26. خوف از خدا یعنى چه؟

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
پاسخ به پرسش های مذهبی
27. نیّت و عمل25. نویسندگان «کتب اربعه» چه کسانى بودند؟

سؤال: با این که مى دانیم خداوند رحمان و رحیم است و نسبت به بندگان خود مهربان مى باشد، چرا در منابع اسلامى اعم از قرآن و حدیث وارده شده است که از خدا بترسیم; اصولا ترس از خداوند دادگر و مهربان چه مفهومى دارد؟
 
پاسخ: مى دانیم ترس بموقع و به صورت منطقى و معقول در وجود انسان یکى از نعمتهاى الهى است; زیرا ترس یک «عامل حفاظتى» است که انسان را در برابر بسیارى از خطرات مصون مى دارد; اگر انسان از عوامل خطر نمى ترسید، مثلا از درندگان، فرو ریختن سقف خانه هاى لرزان و بیمارى خطرناک نمى هراسید، دیرى نمى پایید که در کام هر خطرى فرو مى رفت و بزودى رشته زندگى او از هم مى گسست.
همین ترس به انسان هشدار مى دهد که به بدن یک جذامى بدون جهت دست نزند، به لب پرتگاه نرود و در برابر خطرات احتمالى به وسایل ایمنى مجهّز گردد.
اگر در این موارد و مشابه آنها ترس از ضرر و خطر در وجود انسان وجود نداشت، گروه زیادى خیلى زود به کام نیستى کشیده مى شدند.
البتّه ترس در صورتى مایه حفظ و تکامل انسان شمرده مى شود که منطقى و عقلانى باشد; یعنى انسان از عواملى که واقعاً خطرناک هستند بترسد ولى بطور مسلّم ترسهاى بى دلیل و غیر منطقى که از آن به «جُبن» تعبیر مى آورند، مایه عقب افتادگى و وسیله شکست و ناکامى است.
ترس بى جهت آن است که انسان بدون دلیل از موضوعى بترسد و یا در موردى که باید به میدان حوادث برود، از آن فرار کند و در تمام صحنه هاى مختلف زندگى جنبه و قیافه منفى به خود بگیرد; این گونه ترسها مسلّماً مذموم و بیهوده و مایه عقب افتادگى انسان است.
اکنون برگردیم به مسأله ترس از خدا:
قرآن مجید چنین مى فرماید: «وَ اَمّا مَنْ خَافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى * فَاِنَّ الجَنَّةَ هِىَ الْمَأْوى ; و آن کس که از مقام پروردگارش ترسان باشد و نفس را از هوى باز دارد، قطعاً بهشت جایگاه اوست!». (1)
در این آیه به جاى ترس از خدا، ترس از مقام خدا قرار داده شده است. اکنون ببینیم مقصود از ترس از «مقام» خدا چیست؟
مقصود همان مقام عدالت و دادگرى اوست ; آیا عدالت خدا ترس آور و وحشتناک است؟ جواب این سؤال روشن است ; آنها که حسابشان پاک است، از عدالت خداوند ترس ندارند; امّا آنها که پرونده تاریکى دارند، مسلّماً از عدالت او مى ترسند; زیرا اگر خداوند با بندگان بزهکار خود بر اساس عدالت و دادگرى رفتار کند، باید آنان را مطابق پرونده هاى سیاه خودشان به کیفرهاى سخت محکوم سازد. آیا چنین موضوعى ترسناک و وحشتناک نیست؟
از این بیان نتیجه مى گیریم که مقصود از ترس خداوند ترس از مقام عدالت او ـ ترس از گناه و اعمال زشت خویشتن ـ است; اینهاست که باید انسان از آنها بترسد و هر کجا ترس از خدا مطرح است، مقصود همین است و بس.
امیرمؤمنان در یکى از سخنان خود به این حقیقت اشاره مى کند و مى فرماید: «وَلا یَخافَنَّ اِلاّ ذَنْبَهُ»; شایسته است هر فردى فقط از عمل ناشایست خود بترسد».(2)
ممکن است سؤال شود که هر گاه مقصود از جمله «ترس از خدا» ترس از گناه و اعمال ناشایست است، پس چرا اولیا و پیشوایان معصوم با این که در برابر گناه معصوم بوده و هرگز گناهى از آنان سر نمى زده، بیش از همه از خدا مى ترسیدند؟
پاسخ این سؤال چندان پیچیده نیست; زیرا بیم آنان از یک رشته «ترک اولى» بود که به هیچوجه گناه محسوب نمى شود; ولى انتظار از آنان این است که آنهارا نیز انجام ندهند. انتظاراتى که از آنان هست از دیگران نیست; چه بسا ممکن است عملى براى نوع افراد مباح و مشروع و حتّى عبادت شمرده شود، ولى همان عمل براى کسانى که در سطح عالى قرار دارند نسبت به موقعیّت و مقامى که به دست آورده اند، لغزش محسوب گردد!


1. سوره نازعات، آیه 40 و 41.
2. نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره 82.

 

27. نیّت و عمل25. نویسندگان «کتب اربعه» چه کسانى بودند؟
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma