62. سخنى در چگونگى قبله عراق

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
پاسخ به پرسش های مذهبی
63. علّت تغییر قبله چه بود؟61. قبله در نقاط دور دست

سؤال: مؤلّف «روضات الجنّات» در شرح حال محقّق حلّى مؤلّف «شرایع الاسلام» چنین مى نویسد: دانشمند فلکى و ریاضیدان اسلام خواجه نصیر الدّین طوسى به دیدن محقّق رفت و چون او را در حال تدریس یافت، به عنوان احترام در جلسه تدریس وى شرکت کرد; محقّق در ضمن درس فرمود: «براى مردم عراق مستحب است که هنگام نماز قدرى به طرف دست چپ قبله متمایل شوند» ولى خواجه به این مطلب ایراد کرد و گفت: «منظور از این مطلب چیست؟ اگر تمایل و انحراف از قبله به غیر قبله باشد حرام و اگر از غیر قبله به قبله باشد واجب است و در هر دو صورت مستحب بودن این عمل معنا ندارد»!
محقّق فوراً در جواب مى گوید: «منظور هیچ کدام نیست; بلکه این تمایل یعنى تمایل به طرف چپ نمودن از قبله به سوى قبله است» و خواجه با این بیان قانع شد!
اکنون این سؤال پیش مى آید که منظور از محقّق از جواب مزبور چه بوده است؟ براى این که در تمام نقاط عراق قبله «تیامن» دارد (یعنى باید از نقطه جنوب به طرف دست راست تمایل نمود) نه تمایل به طرف دست چپ، مثلا در خود «حلّه» انحراف قبله از نقطه جنوب 21 درجه و 31 دقیقه به طرف مغرب مى باشد و در «نجف اشرف» 21 درجه و 44دقیقه و در «کربلا» 19 درجه و 31 دقیقه است. خلاصه، در تمام قصبات و بلاد عراق همه جا قبله متمایل به طرف راست نقطه جنوب است.
شرح این بیان محقّق حلّى را توضیح دهید؟
 
پاسخ: اوّلا: منظور از تمایل به طرف چپ که براى اهل عراق مستحب است این نیست که از نقطه جنوب به طرف مغرب یا مشرق منحرف شوند تا منافاتى با انحراف قبله عراق از نقطه جنوب به طرف مغرب داشته باشد، بلکه منظور تمایل از نقطه قبله به طرف دست چپ قبله است و تفاوت این دو بسیار است. (دقّت کنید)
ثانیاً: در مورد این که چرا براى اهل عراق مستحب است از نقطه قبله کمى متمایل به چپ شوند، فقها و بزرگان ما دو جهت ذکر کرده اند:
1- نظریّه اى که مرحوم علاّمه مجلسى در بحارالانوار (در کتاب صلاة) بیان فرموده و حاصل آن این است: ممکن است علّت انحراف این باشد که محراب هاى مساجد کوفه و سایر بلاد عراق در آن زمان غالباً منحرف و متمایل به طرف راست ساخته شده بود (گرچه این انحراف به مقدارى نبود که نماز را باطل کند) ولى ائمّه(علیهم السلام) براى این که مردم نقطه حقیقى قبله را درک کنند و ضمناً مخالفتى با دستگاه خلفا که بیشتر آن مساجد در زمان آنها و به فرمان آنها ساخته شده بود نکرده باشند، این دستور را صادر نمودند.
بدیهى است فایده دستور فوق این بود که بدون ابزار مخالفت با خلفا، مردم بتوانند از فضیلت توجّه به نقطه واقعى قبله بهره مند گردند.
2- نظریّه اى است که از بعضى روایات استفاده مى شود و خلاصه آن چنین است: حدود حریم کعبه از طرف راست دو میل و از طرف چپ چهار میل است، یعنى این مقدار حایز احترام معنوى خاصّى است. (البتّه این موضوع مربوط به حدود حرم که چهار فرسخ در چهار فرسخ است نیست).
بنابراین، انسان با توجّه به طرف چپ قبله از نظر این که حریم بیشترى دارد از نقطه قبلى خارج نمى شود، ولى توجّه به طرف راست نظر به این که حریم کمترى دارد، ممکن است از نقطه اصلى قبله خارج گردد. در حقیقت این یک حکم احتیاطى است که انسان در نماز خود متوجّه نقطه اى گردد که احتمال بیرون رفتن از حریم کعبه در آن کمتر باشد.
ممکن است نظر محقّق حلّى نیز به همین نکته یا نکته اوّل بوده باشد.

 

63. علّت تغییر قبله چه بود؟61. قبله در نقاط دور دست
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma