سؤال: از پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) نقل شده است «نیة المؤمن خیر من عمله و نیة الکافر شر من عمله; نیّت آدم با ایمان از عمل او بهتر است و نیّت کافرن از کردار آنها بدتر مى باشد». مقصود از این حدیث چیست و چگونه نیّت یک فرد از عمل او بهتر یا بدتر مى باشد؟
پاسخ: حدیث مورد بحث از احادیث معروف اسلام است و محدّثان سنّى و شیعه آن را از پیامبر بزرگوار نقل کرده اند. (1)
حدیث مزبور را علما و دانشمندان به صورتهاى مختلفى تفسیر کرده اند و ما از میان آنها یک تفسیر را که از همه روشنتر است یادآور مى شویم.
نیّت و همّت مؤمن همواره بالاتر از آنچه انجام مى دهد مى باشد و چه بسا او براى انجام یک دهم آنچه تصمیم گرفته است و تمایل دارد موفّق نمى گردد و این مطلب (همّت بلند و نیّت بلندتر از میزان عمل) اثر مستقیم ایمان به خداست; و یک فرد با ایمان بر اثر ایمان به پاداشهاى اخروى و کیفرهاى روز رستاخیز، وجود او کانون افکار پاک و خیرخواهانه و همّت بلند نسبت به انجام اعمال نیک است ـ اگر چه هنگام عمل ـ موفّق به مقدار کمى از منویّات خود گردد.
ولى برعکس، یک فرد کافر بر اثر فقدان ایمان به خدا و نداشتن ترس باطنى از کیفرهاى پروردگار، وجود او کانونى از افکار فاسد مى گردد و همواره تصمیم مى گیرد که هر نوع بدى را انجام دهد; ولى چه بسا روى یک سلسله موانع اجتماعى و یا فقدان وسایل نتواند به بسیارى از آنچه که تصمیم گرفته است جامه عمل بپوشاند; در این صورت نیّت او براى کارهاى زشت بیش از آنچه که انجام مى دهد مى باشد. از این جهت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: نیّت کافر بدتر از کردار اوست.
آنچه گفته شد مضمون حدیثى است که از امام باقر(علیه السلام) پیرامون این حدیث نقل شده است. (2)