سؤال: آیا روح انسان فانى مى شود یا نه؟ اگر بفرمایید مجرّد است و فانى نمى شود، پس چگونه با آیه شریفه «کُلُّ شَىء هالِک اِلاّ وَجْهَهُ همه چیز جز ذات (پاک) او فانى مى شود» (1) سازش پیدا مى کند؟
پاسخ: باید توجّه داشت که «هلاک» در آیه شریفه به معناى نابودى و فناى مطلق نیست، زیرا نه تنها روح انسان، بلکه جسم او هم نابود محض نمى شود و پس از تجزیه شدن، در دل خاک و دیگر موجودات این جهان باقى مى ماند و در روز رستاخیز هم از آن برانگیخته مى شود.
بنابراین، ما چه روح را مجرّد بدانیم و چه ندانیم، هرگز فانى مطلق و نابود محض نمى شود; حتّى جسم انسان هم چنین نخواهد شد; بلکه منظور از هلاک در آیه شریفه، به هم خوردن ترکیب و فناى صورت است. فنا و هلاک یک انسان همین است که رابطه روح و جسم او قطع شود و آن وضع سابق به هم بخورد، اگر چه هر کدام از جسم و روح به وضع دیگرى به بقاى خود ادامه دهند.
گواه این مطلب آیات فراوانى است که درباره هلاک اقوام گذشته وارد شده است، مانند « وَ اِنَّهُ اَهلَکَ عاداً الاُولى * وَ ثَمُود فَما اَبقَى * وَ قَوْم نُوح مِنْ قَبْلُ;(و آیا انسان نرسیده است که در کتب انبیاى پیشین آمده) که خداوند قوم «عاد نخستین» را هلاک کرد؟! و همچنین قوم «ثمود» را، کسى از آنان را باقى نگذارد! و نیز قوم نوح را پیش از آنها.» (2)
روشن است که منظور از هلاکت قوم عاد و ثمود و نوح در این آیات، همان میراندن آنها و بر هم زدن رابطه جسم و جان آنهاست. بنابراین، منظور از آیه «کُلُّ شَىء هالِک اِلاّ وَجهَه» این است تمامى موجودات جهان هستى متلاشى مى شوند و وضع آنها دگرگون مى گردد و تنها ذات پاک خداست که از هر گونه دگرگونى برکنار است.