید از حریف خود متنفّر شد...!» و این یک زیان غیر قابل انکار اخلاقى به اضافه زیان هاى دیگر است. (1)
باید توجّه داشت که شطرنج یک نوع قمار است و این جاست که مى فهمیم چرا اسلام قمار را بطور کلّى - حتّى در صورتى که برد و باخت هم در کار نباشد - تحریم کرده است; زیرا هیچ نوع قمارى در واقع بدون برد و باخت نیست، چیزى که هست در مواردى که پول در میان نباشد این برد و باخت در فکر است، در وجود است و اخلاق!

ضربه هاى اخلاقى
اگر یاد خدا از زندگى حذف شود و مهر و عشق الهى یعنى ایمان از وجود بشر حذف گردد، چه مى ماند؟ موجودى با یک سلسله احساسات خشن و وحشى، بشرى ناآرام، مضطرب، خائف، محزون و ناامید.
به اتّفاق همه دانشمندان علم اخلاق، رمز خوشبختى و سعادت حقیقى بشر در تعدیل احساساتش نهفته است که از آن به عدالت تعبیر مى شود و آن به معناى واقعى کلمه در منطبق کردن مسیر زندگى با راه خدا که صراط مستقیم است خلاصه مى شود; زیرا روح آرامش و اطمینان آن جاست. در حدیثى که از پیشوایان ما نقل شده، به این نکته لطیف اشاره شده که: «اَلاِنْسانُ هُوَ الْمَرْءُ الْمُؤْمِن; انسان واقعى همان فردى است که ایمان داشته باشد».
قمار از جمله وسایلى است که به وسیله آن بشر از یاد خدا محروم و از ایمان و بندگى بازداشته مى شود.
امیرمؤمنان (علیه السلام) گروهى را دید که به بازى شطرنج اشتغال دارند جمله اى به آنها گفت که ابراهیم بت شکن مى گفت: «این مجسّمه هاى بى روح و بت هاى بى اثر چیست که خود را به آن ها مشغول کرده اید؟» (2) روایات متعدّدى در تحریم بازى شطرنج و خرید و فروش وسایل آن و حتّى تعلیم دادن آن در منابع اسلامى وارد شده است.
ولى اگر روزى فرا رسد که شطرنج در عرف عام از صورت قمار بیرون آید و به عنوان یک ورزش شناخته شود حکم آن تغییر خواهد یافت.


1. اوّلین دانشگاه و آخرین پیامبر، نوشته دکتر سیّد رضا پاک نژاد، ج 17.
2. ما هذه التَّماثیلُ الَّتى اَنْتُمْ لَها عاکفُونَ.

 

48. لاتین زبان ها چگونه نماز بخوانند؟46. غناء چیست و چه حکمى دارد؟
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma